Proces cywilny według nowych zasad. Zobacz zmiany

Na mocy ustawy z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 233, poz. 1381), oprócz likwidacji odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych, uchylone zostały także przepisy dotyczące prekluzji procesowej w tego typu sprawach (art. 47912 Kodeks postępowania cywilnego). Cele, jakim w założeniu służyć miała prekluzja, tj. przyśpieszenie postępowania, realizować mają znowelizowane przepisy ogólnego postępowania cywilnego.

Zgodnie z obecnie obowiązującym systemem prekluzji w postępowaniu gospodarczym w pozwie powód jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa ich powoływania w toku postępowania, chyba że wykaże, że ich powołanie w pozwie nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później (art. 47912 §1 Kodeks postępowania cywilnego). Nowelizacja wprowadza natomiast zasadę, że sąd pomijać będzie spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy, albo że występują inne wyjątkowe okoliczności (nowy art. 207 §6 Kpc).

Ponadto sąd pominie twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione (nowy art. 217 §2 i 3 Kpc).

Pominięcie spóźnionych dowodów według uznania sędziegoEfektem wprowadzonych zmian jest rozciągnięcie nowych zasad na wszystkie postępowania cywilne bez wyjątku. Oznacza to, że każdy podmiot - niezależnie od tego, czy ma status przedsiębiorcy i czy jest reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika - będzie musiał liczyć się z możliwością pominięcia przez sąd spóźnionych twierdzeń i dowodów.

Czytaj więcej [ ( http://static1.money.pl/i/h/162/197794.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/nowelizacja;kodeksu;postepowania;cywilnego;najwazniejsze;zmiany,99,0,1021027.html) *Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego. Najważniejsze zmiany * Strony postępowania mają obowiązek przytaczania wszystkich okoliczności faktycznych i dowodów bez zwłoki, aby proces przebiegał sprawnie i szybko.

Podstawowa różnica pomiędzy aktualnym system prekluzji, a nowymi zasadami - oprócz poszerzenia zakresu ich stosowania na wszystkie postępowania cywilne - zdaje się zatem sprowadzać do tego, że o ile system prekluzji obwarowany jest ustawowo określonymi terminami, po upływie których strony tracą (całkowicie lub częściowo) możliwość powoływania dowodów lub przytaczania nowych twierdzeń, to nowe zasady przenoszą punkt ciężkości w realizacji celów dotychczasowej prekluzji (wymuszenie skupienia czynności procesowych stron i przyśpieszenie rozpoznania sprawy) na dyskrecjonalną władzę sędziego. Według znowelizowanych przepisów to wyłącznie od uznania sędziego zależeć będzie, czy i w jakim zakresie spóźnione dowody i twierdzenia stron zostaną w sprawie pominięte.

Podstawowe zasady nowych rozwiązań zbliżone są do aktualnie obowiązującego systemu prekluzji. Także po wejściu w życie noweli konieczne będzie bowiem powołanie już w pozwie twierdzeń i dowodów na poparcie zgłaszanych roszczeń, gdyż zgodnie z nowym art.127 Kpc _ W pismach procesowych mających na celu przygotowanie rozprawy (pisma przygotowawcze) należy podać zwięźle stan sprawy, wypowiedzieć się co do twierdzeń strony przeciwnej i dowodów przez nią powołanych, wreszcie wskazać dowody, które mają być przedstawione na rozprawie, lub je załączyć. W pismach przygotowawczych strony mogą wskazywać podstawy prawne swoich żądań lub wniosków. _

Czytaj więcej [ ( http://static1.money.pl/i/h/88/m115544.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/polubowne;rozwiazywanie;sporow,195,0,907971.html) *Polubowne rozwiązywanie sporów * Ze względu na wysokie koszty i czas postępowania sądowego, coraz częściej przedsiębiorcy wybierają negocjacje, mediację lub arbitraż. Co je charakteryzuje? Jeśli więc strony nie zadbają o zachowanie w pozwie lub odpowiedzi na pozew warunków określonych wymienionym wyżej przepisem, sędzia będzie mógł - korzystając z nowego art. 207 §6 Kpc - uznać twierdzenia lub dowody zgłaszane w dalszych pismach za spóźnione, a w konsekwencji je pominąć.

