Wyłączenia wspólnika ze spółki z o.o.

Istotne aspekty związane z instytucją wyłączenia wspólnika ze spółki z o.o. w związku z art. 266 k.s.h.

Podjęcie inicjatywy gospodarczej w postaci zawiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma być przejawem naszej przedsiębiorczości. Podejmując pierwsze kroki w celu założenia spółki pozyskujemy wspólników, ustalamy pewne reguły współdziałania i mamy nadzieję na osiągnięcie sukcesu.

Mimo to zawsze istnieje pewna sfera ryzyka związanego z rodzajem podjętej działalności, a przede wszystkim dotyczącego osób, z którymi rozpoczynamy prowadzenie spółki, gdyż to one w decydujący sposób będą wpływać na jej charakter. Organizując wspólne przedsięwzięcie gospodarcze nie możemy wykluczyć, że nasi wspólnicy nigdy nie podejmą w jakiejkolwiek formie działalności konkurencyjnej.ZOBACZ TAKŻE:
Ryzykowne zbycie udziałów w spółce
Możliwe jest także to, że nasi wspólnicy uporczywie będą utrudniali podjęcie ważnych dla spółki decyzji, chociażby poprzez korzystanie z prawa do zaskarżania uchwał. Warto mieć także na uwadze to, że wspólnik może przestać interesować się sprawami spółki, a wtedy podjęcie jakiejkolwiek istotnej decyzji będzie wiązać się z szeregiem komplikacji.

Mając to na względzie należałoby zastanowić się nad tym w jaki sposób możemy zabezpieczyć się na przyszłość przed wspólnikami, którzy zamiast współpracować na korzyść wspólnego interesu, utrudniają jego prowadzenie, a tym samym zmierzają do uniemożliwienia sprawnego prosperowania naszej spółki.

Zgodnie z uregulowaniem przyjętym w art. 266 Kodeksu spółek handlowych, w sytuacji, w której którykolwiek ze wspólników w istotny sposób utrudnia prowadzenie spraw spółki, pozostali wspólnicy są uprawnieni do wystąpienia do sądu z pozwem o wyłączenie wspólnika ze spółki z przyczyn leżących po jego stronie.

Niezbędnym warunkiem złożenia tego rodzaju powództwa jest wystąpienie po stronie powodowej wszystkich pozostałych wspólników spółki, których łączna wartość udziałów wynosi ponad połowę kapitału zakładowego. Następną przesłanką procesową jest istnienie solidnych i ważnych powodów wyłączenia wspólnika, które przede wszystkim będą w stanie przekonać sąd o celowości zastosowania tego rodzaju wyłączenia.

_ W sytuacji, w której którykolwiek ze wspólników w istotny sposób utrudnia prowadzenie spraw spółki, pozostali wspólnicy są uprawnieni do wystąpienia do sądu z pozwem o wyłączenie wspólnika ze spółki z przyczyn leżących po jego stronie. _Niewykluczone jest, że większa ilość wspólników będzie spełniała warunki, które staną się podstawą do ich wyłączenia ze spółki. W tym przypadku po stronie powodowej muszą występować pozostali wspólnicy (może się zdarzyć, że po tej stronie będzie występował wyłącznie jeden wspólnik), reprezentujący więcej niż połowę kapitału zakładowego, zaś po stronie pozwanych Ci, którzy swoim zachowaniem działają na szkodę spółki. Należy jednak pamiętać, że powody wykluczenia będą zawsze oceniane przez sąd indywidualnie wobec każdej z osób.

Zawsze jednak należy liczyć się z tym, że sąd niekoniecznie podzieli opinię tych, którzy dążą do wyłączenia swoich wspólników. Może zdarzyć się tak, że sąd uzna za uzasadnione podstawy do wyłączenia jedynie jednego z pozwanych, kwestionując jednocześnie argumentację dotyczącą zawinionego działania innego pozwanego. Tego rodzaju ustalenia sądu będą skutkowały oddaleniem powództwa w całości, ponieważ postanowienie sądu w tego rodzaju sprawach musi być jednakowe wobec wszystkich pozwanych, co wynika z zasad przyjętych w Kodeksie postępowania cywilnego.

W razie powstania konfliktu na tle funkcjonowania spółki w związku z brakiem właściwej współpracy wspólników, musimy brać pod uwagę to, że nawet dysponując silnymi argumentami świadczącymi o zasadności wyłączenia danego wspólnika ze spółki, nie uzyskamy odpowiedniego poparcia ze strony wszystkich pozostałych wspólników. Sytuacji tej można częściowo uniknąć poprzez umieszczenie w umowie spółki katalogu przesłanek, których spełnienie będzie upoważniało wspólników spółki do wyłączenia wspólnika.

_ Wspólnicy w umowie spółki mogą przyznać prawo do wystąpienia z powództwem o wyłączenie wspólnika z ważnych powodów, wskazując jednocześnie, że po stronie powodowej nie muszą występować wszyscy pozostali wspólnicy, niepodlegający wyłączeniu. _ Rozwiązanie to w pewnym stopniu wpływa na określenie sposobu oceny określonych zachowań wspólników w przyszłości oraz potencjalnych skutków z jakimi będzie należało się liczyć w razie ich naruszenia. Jednakże należy pamiętać, że sąd będzie traktował poszczególne zapisy o przyczynach wyłączenia w sposób swobodny, co należy rozumieć jako brak związania sądu katalogiem wyłączenia ustalonych przez wspólników.

Do zadania sądu będzie należało rozstrzygnięcie, czy po stronie pozwanego rzeczywiście powstał ważny powód, dla którego jego wyłączenie będzie uznane za słuszne i uzasadnione. Dlatego bezpieczniejszym rozwiązaniem wydaje się zastosowanie regulacji, o której mowa w § 2 artykułu 266 k.s.h.

