Prawo upadłościowe i naprawcze normuje wiele instytucji prawnych, których zadaniem jest zrealizowanie głównego celu postępowania upadłościowego - określonej w art. 2 zasady jak najpełniejszego zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Określona w artykule 128 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze zasada bezskuteczności czynności dłużnika w stosunku do masy upadłości jest często niedocenianym orężem przeciwko nierzetelnym dłużnikom próbującym wyprowadzić majątek z własnych przedsiębiorstw, spółek lub majątków osobistych.
Przywołana zasada stanowi, iż czynności prawne odpłatne dokonane przez upadłego w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie albo z przysposobionym lub przysposabiającym są bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Kolejne ustępy tego artykułu dodają do tego grona wspólników, reprezentantów i ich małżonków w przypadku gdy upadły jest osobą prawną, jak również czynności dokonane ze spółkami powiązanymi, ich wspólnikami, reprezentantami lub małżonkami tych osób.
Głównym atutem tej instytucji jest założenie, iż wszelkie czynności dłużnika, po spełnieniu się określonych przesłanek, są bezskuteczne z mocy prawa. Ewentualny wyrok w takiej sprawie ma zatem charakter deklaratoryjny. Ponadto, w stosunku do analogicznej instytucji skargi pauliańskiej uregulowanej w Kodeksie cywilnym w art. 527 i n., syndyk, zarządca bądź nadzorca sądowy nie ma obowiązku wykazania, iż czynność została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jak to jest w skardze pauliańskiej.
Co istotne, należy zwrócić uwagę, iż art. 128 PUiN obejmuje swoim działaniem czynności prawne. Nie można zatem domagać się ubezskutecznienia czynów lub innych, podobnych zdarzeń faktycznych. Po drugie, muszą być to czynności o charakterze odpłatnym, czyli takich, w których strona otrzymuje lub ma otrzymać w zamian korzyść majątkową. Przykładowo, objęte bezskutecznością wobec masy upadłości będą czynności o charakterze rzeczowym (użytkowanie), obligacyjnym (najem, sprzedaż), do przeniesienia własności, ustanowienia praw, czy przeniesienia wierzytelności. Nadto, należy pamiętać, iż nie każda bezskuteczna czynność prawna upadłego prowadzi do powstania roszczenia wynikającego z tego unormowania, lecz tylko taka, na skutek której coś fizycznie ubyło z majątku upadłego lub do niego nie weszło.
Bezskuteczność czynności upadłego _ w stosunku do masy upadłości _oznacza w istocie bezskuteczność w stosunku do wszystkich wierzycieli upadłościowych, jednakże z legitymacją czynną do zaskarżenia czynności prawnej na podstawie prawa upadłościowego i naprawczego może wystąpić tylko syndyk, nadzorca sądowy lub zarządca, bowiem legitymacja procesowa poszczególnych wierzycieli jest w zasadzie wyłączona (art. 132 i 133 P.u.n.).
Jakie zatem czynności może podjąć wierzyciel celem dochodzenia swoich wierzytelności, mając w szczególności na uwadze, iż, jak _ doświadczenie życiowe uczy, że dłużnik (zwłaszcza będący osobą fizyczną)
krótko przed wszczęciem postępowania upadłościowego stara się w różny sposób usuwać przedmioty majątkowe, które mogłyby być przeznaczone na zaspokojenie wierzycieli _ (Gurgul S., _ Prawo upadłościowe i naprawcze _, Warszawa 2002).
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż wierzyciele do dnia złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości mogą wytoczyć powództwo z art. 527 Kodeksu cywilnego ustalającego bezskuteczność czynności dłużnika dokonanych z osobą trzecią w stosunku do wierzyciela. Tak jak było wspomniane wcześniej, wymaga ono udowodnienia większej liczby przesłanek niż ubezskutecznienia na podstawie Prawa upadłościowego i naprawczego, jednakże w momencie złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości syndyk (zarządca albo nadzorca sądowy) mają możliwość wejścia na miejsce powoda w sprawie wszczętej przez wierzyciela (art. 133 PUiN). Tym samym postępowanie będzie kontynuowane na korzystniejszych dla wierzycieli warunkach, zaś wierzyciel, który poniósł wydatki związane z kosztami procesu może spodziewać się ich zwrotu od syndyka (zarządcę, nadzorcę sądowego) z odzyskanej części majątku.
Drugim sposobem, aby aktywnie uczestniczyć w prowadzonym postępowaniu o ogłoszenie upadłości i upadłościowym, jest skorzystanie z możliwości ujętej w art. 152 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego. Mając wiedzę o dokonanej czynności, która uznana winna być ze bezskuteczną wobec masy upadłości, należałoby skierować pismo z wnioskiem do sędziego - komisarza kierującego tokiem postępowania o zobowiązanie syndyka (nadzorcę lub zarządcę sądowego) do wytoczenia powództwa opartego o art. 128 PUiN, w którym poda się wszelkie szczegóły i dowody uzasadniające dokonanie takich czynności. Wierzyciele mają zatem skuteczną możliwość do aktywnej walki z nieuczciwymi dłużnikami.
Powyższa instytucja ma również wielkie znaczenie dla dłużnika i, co istotne, osób trzecich, dokonujących czynności z dłużnikiem. Niezbędnym jest by dokładnie przeanalizować pod kątem prawnym jak i finansowym stosunki prawne zawierane w ostatnim czasie przez podmiot, chcący zgłosić upadłość, a także umiejętnie i odpowiedzialnie planować przyszłość. Pozwoli to na uniknięcie sytuacji, w której wniosek o ogłoszenie upadłości spowoduje niechciane szkody w majątku dłużnika. Warto korzystać z przyznanych ustawami praw do przeprowadzenia możliwie bezbolesnego dla wszystkich procesu, którego wynikiem będzie upadłość dłużnika.
| Czytaj więcej w Money.pl | |
|---|---|
| Potrącenie długu. Co zrobić by było skuteczne? Potrącenie spełnia funkcję zapłaty, egzekucji oraz zabezpieczenia i nie wymaga zgody osoby, do której jest kierowane. | |
| Jak przeprowadzić upadłość spółki Wszczęcie postępowania upadłościowego następuje tylko na wniosek dłużnika lub każdego z wierzycieli. | |
| Firma męża upada. Co z majątkiem żony? Podstawową konsekwencją ogłoszenia upadłości jest powstanie z mocy prawa rozdzielności majątkowej między małżonkami. |
Autor jest aplikantem adwokackim w Celichowscy Służewska-Woźnicka Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych