Często dłużnicy, chcąc uniknąć odpowiedzialności za swoje zobowiązania, starają się przenieść składniki swojego majątku na inną osobę. W takiej sytuacji wierzyciel może żądać uznania tej czynności prawnej, za bezskuteczną w stosunku do siebie i dochodzić swoich roszczeń bezpośrednio ze składników majątku dłużnika przeniesionych na osobę trzecią. W praktyce jednak, korzystanie z tzw. skargi paulińskiej napotyka wiele trudności.
Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika uregulowana jest w art. 527 i następnych Kodeksu cywilnego (k.c.). Art. 527 stanowi, że gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Art. 532 k.c. stanowi natomiast, że wierzyciel, względem którego czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły.
Jak odzyskać pieniądze, gdy dłużnik wyprowadza majątek? ]( http://msp.money.pl/wiadomosci/podatki/artykul/jak;odzyskac;pieniadze;gdy;dluznik;wyprowadza;majatek,89,0,142681.html )
Wierzyciel zatem może zaspokoić się bezpośrednio z majątku, który dłużnik przeniósł na inną osobę, jeżeli spełni określone w ustawie przesłanki.
Przesłanki te kształtują się następująco:
- korzyść majątkowa osoby trzeciej,
- pokrzywdzenie wierzycieli poprzez doprowadzenie się przez dłużnika do niewypłacalności, lub niewypłacalności w stopniu w wyższym stopniu niż przed dokonaniem czynności,
- świadomość pokrzywdzenia wierzycieli po stronie dłużnika,
- wiedza osoby trzeciej o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli. Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.
Uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią
Dla skorzystania ze skargi pauliańskiej wierzyciel musi wykazać, że w wyniku czynności prawnej dłużnika, osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową. Uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej może polegać na nabyciu prawa majątkowego lub na zwolnieniu ze zobowiązania. Dla wykazania, że osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, wystarczy dowieść, że nabyła prawo lub została zwolniona ze zobowiązania, przy czym za uzyskanie korzyści uważa się takie sytuacje, gdy osoba trzecia nabywa dane prawo (np. własność rzeczy) za jego cenę rynkową. Nie jest konieczne zatem wykazanie „zysku” osoby trzeciej, a jedynie faktu nabycia przez nią prawa majątkowego.
Niewypłacalność dłużnika
Czynność dokonana jest z pokrzywdzeniem wierzycieli, gdy w jej następstwie dłużnik stał się niewypłacalny, lub niewypłacalny w wyższym stopniu niż był dotychczas. Przez niewypłacalność rozumie się taki stan majątkowy dłużnika, w którym nie jest on w stanie spełniać swoich zobowiązań, tudzież egzekucja prowadzona z jego majątku nie pozwala zaspokoić jego wierzycieli. Niewypłacalność jest przesłanką o charakterze obiektywnym, tzn. jest to rzeczywisty stan majątkowy dłużnika.
Świadomość pokrzywdzenia wierzycieli
Wierzyciel musi wykazać, że w chwili dokonania czynności prawnej dłużnik miał, lub powinien był mieć świadomość tego, że w wyniku tej czynności stanie się niewypłacalny. Świadomość ta nie musi dotyczyć konkretnego wierzyciela, ale także ogółu wierzycieli, nie musi być zatem odniesiona do wierzyciela korzystającego z ochrony. Konieczne jest jedynie wykazanie świadomości a nie konkretnego zamiaru czy złej wiary dłużnika. [ ( http://static1.money.pl/i/h/48/t35120.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/jak;bronic;sie;przed;nieuczciwym;dluznikiem,88,0,516952.html) Jak bronić się przed nieuczciwym dłużnikiem?
Problematyczne może być wykazanie świadomości pokrzywdzenia wierzycieli przyszłych. Wówczas wierzyciel musi udowodnić przed sądem, że dłużnik świadomie najpierw doprowadził się do niewypłacalności, a potem zaciągnął zobowiązania, których wcale nie zamierzał spełniać. Możliwość ochrony przyszłych wierzycieli przewiduje art. 530 k.c., który stanowi, że ze skargi paulińskiej skorzystać można także wtedy, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała.
