Ograniczenia rodziców w zarządzaniu majątkiem dziecka

Sformułowanie _ piecza nad majątkiem _ oznacza sprawowanie zarządu nad majątkiem dziecka, które nie może być wykonywane dowolnie i doznaje szeregu ustawowych ograniczeń. Zarząd ten winien być wykonywany z należytą starannością wymaganą w stosunkach między rodzicami a dziećmi.

Źródłem majątku dziecka jest najczęściej darowizna albo dziedziczenie. Zdarza się również, że dziecko nabywa majątek w drodze wygranej w grach losowych lub w drodze wypłaconego odszkodowania lub zadośćuczynienia za doznaną szkodę.

Praktycznie najbardziej doniosłym ograniczeniem pełnej autonomii rodziców w reprezentowaniu dziecka w związku z zarządem jego majątkiem stanowi dyspozycja art. 101 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, która brzmi: _ rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. _

Co się zmieni w prawie spadkowym

A zatem zarząd majątkiem dziecka obejmuje czynności zaliczane do tzw. czynności zwykłego zarządu oraz czynności przekraczające taki zarząd. Mogą to być czynności zarówno faktyczne, prawne jak i procesowe, które mają wpływ na majątek dziecka. Z zarządu tego wyłączone zostały zarobek dziecka oraz przedmioty przekazane mu do swobodnego użytku.

Wyłączenia powyższe wynikają z art. 101 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz z przepisów kodeksu cywilnego art. 21 i 22. Przedmiotami oddanymi dziecku do swobodnego użytku są np. niewielkie sumy pieniężne lub rzeczy, które nie przedstawiają znaczącej wartości majątkowej. W przypadku przekazania przedmiotów do swobodnego użytku dziecku, które ukończyło 13 rok życia, dziecko takie uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. A zatem dziecko może takimi przedmiotami swobodnie rozporządzać bez zgody swoich rodziców, a więc może je zbyć, zamienić lub darować innej osobie.

Odmiennie przedstawia się sytuacja dziecka, które nie ukończyło 13 roku życia, gdyż dziecko takie nie ma prawnej możliwości rozporządzania żadnymi przedmiotami nawet takimi które zostały mu oddane do swobodnego użytku, jak np. rowerem czy komputerem, które często są podarowywane dzieciom z okazji pierwszej Komunii Św. lub innych ważnych uroczystości.

W przypadku wymienionej wyżej darowizny albo spadkobrania osoba darowująca lub spadkodawca może wyraźnie zastrzec w umowie darowizny lub testamencie, że chce aby przedmioty, które zostały przekazane dziecku były wyłączone spod zarządu rodzicielskiego. Jeżeli zastrzeżenie takie znajdzie się w treści umowy albo w testamencie, przedmioty przekazane dziecku zostają wyłączone spod tego zarządu. Nie oznacza to jednak, że zarząd ten przypada wówczas dziecku. Jeżeli darczyńca lub spadkodawca wraz z zastrzeżeniem wyznaczył zarządcę majątku, zarząd sprawuje wyznaczony zarządca. Jeżeli tego nie uczynił - to wówczas do sprawowania zarządu sąd opiekuńczy wyznacza kuratora.

Do dokonania czynności zarządu zwykłego nie potrzeba zgody sądu opiekuńczego, w przeciwieństwie do czynności, które przekraczają taki zarząd. W przypadku tych drugich, rodzice nie mogą ich dokonać bez zezwolenia sądu opiekuńczego, ani też wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Przepisy prawa nie podają co należy rozumieć pod pojęciem _ czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu _. Aby więc należycie ocenić, czy dana czynność dotycząca majątku dziecka jest czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, należy brać pod uwagę głównie skutki, jakie wywoła ona w sferze majątkowej dziecka oraz wartość przedmiotu dokonywanej czynności.

Przykładowo, jeżeli dziecko jest właścicielem nieruchomości, którą jego rodzice chcą rozporządzić, muszą uzyskać zgodę sądu opiekuńczego, z uwagi na to, że czynność taka zaliczana jest do czynności przekraczających zwykły zarząd. Zgoda sądu powinna być uzyskana przed dokonaniem sprzedaży nieruchomości, gdyż jej brak czynni taką czynność nieważną już w momencie jej dokonania.

Na drugiej stronie o dochodach z majątku dziecka

Uzyskanie zezwolenia na czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu wymaga złożenia wniosku do wydziału rodzinnego sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo pobytu dziecka. Wniosek taki może być złożony zarówno przez jedno lub oboje rodziców. W postępowaniu oprócz rodziców bierze udział małoletni, który posiada legitymację uczestnika postępowania. W jego imieniu działa kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Do wniosku należy dołączyć odpis skrócony aktu urodzenia dziecka, a w przypadku podanego powyżej przykładu sprzedaży nieruchomości również wyciąg z księgi wieczystej potwierdzający, że dziecko jest właścicielem nieruchomości. Ponadto do wniosku należy dołączyć dokument potwierdzający nabycie majątku przez dziecko. Będzie to np. umowa darowizny, a w przypadku dziedziczenia postanowienie stwierdzające nabycie spadku. Od skuteczności wniosku zależy również jego prawidłowe opłacenie opłatą stałą w wysokości 30 zł. Udzielając zezwolenia, sąd opiekuńczy kontroluje nie tylko, czy rodzice działają legalnie, lecz również bierze pod uwagę korzyści, jakie ta czynność przyniesie dziecku na przyszłość.

W przypadku, gdy nieruchomość będąca własnością dziecka zostanie wynajęta przez rodziców, czynsz przypadający z tytułu najmu tej nieruchomości będzie dochodem z majątku dziecka. Rodzice powinni wówczas w pierwszej kolejności przeznaczyć ten dochód na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim. Jeżeli z tak przeznaczonego dochodu zostaje nadwyżka, powinna ona zostać spożytkowana na inne uzasadnione potrzeby całej rodziny.

Z chwilą ustania zarządu majątkiem dziecka, na skutek różnych zdarzeń takich jak uzyskanie przez dziecko pełnoletności, utrata władzy rodzicielskiej przez rodziców, rodzice obowiązani są na żądanie dziecka lub jego przedstawiciela ustawowego zwrócić dziecku zarządzany majątek. Dziecko ma ponadto możliwość żądania aby rodzice złożyli rachunek z zarządu. Żądanie takie może być skutecznie dochodzone w ciągu roku od momentu ustania zarządu. Jeżeli nie zostanie zgłoszone w powyższym terminie - wygasa.

Dla wielu z rodziców zarządzanie majątkiem dziecka wydaje się tematem marginalnym i nie godnym uwagi. Powszechnie występującym poglądem wśród społeczeństwa jest przekonanie, że dopóki dziecko nie osiągnie 18. roku życia, dopóty jego majątek jest majątkiem jego rodziców. Okazuje się jednak, że pogląd ten jest błędny, a postępowanie z nim zgodne może być nieprawidłowe. Aby tego uniknąć należy mieć na uwadze przedstawione wyżej przepisy.

Autor jest aplikantem radcowskim w Kancelarii Radców Prawnych K&L Legal Granat i Wspólnicy Sp.k