Otóż zgodnie z jego brzmieniem wspólnicy w umowie spółki mogą przyznać prawo do wystąpienia z powództwem o wyłączenie wspólnika z ważnych powodów, wskazując jednocześnie, że po stronie powodowej nie muszą występować wszyscy pozostali wspólnicy, niepodlegający wyłączeniu.

ZOBACZ TAKŻE: Odwołanie członka zarządu
Warunek reprezentowania po stronie powodowej więcej niż połowy kapitału zakładowego musi być jednak spełniony, podobnie jak obowiązek pozwania pozostałych wspólników, którzy nie będą podlegali wyłączeniu, a ich pozwanie będzie miało na celu rozstrzygnięcie kwestii zasadności wyłączenia wskazanego w pozwie wspólnika.

Tego rodzaju rozwiązanie może polegać na przyjęciu zasady, że do wytoczenia powództwa o wyłączenie będzie uprawniony jeden lub kilku wspólników bądź konkretnie wymieniony wspólnik. Możliwe jest także ustalenie procentowej liczby wspólników, którzy reprezentując więcej niż połowę kapitału spółki, będą mogli żądać wyłączenia wspólnika.

ZOBACZ TAKŻE:
Finansowe sprawozdanie w spółce Zastosowanie takiego rodzaju klauzuli w umowie spółki w zdecydowany sposób może zabezpieczyć na przyszłość interesy spółki, w sytuacji gdy jeden ze wspólników prowadzi sprzeczne z interesami spółki działania, uniemożliwiając sprawne jej prosperowanie, a przede wszystkim ułatwi to ewentualne dochodzenie na drodze sądowej wyłączenie wspólnika.

Mając na celu skuteczne zabezpieczenie interesów spółki w przypadku zaistnienia okoliczności uzasadniających wyłączenie wspólnika z ważnych powodów, warto mieć na względzie instytucję zabezpieczenia powództwa w razie zaistnienia ważnych powodów, polegających chociażby na istotnym zagrożeniu interesów spółki, nadużywaniu przez wspólnika własnych praw etc.

Zabezpieczenie powództwa zmierza do zawieszenia praw wspólnika w spółce. Może to polegać chociażby na zawieszeniu prawa wspólnika do sprzedaży własnych udziałów osobom trzecim. Jest to na tyle istotne, że w przypadku sprzedaży udziału przez nielojalnego wspólnika osobie trzeciej, powództwo o jego wyłączenie będzie podlegało oddaleniu, ponieważ wyłączenie nabywcy udziałów staje się w tej sytuacji bezprzedmiotowe.

ZOBACZ TAKŻE: Umorzenie udziałów w spółce
Warto zwrócić uwagę na fakt, że zabezpieczenie powództwa w postaci zawieszenia w wykonywaniu praw w spółce na czas trwania procesu umożliwia pozostałym wspólnikom efektywne prowadzenie własnych spraw, bez względu na ostateczny wynik postępowania. Istotne jest także to, że wszelkie czynności podjęte przez pozostałych wspólników spółki pozostają w mocy, w czasie zawieszenia praw jednego wspólnika, bez względu na sposób rozstrzygnięcia sądowego.

W tej sytuacji zawieszony w prawach wspólnik, który nie zostanie wyłączony ze spółki na mocy orzeczenia sądu będzie mógł dochodzić ochrony swoich praw i interesów wyłącznie w drodze odszkodowania z tytułu naprawienia szkody wyrządzonej wykonaniem zabezpieczenia. Należy pamiętać, że roszczenie to wygasa z upływem roku od dnia powstania szkody.

_ Zabezpieczenie powództwa zmierza do zawieszenia praw wspólnika w spółce. Może to polegać chociażby na zawieszeniu prawa wspólnika do sprzedaży własnych udziałów osobom trzecim. _Uprawnienie do wytoczenia powództwa o wyłączenie wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością obwarowane jest wieloma koniecznymi do spełnienia warunkami, zatem podjęcie decyzji w tej sprawie musi mieć odpowiednie powody i uzasadnienie, ponieważ rodzi ona daleko idące skutki.

Wyłączenie wspólnika będzie wymagało nabycia jego udziałów przez inne osoby - bez znaczenia czy będą to wspólnicy czy inne podmioty wcześniej niewspółpracujące ze spółką. Nie wolno także pominąć faktu, że cena przejęcia udziałów będzie ustalana przez sąd w trakcie postępowania, po uwzględnieniu rzeczywistej wartości udziałów na chwilę doręczenia pozwu wyłączonemu wspólnikowi.

Z chwilą zapłaty ceny przejęcia łącznie z odsetkami naliczonymi od dnia doręczenia pozwu, wspólnik zostaje ostatecznie wyłączony ze spółki. Jednak zawsze należy pamiętać o tym, że w przypadku braku zapłaty ceny w terminie wskazanym przez sąd bądź niezłożenia wyznaczonej kwoty do depozytu sądowego, orzeczenie o wyłączeniu stanie się bezskuteczne. W tej sytuacji wyłączony wspólnik będzie miał prawo do dochodzenia odszkodowania od osób, które wyrządziły mu szkodę w związku z wniesionym powództwem.

Zatem przed podjęciem starań o wyłączenie wspólnika należy ustalić, czy dysponujemy odpowiednimi środkami finansowymi do zapłaty ceny przejęcia bądź czy jesteśmy gotowi wprowadzić do spółki osobę trzecią, która nabędzie udziały wyłączonego wspólnika.

Autorka jest aplikantką radcowską z kancelarii BSO Prawo & Podatki Bramorski Szermach Okorowska