Kto zarządza akcjami odziedziczonymi przez nieletniego

Pierwsza kwestia jaką trzeba wyjaśnić przy dziedziczeniu tytułów uczestnictwa w spółkach jest prawo do rozporządzania nimi. **Doktryna i orzecznictwo prawa handlowego dopuszcza, by w przypadku nabycia przez małżonka akcji ze środków pochodzących nawet z majątku wspólnego, akcjonariuszem w spółce stawał się wyłącznie małżonek uczestniczący w tej czynności prawnej (wyrok SN z 20 maja 1999 r., I CKN 1146/97, OSNC 1999/12/556).

Współmałżonkowi, który nie jest akcjonariuszem nie przysługują wtedy żadne uprawnienia udziałowe, zatem dokonywanie czynności rozporządzających i zobowiązujących prawami udziałowymi stanowi wyłączne uprawnienie małżonka będącego akcjonariuszem. Oznacza to, że spadkobierca może w sposób dowolny zadysponować należącymi do niego akcjami, a dokonane przez niego rozporządzenia pozostają w pełni skuteczne.

Jeżeli w testamencie nie zadecydowano inaczej (bądź testamentu w ogóle nie sporządzono), do chwili przeprowadzenia podziału spadku między spadkobiercami zachodzi wspólność majątku spadkowego. To oznacza, że każdy z nich ma prawo do współposiadania przedmiotów należących do spadku. Akcje lub udziały spadkodawcy do momentu ich wydania małoletnim wchodzą w skład masy spadkowej, przez co do wykonywania wszelkich wynikających z nich praw korporacyjnych w spółce zastosowanie znajdują regulacje zawarte w art. 197 i nast. k.c. Ze względu na okoliczność, iż współuprawnionym jest osoba małoletnia, także przepisy ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy. Z tego względu należy mieć na uwadze okoliczność, iż sprawowanie zarządu majątkiem dziecka (odmiennie niż sprawowanie władzy rodzicielskiej) podlega z mocy prawa nadzorowi sądu opiekuńczego.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/171/t125355.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/zarzadzanie;firmy;-;przekazanie;spadkobiercom,18,0,794130.html) Zarządzanie firmy - przekazanie spadkobiercom
Wszyscy spadkobiercy jako współuprawnieni z tytułów uczestnictwa powinni, zgodnie z art. 333 § 2 k.s.h., wykonywać swoje uprawnienia korporacyjne przez wspólnego przedstawiciela. Jego ustanowienie, **jako czynność przekraczającą zakres zwykłego zarządu w rozumieniu art. 199 k.c., wymaga zgody wszystkich współuprawnionych.

W przypadku, gdy wśród osób współuprawnionych z akcji pozostaje małoletni, w wyznaczeniu wspólnego przedstawiciela powinien wziąć udział także sąd opiekuńczy. Spółce powinna następnie zostać przedstawiona decyzja tego sądu co do wyznaczenia wspólnego przedstawiciela, nadto w przypadku rodzica sprawującego samodzielnie zarząd majątkiem dzieci, także zezwolenie sądu na podejmowanie uchwał stanowiących czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu.

Brak przedłożenia spółce powyższych dokumentów powoduje wadliwość formalną związaną z odbywaniem Walnych Zgromadzeń oraz podejmowaniem uchwał, co rzutować może także na sytuację prawną i majątkową małoletnich, jako udziałowców i akcjonariuszy w spółkach.

Tym samym - na co wskazuje w swoim orzecznictwie Sąd Najwyższy - czynności prawne dotyczące majątku małoletnich, dokonane przez ich przedstawiciela ustawowego bez uprzedniego zezwolenia władzy opiekuńczej (sądu opiekuńczego) wymaganego przez przepisy kodeksu rodzinnego (aktualnie art. 101 § 3 w zw. z art. 156 k.r.o.) *są nieważne i nie mogą być konwalidowane *_ ( _uchwała całej Izby Cywilnej SN z 24 czerwca 1961 r., ICO 16/61, OSNCP 1963/9/187). Wymagana zgoda sądu opiekuńczego na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu jest bowiem konieczna dla skuteczności tej czynności i nie może być udzielona _ ex post. _

Podejmując zatem samodzielnie decyzje o głosowaniu na zgromadzeniu wspólników, np. w zakresie przeznaczenia zysku i ewentualnej wypłaty dywidendy przypadającej także dzieciom, czy w przedmiocie sposobu pokrycia straty powstałej w spółce, przedstawiciel ustawowy wykonuje bezsprzecznie czynności przekraczające zwykły zarząd majątkiem dziecka, na co, w myśl art. 101 § 3 k.r.o. wymagana jest zgoda sądu opiekuńczego.

Działania przedstawiciela ustawowego powinny bowiem zostać poddane kontroli sądu pod względem celowości gospodarczej oraz korzyści osiąganej dla dobra dzieci, co uniemożliwia podejmowanie czynności w sposób całkowicie dowolny i podyktowany realizacją własnych celów.

[ ( http://static1.money.pl/i/h/47/t16687.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/dziedziecznie;udzialow;w;spolce;z;o;o;,75,0,412747.html) Dziedziecznie udziałów w spółce z o.o.
Stosownie do treści przepisu art. 102 k.r.o. w testamencie można zastrzec, że przedmioty przypadające dziecku z tytułu testamentu (a więc także akcje spółki) nie będą objęte zarządem sprawowanym przez rodziców. Spadkodawca powinien w takiej sytuacji wyznaczyć zarządcę, którym może być dowolna osoba - bliski krewny albo nawet osoba obca.

W przypadku braku wyznaczenia zarządcy majątku należącego do dzieci, powinien działać kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy. W związku z ustanowieniem kuratora, to nie matka, czy ojciec małoletnich jako przedstawiciel ustawowy, lecz kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy powinien zatem wykonywać prawa z akcji lub udziałów przysługujące małoletnim, w sposób gwarantujący realizację woli spadkodawcy, a jednocześnie prawidłowe zabezpieczenie interesów ekonomicznych małoletnich spadkobierców.

Nie ulega wątpliwości, iż sprawowanie przez przedstawiciela ustawowego w sposób nieprawidłowy zarządu akcjami lub udziałami wchodzącymi w skład spadku, mającymi w przyszłości stanowić własność małoletnich obecnie spadkobierców, skutkować może naruszeniem interesu tych ostatnich, a brak objęcia kontrolą sądu opiekuńczego spraw majątkowych narażać może małoletnich na różnego rodzaju szkody, niejednokrotnie nawet nieodwracalne.

Autor jest aplikantem radcowskim w Kancelarii Włodzimierz Głowacki i Wspólnicy sp.k.