Kto może pozwać pracodawcę w imieniu pracownika

Przepisy procedury cywilnej wskazują, że w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych organizacje społeczne, takie jak np. związki zawodowe, mogą powodować wszczęcie postępowania na rzecz pracowników. Co to oznacza? Czy związek zawodowy nie pytając pracownika może złożyć pozew do sądu przeciwko pracodawcy o np. naruszanie dóbr osobistych? Odpowiedź brzmi: nie.

Zgodnie z art. 61 Kodeksu postępowania cywilnego niektóre organizacje społeczne, których dotyczy ten przepis, mogą działać bez zgody obywatela, inne - tylko za zgodą. Stwarza to pewien luz interpretacyjny w tym zakresie.

Jak zauważył Sąd Najwyższy, budzi wątpliwości pogląd, zgodnie z którym z art 61 K.p.c. wynika zasada, że nie jest wymagana zgoda obywatela na wniesienie w jego imieniu pozwu, a zatem wymóg tej zgody stanowi wyjątek. Sąd stwierdził, że do organizacji społecznych, takich jak np. związek zawodowy, odpowiednio należy stosować przepisy o prokuratorze, czyli art. 55 i art. 56 K.p.c. upoważniające prokuratora do wytoczenia powództwa bez zgody obywatela. Dlatego zgoda nie jest potrzebna.

Sąd Najwyższy w uchwale z 9 grudnia 2010 r. (II PZP 6/10) zaznaczył, że argument ten nie jest jednak przekonujący, albowiem inne są przesłanki działania prokuratora, a inne organizacji społecznej. Organizacja społeczna może działać tylko na rzecz obywatela, czyli w jego interesie, zaś prokurator działa nie tylko dla ochrony praw obywateli, ale również dla ochrony praworządności i interesu społecznego.

Spóźniona wypłata nie jest ciężkim naruszeniem

Faktycznie w przypadku ochrony praw obywateli, jak również ochrony praworządności i interesu społecznego wymóg zgody nie byłby uzasadniony tak samo, jak w razie wystąpienia przez prokuratora przeciwko wszystkim osobom będącym stronami stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo. Sąd Najwyższy dodatkowo zaznaczył, że przepisy wewnętrzne prokuratury (§ 368 regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek prokuratury), przewidują, iż przed wytoczeniem powództwa na rzecz oznaczonej osoby prokurator porozumiewa się z zainteresowaną osobą, a jeśli osoba ta nie zamierza dochodzić przysługujących jej roszczeń, prokurator podejmuje czynności tylko wtedy, gdy uzasadniają to szczególne okoliczności sprawy.

Sąd Najwyższy zauważył potrzebę rozstrzygnięcia zagadnienia wymogu zgody pracownika jednakowo w odniesieniu do wszystkich rodzajów roszczeń pracownika wobec pracodawcy. Obok prostych roszczeń pieniężnych, na przykład o wynagrodzenie, występują tu roszczenia przemienne, takie jak przysługujące pracownikowi w razie wadliwego wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę. Słusznie zauważył Sąd Najwyższy, że nie jest do przyjęcia, aby związek zawodowy - bez uwzględnienia stanowiska pracownika - wybierał dla niego między roszczeniem o przywrócenie do pracy a roszczeniem o odszkodowanie.

Praca na dwóch etatach nie jest zabroniona

W uzasadnieniu omawianej uchwały Sąd Najwyższy zaznaczył, że inną grupą roszczeń, w odniesieniu do których udział pracownika jest niezbędny, są żądania związane z nierównym traktowaniem, dobrami osobistymi i mobbingiem. Tylko pracownik może ocenić, czy ich dochodzenie leży w jego interesie, ponieważ z reguły jest to związane z dolegliwościami natury psychicznej, wynikającymi z konieczności dokonywania w postępowaniu sądowym wartościowania jego osoby.

Zgoda pracownika na działanie na jego rzecz przez organizację społeczną na podstawie art. 462 K.p.c. może być wyrażona wprost lub może być domniemana. Z tą drugą sytuacją mamy do czynienia w przypadku działań związku zawodowego, podjętych na rzecz osób wymienionych wart. 7 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Stanowi on, że _ w sprawach indywidualnych stosunków pracy związki zawodowe reprezentują prawa i interesy swoich członków. Na wniosek pracownika niezrzeszonego związek zawodowy może podjąć się obrony jego praw i interesów wobec pracodawcy _. Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że członek związku zawodowego i pracownik, na którego wniosek związek podjął się obrony jego praw i interesów, wyrażają w sposób ogólny (generalny) zgodę na podejmowanie przez ten związek działań na ich rzecz na
podstawie art. 462 K.p.c.

Ta ogólna zgoda może być obalona przez oświadczenie pracownika wyrażające sprzeciw przeciwko czynnościom procesowym związku zawodowego w indywidualnie oznaczonej sprawie. Sprzeciw jest wyrazem wolności pracownika i nie wymaga uzasadnienia. Może on być złożony w każdym stadium postępowania. Składając sprzeciw, pracownik wyraża własną ocenę, że związek zawodowy nie działa w jego interesie. Pogląd przeciwny tu przedstawionemu, a więc dopuszczający działanie związku zawodowego bez zgody pracownika, praktycznie uniemożliwia pracownikowi skuteczne przeciwstawienie się prowadzeniu procesu przez związek zawodowy wbrew jego interesom.

Autorka jest radcą prawnym, specjalistą prawa pracy w Chałas i Wspólnicy Kancelaria Prawna