Trwa ładowanie...
Zaloguj
Notowania
Przejdź na

Adwokat z urzędu - kiedy i na jakich zasadach

0
Podziel się:

Decyzję o tym czy otrzymamy pomoc obrońcy z urzędu podejmuje prezes sądu.

Adwokat z urzędu - kiedy i na jakich zasadach

Prawo do obrońcy z urzędu zostało zagwarantowane w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, która w art. 42 ust. 2 stanowi, że _ Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu. _

Ustawą, o której mowa w Konstytucji jest Kodeks postępowania karnego (zwany dalej _ KPK _).

| Zgodnie z art. 78 § 1 KPK: Oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. |
| --- |

Z uwagi na fakt, iż ustawa nie zawiera żadnego enumeratywnego wyliczenia okoliczności, które stanowiłyby potwierdzenie tego, że oskarżony nie jest w stanie ponosić kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny, to *do prezesa sądu należy ocena każdego przypadku indywidualnie. *We wniosku o ustanowienie obrońcy z urzędu należy skoncentrować się na wykazaniu ww. przesłanek.

Sam fakt, że ktoś jest biedny, nie stanowi wystarczającego uzasadnienia wniosku o ustanowienie obrońcy z urzędu. We wniosku trzeba wykazać, że poniesienie kosztów obrony będzie się wiązało z realnym uszczerbkiem w utrzymaniu zarówno dla oskarżonego jak i jego rodziny.

ZOBACZ TAKŻE:

Na postanowienie o odmowie przyznania obrońcy z urzędu przez sąd pierwszej instancji zażalenie nie przysługuje (nawet w przypadku powoływania się na niemożność ponoszenia kosztów obrony - tak orzeczenie Sądu Najwyższego sygn.: I KZP 37/92).

Należy również pamiętać o tym, że jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności na podstawie których wyznaczono obrońcę z urzędu, to sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy (art. 78 § 2 KPK). Chodzi tutaj o przypadki gdy po wyznaczeniu obrońcy sąd poweźmie wiadomość, o okolicznościach wskazujących na fakt, iż nie zachodzi konieczność pokrywania z pieniędzy podatników wydatków na obrońcę oskarżonego (np. gdy zataił fakt, posiadania znacznego majątku, który umożliwia oskarżonemu sfinansowanie kosztów obrony z wyboru).

Opisane powyżej zasady dotyczące przyznawania obrońcy z urzędu dla oskarżonego, na podstawie art. 78 KPK, mają odpowiednie zastosowanie w przypadku ustanowienia pełnomocnika dla innych stron postępowania.

Oznacza to, że osoba będąca stroną postępowania np. jako oskarżyciel posiłkowy, może złożyć wniosek o ustanowienie dla niej pełnomocnika z urzędu w przypadku wystąpienia przesłanki niemożności poniesienia kosztów bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny, przy czym należy pamiętać o tym, że zgodnie z art. 89 KPK w sprawach dotyczących pełnomocnika, a nie unormowanych w KPK, zastosowanie mają odpowiednie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (art. 117 KPC i następne).

KPK przewiduje również sytuacje, w których oskarżony musi mieć obrońcę niezależnie od jego sytuacji materialnej i tego czy może ustanowić obrońcę z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny (art. 79 KPK). W takim przypadku prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy, wyznacza obrońcę z urzędu, jeżeli oskarżony nie ma obrońcy z wyboru a jest:
- nieletni;
- głuchy, niemy lub niewidomy;
- zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności (ale jeżeli w toku postępowania biegli lekarze psychiatrzy stwierdzą, że poczytalność oskarżonego zarówno w chwili popełnienia zarzucanego mu czynu, jak i w czasie postępowania nie budzi wątpliwości, udział obrońcy w dalszym postępowaniu nie jest obowiązkowy. Wówczas prezes sądu, a na rozprawie sąd, może cofnąć wyznaczenie obrońcy)
- gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę (art. 79 § 2 KPK).

| Oskarżony musi mieć także obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym jako sądem pierwszej instancji (sprawy o zbrodnie i poważniejsze występki wymienione w art. 25 KPK), jeżeli zarzucono mu zbrodnię (tj. czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo surowszą) lub jest pozbawiony wolności (np. został tymczasowo aresztowany). |
| --- |

W takim przypadku, jeżeli oskarżony nie ma ustanowionego obrońcy z wyboru, prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy, wyda zarządzenie o wyznaczeniu obrońcy z urzędu.

Poza wyżej wymienionymi przypadkami, możliwości przyznania oskarżonemu obrońcy z urzędu przewidują m. in. następujące przepisy:
- w przypadku wznowienia procesu na korzyść oskarżonego w sytuacjach gdy postępowanie wznowiono na skutek wniosku na korzyść oskarżonego i toczy się ono po jego śmierci lub jeżeli zachodzi przyczyna zawieszenia postępowania, prezes sądu wyznacza do obrony praw oskarżonego obrońcę z urzędu, chyba że wnioskodawca ustanowił już obrońcę (art. 548 KPK);
- w postępowaniu apelacyjnym w sytuacji gdy sąd nie zarządzi sprowadzenia oskarżonego na rozprawę pomimo tego, że oskarżony o to wnosił a nie ma obrońcy (art. 451 KPK)
- do dokonania określonych czynności procesowych zwłaszcza gdy ustawa przewiduje przymus adwokacki (np. do sporządzenia i podpisania kasacji, wniosku o wznowienie postępowania)

*Pewne wątpliwości budzi problem, czy sąd może wyznaczyć oskarżonemu tylko jednego obrońcę z urzędu? *Jak wskazuje w swoim orzecznictwie Sąd Najwyższy (SN V KK 309/04), z uwagi na brak wyraźnego zakazu ustawowego, należy stwierdzić że taka możliwość istnieje i powinna wystąpić jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia oskarżonemu prawa do obrony.

W przypadku ustanowienia obrońcy z urzędu istnieje również możliwość wyznaczenia nowego obrońcy w miejsce dotychczasowego na podstawie uzasadnionego wniosku oskarżonego lub jego obrońcy. W takim przypadku prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy wyznacza nowego obrońcę z urzędu (w toku rozprawy decyduje sąd). Przesłanką uzasadniającą podjęcie zarządzenia o wyznaczeniu nowego obrońcy z urzędu w miejsce dotychczasowego wystąpi wyłącznie wtedy gdy w danej sprawie ujawnią się okoliczności, które ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości oraz zapewnienie oskarżonemu realnej obrony będą uzasadniały zmianę obrońcy z urzędu.

Zgodnie z art. 378 § 3 KPK w przypadku gdy sąd podejmie decyzję o zwolnienie obrońcy z jego obowiązków i wyznaczeniu oskarżonemu nowego obrońcy z urzędu, sąd musi podjąć decyzję czy dotychczasowy obrońca może, bez uszczerbku dla prawa oskarżonego do obrony, pełnić obowiązki obrońcy do czasu podjęcia obrony przez nowego obrońcę.

Autor jest aplikantem adwokackim z Kancelarii Siwek Gaczyński

prawo
wiadmości
okiem eksperta
Oceń jakość naszego artykułu:
Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.
Źródło:
Siwek Gaczyński - Kancelaria Prawnicza
KOMENTARZE
(0)