Istotą ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze (z 28 lutego 2003 r., Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 - dalej zwanej w skrócie p.u.n.) jest zabezpieczenie interesów wierzycieli przez stworzenie mechanizmów umożliwiających zaspokojenie ich wierzytelności w sposób najbardziej efektywny w sytuacji, w której w praktyce oczywistym jest, że majątek upadłego dłużnika nie wystarczy na spłatę wszystkich jego długów. By prawo upadłościowe i naprawcze mogło w sposób szybki i skuteczny realizować swoje cele, musi często ingerować w inne stosunki prawne.
Ciekawym przykładem obrazującym jak bardzo prawo upadłościowe i naprawcze zmienia regulacje prawne rządzące określonymi stosunkami społecznymi jest jego wpływ na stosunki majątkowe między małżonkami w zakresie zmiany sytuacji prawnej małżonka upadłego (art. 124 - 126 p.u.n.). Zanim zapadnie decyzja o złożeniu wniosku o ogłoszeniu upadłości przedsiębiorca powinien wziąć pod rozwagę konsekwencje które upadłość wywoła w sferze majątkowej drugiego małżonka.
Znajomość tego rodzaju relacji pozwoli na ustalenie, jaki majątek wjedzie do masy upadłości, a jaki do majątku osobistego drugiego małżonka. Poniżej zostały omówione najważniejsze skutki ogłoszenia upadłości wobec osoby pozostającej w związku małżeńskim z przedsiębiorcą, w stosunku do którego ogłoszona została upadłość.
Pierwszą i podstawową konsekwencją ogłoszenia upadłości jest powstanie rozdzielności majątkowej między małżonkami z mocy samego prawa. Oznacza to, że wydanie postanowienia przez sąd upadłościowy o ogłoszeniu upadłości, samo w sobie jest podstawą uznania, że między małżonkami z tym dniem powstaje rozdzielność majątkowa. Nie ma przy tym znaczenia, czy między nimi istniał ustrój wspólności ustawowej, czy łączyła ich umowa majątkowa małżeńska, w której wspólność ustawowa została ograniczona bądź rozszerzona, czy też między małżonkami istniał umowny ustrój majątkowy z wyrównaniem dorobków.
Czytaj więcej [ ( http://static1.money.pl/i/h/170/m77994.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/wiadomosci/artykul/upadlosc;konsumencka;przepisy;maja;zostac;zlagodzone,201,0,1152969.html) *Masz długi? Ma być łatwiej ogłosić upadłość * Do końca 2011 roki do sądów wpłynęło 1875 wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej; została ona ogłoszona tylko w 36 sprawach. Od dnia ogłoszenia upadłości przez cały czas trwania postępowania upadłościowego możliwość modyfikacji stosunków majątkowych małżeńskich jest wyłączona. Nie można więc zmienić ich ani w drodze umowy między małżonkami, ani w drodze orzeczenia sądu. Co więcej, reżim prawny rządzący rozdzielnością majątkową po ogłoszeniu upadłości jest inny niż ten - rządzący rozdzielnością majątkową na gruncie prawa rodzinnego i opiekuńczego.
Otóż w stosunku do rozdzielności majątkowej w postępowaniu upadłościowym nie powstaje uprawnienie małżonków do podziału majątku wspólnego na żądanie jednego z małżonków. Nie jest to możliwe ponieważ majątek wspólny wchodzi do masy upadłości i z tą chwilą może on zostać podzielony tylko na zasadach rządzących postępowaniem upadłościowym. Inaczej niż na gruncie prawa rodzinnego małżonek upadłego nie ma prawa rozporządzania udziałem w majątku wspólnym (art. 198 Kodeksu cywilnego), ani też możliwości wniesienia roszczenia o podział fizyczny majątku. Musi zadowolić się jedynie rekompensatą w formie ekwiwalentu pieniężnego.
Istotną konsekwencją wejścia majątku wspólnego małżonków do masy upadłości jest znaczne ograniczenie szans na zaspokojenie małżonka upadłego z tytułu udziałów przypadających mu w tym majątku. Dzieje się tak za sprawą kilku zasadniczych kwestii. Zgodnie z art. 116 p.u.n. roszczenia małżonka upadłego wynikające z umowy majątkowej małżeńskiej mogą być uwzględnione tylko wówczas, gdy była ona zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Ponadto, zgodnie z przeważającym w tym zakresie stanowiskiem praktyki i doktryny, w razie wejścia majątku wspólnego do masy upadłości małżonek upadłego traci możliwość powoływania się w postępowaniu upadłościowym na niektóre regulacje wyłączające możliwość zaspokojenia się wierzycieli z majątku wspólnego, przewidziane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (np. w art. 30 § 2 k.r.o, w art. 41 § 2 k.r.o., czy w art. 47 § 2 k.r.o.).
Czytaj więcej [ ( http://static1.money.pl/i/h/111/207727.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/niewyplacalnosc;firmy;-;kiedy;prowadzi;do;upadlosci,52,0,1140020.html) *Kiedy firma staje się niewypłacalna? * Dłużnika będącego osobą prawną albo spółką osobową, uważa się za niewypłacalnego wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku.
