55/1/B/2010

POSTANOWIENIE

z dnia 2 grudnia 2009 r.

Sygn. akt Ts 96/09

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Grzybowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Elżbiety B., Alicji Ł. oraz Marka S. w sprawie zgodności:

art. 2 ust. 1 pkt 2 oraz art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 4) z art. 2, art. 32, art. 33 ust. 2 oraz art. 119 w związku z art. 8 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 9 kwietnia 2009 r., sporządzonej przez skarżących, zakwestionowana została zgodność art. 2 ust. 1 pkt 2 oraz art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 r. Nr 1, poz. 4) z art. 2, art. 32, art. 33 ust. 2 oraz art. 119 w związku z art. 8 ust. 1 i 2 Konstytucji.

W opinii skarżących zakwestionowane przepisy naruszają zasadę demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej, równości wszystkich obywateli wobec prawa, jak również poszanowania i bezwzględnego stosowania obowiązujących zasad legislacji.

Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny.

W dniu 19 grudnia 2008 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z treścią art. 2 pkt 2 tego aktu prawnego w ustawie z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39) uchylono art. 11a. Uchylony przepis regulował materię powołania na stanowiska prokuratora prokuratury okręgowej w prokuraturze rejonowej i prokuratora prokuratury apelacyjnej w prokuraturze okręgowej. Z kolei zgodnie z art. 4 pkt 2 kwestionowanej ustawy prokuratorzy, powołani na stanowisko prokuratora prokuratury okręgowej w prokuraturze rejonowej i prokuratora prokuratury apelacyjnej w prokuraturze okręgowej, stają się - odpowiednio - prokuratorami prokuratur rejonowych i prokuratorami prokuratur okręgowych, które stanowią ich miejsce służbowe, zachowując prawo do wynagrodzenia nabyte na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 136, poz. 959). Przedmiotowe zmiany dotyczące prawa do tzw. awansu poziomego „w rażący sposób naruszyły normy ustawy zasadniczej”.

Zarządzeniem sędziego TK z 23 lipca 2009 r. skarżący zostali wezwani do uzupełnienia braków formalnych skargi przez - między innymi - wskazanie ostatecznego orzeczenia organu władzy publicznej o wolnościach lub prawach przysługujących skarżącym. W piśmie procesowym stanowiącym odpowiedź na przedmiotowe zarządzenie skarżący stwierdzili, że orzeczenie takie nie istnieje, gdyż „sąd powszechny nie jest organem kompetentnym do rozstrzygania w zakresie zgodności aktów prawnych z konstytucją”.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skierowana do Trybunału Konstytucyjnego skarga konstytucyjna nie może zostać rozpoznana merytorycznie, albowiem nie spełnia wymogów warunkujących dopuszczalność tego środka ochrony wolności i praw wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z uszczegóławiających Konstytucję art. 46 i art. 47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji podmiotem uprawnionym do wystąpienia ze skargą konstytucyjną jest każdy, czyje wolności lub prawa zostały naruszone, przy czym skarga powinna zostać skierowana przeciwko ustawie lub innemu aktowi normatywnemu, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego. Skarga przysługuje więc jednostce i służy ochronie jej praw podmiotowych, jest przy tym jednym ze sposobów ochrony podmiotów prawa prywatnego w stosunkach z organami władzy publicznej, nie jest zaś środkiem ochrony wolności lub praw przyznanym przez Konstytucję organom władzy publicznej ani innym podmiotom wykonującym władztwo publiczne. Skarżącym nie może być organ władzy publicznej jak również inny podmiot realizujący funkcję władzy publicznej (zob. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 23 lutego 2005 r., Ts 35/04, OTK ZU nr 1/B/2005, poz. 26; 26 października 2001 r., Ts 72/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 298 oraz 6 lutego 2001 r. i 3 kwietnia 2001 r., Ts 148/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 72 i 73). Powyższy pogląd został również zaakceptowany w doktrynie (zob. J. Trzciński, Podmiotowy zakres skargi konstytucyjnej, [w:] Konstytucja. Wybory. Parlament, red. L. Garlicki, Warszawa 2000, s. 213-214), która wyjątkowo dopuszcza również możliwość złożenia skargi konstytucyjnej przez podmioty działające w przypisanej im roli podmiotów prawa publicznego - w wypadku, gdy występują one na gruncie prawa prywatnego jako adresat konstytucyjnych praw i wolności (zob. B. Banaszak, Skarga konstytucyjna i jej znaczenie w zakresie ochrony praw podstawowych, [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997, s. 178 oraz P. Tuleja, M. Grzybowski, Skarga konstytucyjna jako środek ochrony praw jednostki w polskim systemie prawa, [w:] Sądy i trybunały w Konstytucji i w praktyce, red. W. Skrzydło, Warszawa 2005, s. 108-109).