W przypadku gdy za stronę nie działa profesjonalny pełnomocnik, sąd będzie miał obowiązek pouczyć stronę o treści nowych przepisów i możliwych skutkach ich naruszenia. Profesjonalni pełnomocnicy stron będą musieli natomiast zadbać o właściwe sporządzenie pism przygotowawczych z własnej inicjatywy, bo choć utrata możliwości powołania spóźnionych twierdzeń i dowodów nie będzie już następować z mocy prawa - jak w obecnym systemie prekluzji - to ryzykują ich pominięcie na podstawie decyzji sądu, który samodzielnie oceni, czy uznać je za spóźnione.

Na drugiej stronie o tym, czy po zmianie przepisów procesy będą trwały krócej

Pisma procesowe tylko za zgodą sędziegoProblemem w praktyce będzie wprowadzone nowelą ograniczenie możliwości składania dalszych pism procesowych. Zgodnie z nowym art. 207 Kpc pozwany będzie mógł złożyć odpowiedź na pozew przed pierwszym posiedzeniem wyznaczonym na rozprawę (§1), chyba że sędzia zarządzi wniesienie odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż dwa tygodnie (§2). Co więcej, sąd będzie mógł jeszcze przed pierwszą rozprawą zobowiązać strony do złożenia dalszych pism przygotowawczych, oznaczając porządek składania pism, termin, w którym należy je złożyć, i okoliczności, które mają być wyjaśnione, natomiast w toku sprawy złożenie pism przygotowawczych - za wyjątkiem wniosków dowodowych - możliwe będzie tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi (§3).

Odpowiedź na pozew lub inne pismo przygotowawcze złożone z naruszeniem wymienionych wyżej zasad podlegać będą zwrotowi (§7). Pełnomocnicy procesowi stron będą musieli dodatkowo pamiętać, aby przy pierwszej czynności procesowej dołączyć do akt sprawy pełnomocnictwo z podpisem mocodawcy lub wierzytelny odpis pełnomocnictwa wraz z odpisem dla strony przeciwnej, a w elektronicznym postępowaniu upominawczym powołać się na udzielone pełnomocnictwo podając jego datę i zakres (nowy art.89 §1 Kpc).

Teoretycznie okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej będzie można przytaczać aż do zamknięcia rozprawy (nowy art. 217 § 1 Kpc). Jednak strona nie będzie mogła złożyć dalszego pisma procesowego bez uprzedniego zezwolenia sądu. Jeśli mimo to zdecydujemy się na złożenie pisma, podlegać będzie ono zwrotowi (nowy art. 207 §7 Kpc).

Czytaj więcej [ ( http://static1.money.pl/i/h/139/128907.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/co;robic;gdy;sad;sie;pomylil,126,0,965758.html) *Co robić, gdy sąd się pomylił? * Milczące tolerowanie uchybień, jakich dopuszcza się sąd, nie daje uczestnikom procesu możliwości ich wykorzystania jako zarzutów w odwołaniu.

W konsekwencji pomimo utrzymania zasady dopuszczalności przytaczania okoliczności faktycznych do zamknięcia rozprawy, doznaje ona istotnego ograniczenia, gdyż jeśli sędzia nie wyda zgody na złożenie pisma procesowego, stronie pozostanie jedynie możliwość zgłoszenia ich na rozprawie. Z nowego art.207 §3 Kpc wynika ponadto, że zgody na złożenie pisma procesowego w toku sprawy sąd będzie udzielał w formie postanowienia.

Postanowienie takie będzie mogło być wydane na posiedzeniu niejawnym, a sąd dodatkowo będzie mógł zdecydować o wysłuchaniu stron na tym posiedzeniu. W konsekwencji zanim strona złoży dalsze pismo procesowe będzie musiała złożyć wniosek o wyrażenie zgody na dokonanie takiej czynności, co z postulatem szybkości postępowania niekoniecznie będzie współgrać. Ponadto brak zgody sądu na złożenie pisma nie oznacza, że strona swego wniosku nie będzie mogła ponawiać.