Wiedza osoby trzeciej o działaniu dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli
Wierzyciel musi wykazać również, że osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową w następstwie przedmiotowej czynności, wiedziała o tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, lub przy dołożeniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Jednakże, w tym przypadku na korzyść wierzyciela ustalono dwa domniemania prawne, na podstawie których przyjmuje się, że osoba trzecia wiedziała o tym, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Takie domniemanie ma miejsce, gdy osoba trzecia pozostawała z dłużnikiem w bliskim stosunku lub jest przedsiębiorcą pozostającym z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych. Udowodnienie, że osoba trzecia wiedziała, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzycieli może być trudne pomimo ustanowionych domniemań, ponieważ zwykle wierzyciel nie zna dokładnie wszystkich stosunków osobistych czy gospodarczych dłużnika.
Kwestia odpłatności lub nieodpłatności czynności prawnej
Istotne w kontekście skargi paulińskiej jest to, czy czynność prawna dłużnika została dokonana odpłatnie czy nieodpłatnie. Jak już wskazano, można żądać uznania czynności prawnej za bezskuteczną, nawet jeżeli osoba trzecia nabyła prawo za cenę rynkową, tzn. gdy brak jest po jej stronie _ korzyści _ w potocznym rozumieniu.
Art. 528 k.c. stanowi, że jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Często dłużnicy przenoszą swój majątek na inne osoby nieodpłatnie, stwarzając jednak wrażenie odpłatności poprzez różnego rodzaju pozorne czynności. Wierzyciel musi wtedy wykazać albo, że odpłatność czynności dłużnika była pozorna, albo że osoba trzecia wiedziała o tym, że dłużnik działa z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Instytucja skargi pauliańskiej ma na celu ochronę wierzycieli, jednak korzystanie z niej nie jest łatwe. Wierzyciel może napotykać trudności, zwłaszcza przy dowodzeniu wiedzy osoby trzeciej czy nieodpłatności czynności.
Autor jest prawnikiem w Kancelarii BSO Prawo & Podatki
| Czytaj w Money.pl | |
| --- | --- |
| [ ( http://static1.money.pl/i/h/99/t90467.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/wiecej;dluznikow;trafi;na;czarne;listy,251,0,589307.html) | Więcej dłużników trafi na "czarne listy" Wszyscy wierzyciele będą mogli zgłaszać dłużników do Biura Informacji Gospodarczej. |
| [ ( http://static1.money.pl/i/h/87/t77911.jpg ) ] (http://msp.money.pl/wiadomosci/zarzadzanie/artykul/nakaz;zaplaty;w;postepowaniu;nakazowym,90,0,581210.html) | Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym Podstawową korzyścią tej formy odzyskiwania należności jest niższa opłata sądowa. Wynosi ona jedną czwartą zwykłej opłaty. |
| [ ( http://static1.money.pl/i/h/89/t77913.jpg ) ] (http://msp.money.pl/wiadomosci/prawo/artykul/jak;zabezpieczyc;roszczenia;zanim;sad;wyda;wyrok,36,0,752676.html) | Jak zabezpieczyć roszczenia zanim sąd wyda wyrok? Sąd może przyznać zabezpieczenie w każdej sprawie cywilnej. Celem zabezpieczenia jest powstrzymanie dłużnika przed wyzbywaniem się majątku. |
| [ ( http://static1.money.pl/i/h/90/t21338.jpg ) ] (http://msp.money.pl/ksiegowosc-internetowa/artykul/kto;moze;zglosic;dluznika;do;big,109,0,648301.html) | Kto może zgłosić dłużnika do BIG? Może to zrobić nie tylko przedsiębiorca, a także wójt gminy, który umieści tam nierzetelnego alimenciarza. Dłużnika może zgłosić też przysłowiowy Kowalski. |
| [
]( http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/kiedy;nastepuje;przedawnienie;dlugow,117,0,582005.html ) | Kiedy następuje przedawnienie długów? Długi ulegają przedawnieniu w różnym okresie czasu. Może to być dziesięć lat lub pół roku. |