Szanse na zaspokojenie z masy upadłościowej z tytułu udziałów w majątku wspólnym małżonka upadłego maleją również za sprawą przewidzianej w art. 342 p.u.n. _ kolejności zaspokojenia wierzytelności _. Zgodnie z nią, wierzytelności małżonka są zaspokajane dopiero w przedostatniej tj. czwartej kategorii wierzytelności. Dodatkowo małżonek upadłego musi liczyć się z niekorzystnym domniemaniem faktycznym przewidzianym w art. 124 § 4 p.u.n., zgodnie z którym uważa się, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego pochodzi z dochodów tego przedsiębiorstwa.
Oznacza to, że na małżonku opadłego spoczywa ciężar udowodnienia, że wypracowany podczas małżeństwa majątek pochodził ze środków innych niż przedsiębiorstwo w stosunku, do którego została ogłoszona upadłość. Ponadto małżonek upadłego chcący zaspokoić się z majątku wspólnego musi liczyć się z koniecznością uczestnictwa w postępowaniu upadłościowym, zgłaszając w nim swoje wierzytelności, które w przeciwnym razie zostaną po prostu pominięte przy podziale funduszów masy upadłości.
W sposób swoisty została ustalona sytuacja małżonka upadłego, który prowadzi działalność gospodarczą (odmienną od działalności upadłego). Wówczas ograniczona jest zasada, że przedsiębiorstwo małżonka upadłego wchodzi w skład majątku wspólnego, co bardzo często jest sytuacją typową w przypadku istnienia miedzy małżonkami wspólności ustawowej. Natomiast w sytuacji przewidzianej w art. 124 § 5 p.u.n. do masy upadłości nie wchodzą składniki przedsiębiorstwa małżonka upadłego, które zostały nabyte przez tego małżonka w okresie dwóch lat przed ogłoszeniem upadłości drugiego z małżonków.
Należy zwrócić również uwagę na szereg wyłączeń przewidzianych przez prawo upadłościowe i naprawcze, których zadaniem jest niedopuszczenie do wykorzystywania instytucji rozdzielności małżeńskiej do osłabienia pozycji wierzycieli upadłego. Zdarza się bowiem, że ustanowienie rozdzielności majątkowej na krótko przed ogłoszeniem upadłości jednego z małżonków ma na celu ograniczenie możliwości zaspokojenia wierzycieli w postępowaniu upadłościowym, przez uszczuplenie majątku wchodzącego w skład masy upadłości.
Regulacje z art. 125 p.u.n. mają zniechęcić małżonków do podejmowanie tego typu działań. Zgodnie z tym artykułem, w ogólnym założeniu, nie będą skuteczne zdarzenie prawne powodujące uszczuplenie majątku wspólnego przez ustanowienie rozdzielności majątkowej w stosunku do masy upadłości w ciągu roku przed dniem ogłoszenia upadłości. Umowne lub sądowe ustanowienie rozdzielności w ciągu roku przed wydaniem postanowienia o ogłoszeniu upadłości będzie nieskuteczne wobec masy upadłości.
Podobnie ma się rzecz, gdy wspólność ustała z mocy prawa w ciągu roku przed ogłoszeniem upadłości, tj. w wyniku orzeczenia rozwodu, separacji lub ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Od reguły przewidzianej w art. 125 p.u.n. przewiduje się jednak pewien wyjątek. Otóż jeżeli rozdzielność majątkowa powstała w wyniku zdarzeń prawnych, których podstawą są orzeczenia sądu, roczne ograniczenie nie działa, jeżeli pozew rozwodowy (również wniosek lub pozew o separację) oraz wniosek o ustanowienie rozdzielności majątkowej lub ubezwłasnowolnienie zostały złożone przynajmniej w ciągu dwóch lat przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości. To postanowienie ma za zadnie ochronę małżonka upadłego przed przedłużającym się postępowaniem sądowym, którego wynikiem może być powstanie rozdzielności majątkowej.
Dokonując podsumowania należy stwierdzić, że sytuacja majątkowa małżonka upadłego doznaje znacznych ograniczeń w zakresie możliwości zaspokojenia z majątku wspólnego małżonków po ogłoszeniu upadłości. Do najważniejszych z nich należą ograniczenia czasowe do ustanowienia rozdzielności majątkowej, w taki sposób, by była skuteczna wobec masy upadłości.
Istotne są też zakazy powoływania się przez małżonka upadłego na niektóre wyłączenia jego odpowiedzialności, które przewiduje kodeks rodzinny i opiekuńczy. Nie należy też zapominać o praktycznych utrudnieniach procesowych, wśród których można choćby wymienić obowiązkowe uczestnictwo małżonka w postępowaniu upadłościowym z czym wiąże się konieczność dotrzymywania terminów przez to postępowanie przewidzianych (np. na zgłoszenie wierzytelności, uczestnictwa w posiedzeniach zgromadzeń wierzycieli).
| Czytaj więcej w Money.pl | |
|---|---|
| Wierzyciel jest jednocześnie dłużnikiem? Zobacz, co zrobić Gdy dwie osoby są względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda może potrącić swój dług jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze. | |
| Dłużnik solidarny - kiedy odpowiada za cudzy dług? Zawarcie umowy obejmującej zapis na sąd polubowny przez jednego z dłużników solidarnych nie może wpływać na sytuację innych dłużników, niebędących jej stroną. | |
| Spółka niewypłacalna? Jak nie odpowiadać za jej długi Należy natychmiast, ale nie później niż w dwa tygodnie po powołaniu do zarządu, złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. |
Autor jest prawnikiem w kancelarii Rachelski i Wspólnicy