Zamiast skrócenia postępowania możemy mieć zatem do czynienia z wydłużeniem, zwłaszcza jeśli sąd zdecyduje się na słuchanie stron w sprawie wniosku o wydanie zgody na złożenie pisma. Uwzględniając, że postanowienia sądu pierwszej instancji, na które nie przysługuje zażalenie, a które miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, mogą być przedmiotem zarzutów apelacji (art.380 Kpc), można się spodziewać, że pełnomocnicy stron będą z tej możliwości korzystać.

Szybciej raczej nie będzieNiewątpliwym plusem nowych rozwiązań jest rezygnacja ze sztywno zakreślonych terminów do dokonania czynności procesowych. Zamiast obowiązującego aktualnie w postępowaniu gospodarczym dwutygodniowego terminu na złożenie obowiązkowej odpowiedzi na pozew lub na powołanie dalszych twierdzeń i dowodów, nowelizacja wprowadza ogólną zasadę, że terminy na dokonanie tych czynności będą terminami wyznaczanymi przez sąd. Oznacza to, że sędzia swobodnie będzie mógł określić, w jakim czasie strony składać mają pisma przygotowawcze (nowy art.207 §3 Kpc).

Czytaj więcej [ ( http://static1.money.pl/i/h/237/100333.jpg ) ] (http://prawo.money.pl/aktualnosci/okiem-eksperta/artykul/doreczanie;pism;procesowych;przez;pelnomocnikow,231,0,645351.html) *Doręczanie pism procesowych przez pełnomocników * Istotną zmianą jest obowiązek bezpośredniego doręczania pism między profesjonalnymi pełnomocnikami.

Dodatkowo złożenie odpowiedzi na pozew przestanie być obligatoryjne, chyba że sąd zarządzi jej wniesienie, wyznaczając w tym celu odpowiedni termin, nie krótszy jednak niż dwa tygodnie (nowy art. 207 § 2 Kpc).

Także likwidacja odrębnego postępowania gospodarczego jest zmianą pozytywną, zważywszy na powszechnie krytykowany nadmierny formalizm i rygoryzm obowiązującego w tych sprawach systemu prekluzji. Został on co prawda na przestrzeni ostatnich lat istotnie złagodzony w wyniku orzecznictwa Sądu Najwyższego, jednak nadal w sporach gospodarczych zarzuty dotyczące prekluzji stają się często podstawowym orężem profesjonalnych pełnomocników stron.

Z kolei przedsiębiorcy niekorzystający z pomocy zawodowego pełnomocnika często przegrywają w zderzeniu z rygorystycznymi zasadami prekluzji. Słusznie więc zwracano uwagę, że zwiększone wymogi formalne w sprawach gospodarczych tylko z tego powodu, że strona ma status przedsiębiorcy nie znajdują uzasadnienia.

W uzasadnieniu projektu nowelizacji podkreśla się, że nowe zasady koncentracji materiału procesowego są bardziej elastyczne, a co za tym idzie, mają sprzyjać adekwatnej do sprawy reakcji sądu. Można się spodziewać, że owa elastyczność będzie jednocześnie słabością nowych rozwiązań i przyczyni się do kazuistycznego rozstrzygania, czy sąd w poszczególnych przypadkach nie naruszył granic uznaniowości w interpretacji nowych przesłanek pominięcia twierdzeń lub dowodów stron.

Ponadto to sąd, a nie strony, decydować będzie w istocie o zakresie postępowania, dopuszczając bądź nie składanie przez strony pism procesowych. Nowe rozwiązania nie pozwalają bowiem stronom na swobodne dysponowanie przedmiotem sporu i dokonywanie szeregu dyspozytywnych czynności procesowych. Jeśli w toku postępowania powód będzie chciał np. zmienić powództwo, to będzie musiał najpierw uzyskać zgodę sądu na złożenie pisma procesowego w tej sprawie (na co zwracała zresztą uwagę opinia prawna do projektu nowelizacji wykonana na zlecenie Biura Analiz Sejmowych).

Tego typu problemów będzie zresztą w praktyce więcej. Szczytne założenia zmian nie zrekompensują zatem niedostatków nowych rozwiązań, a na szybkie uzyskanie wyroku przyjdzie nam jeszcze poczekać.

Autorka jest radcą prawnym, partnerem w Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna, Oddział w Krakowie