Uwzględniając powyższe, Trybunał Konstytucyjny wyraża zasadniczą wątpliwość co do zdolności skargowej podmiotów wnoszących skargę w zakresie, którego ich skarga dotyczy. Skarżący są prokuratorami - funkcjonariuszami publicznymi - podmiotami odpowiedzialnymi za strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. W swej działalności funkcjonują w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, korzystając w ramach wykonywania swoich zadań z władczych kompetencji wobec innych podmiotów stosunków prawnych. Przepisy stanowiące przedmiot skargi wiążą się z zagadnieniem powoływania prokuratorów przez Prokuratora Generalnego. Mieszczą się one więc, co do zasady, w zagadnieniu podległości służbowej prokuratorów (zasad funkcjonowania poszczególnych struktur prokuratury) i nie dotyczą praw (wolności) konstytucyjnie określonych. Nakazuje to uznać, że prokurator w relacji z instytucjami (organami) prokuratury nie jest podmiotem konstytucyjnie określonych wolności bądź praw w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Rozpatrywana skarga konstytucyjna jest również niedopuszczalna z uwagi na niespełnienie wymogów wynikających z unormowania art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK. Skarżący, określając konstytucyjne wzorce kontrolne, powołali wyłącznie przepisy, które nie stanowią źródła podmiotowych praw konstytucyjnych. W konsekwencji nie tylko nie określili naruszonych praw, ale również nie byli w stanie wskazać sposobu ich naruszenia.

Przede wszystkim jednak, skarga nie może podlegać merytorycznemu rozpoznaniu dlatego, że w sprawie nie zapadło orzeczenie o wolnościach i prawach skarżących. Analiza art. 79 Konstytucji, a zwłaszcza uszczegóławiających ten przepis unormowań zawartych w art. 46 i art. 47 ustawy o TK, ponad wszelką wątpliwość prowadzi do konkluzji, że skarga nie może dotyczyć - jak oczekują tego skarżący - bliżej niezidentyfikowanych działań organów państwowych. Po pierwsze dlatego, że sfera stosowania prawa nie może stanowić przedmiotu oceny Trybunału Konstytucyjnego, który jest „sądem nad prawem” a nie „nad faktami”. Po drugie, należy podkreślić, że model skargi konstytucyjnej funkcjonujący w Polsce zakłada, że skarga jest zindywidualizowanym środkiem kontrolnym, pozostającym w ścisłym związku z wydanymi wobec skarżących orzeczeniami organów władzy publicznej. Tylko bowiem przepis stanowiący normatywną podstawę tego orzeczenia może być przedmiotem skargi. Skarżący są więc zobowiązani do wykazania, w jaki sposób wada tkwiąca w treści regulacji wykorzystanej przez organ władzy publicznej w indywidualno-konkretnym akcie stosowania prawa prowadzi do naruszenia konstytucyjnych praw podmiotowych. Po trzecie, przepisy ustawy o TK stanowią o doręczeniu skarżącemu innego rozstrzygnięcia (art. 46 ust. 1), a także o konieczności załączenia do skargi tego orzeczenia (art. 47 ust. 2). Brak takiego orzeczenia wyklucza możliwość uruchomienia postępowania skargowego.

Skoro skarga konstytucyjna nie spełnia warunków formalnych, Trybunał Konstytucyjny, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 i 2 ustawy o TK, odmawia nadania jej dalszego biegu.

2