107/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 15 lutego 2012 r.

Sygn. akt Ts 9/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Zubik - przewodniczący

Teresa Liszcz - sprawozdawca

Andrzej Wróbel,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Dariusza G.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 7 stycznia 2011 r. Dariusz G. (dalej: skarżący) zarzucił, że rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 maja 2010 r. w sprawie stanowisk służbowych funkcjonariuszy celnych, trybu awansowania oraz dokonywania zmian na stanowiskach służbowych (Dz. U. Nr 87, poz. 559; dalej: rozporządzenie) jest niezgodne z art. 2, art. 31 ust. 2 zdanie pierwsze oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego, rozporządzenie narusza również art. 76 pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323, ze zm.; dalej: ustawa o Służbie Celnej) oraz art. 11a ust. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.; dalej: ustawa o systemie oświaty).

Wraz ze skargą konstytucyjną skarżący wniósł do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymanie wykonania pisma Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z 29 grudnia 2010 r. (znak: 420000-IKAW-112-26/10/614).

Postanowieniem z 14 kwietnia 2011 r. (doręczonym pełnomocnikowi 24 maja 2011 r.) Trybunał odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Zdaniem Trybunału, skarga nie spełniała wymogów określonych w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Trybunał podniósł, że skarżący zarzucał niezgodność rozporządzenia z postanowieniami Konstytucji niewyrażającymi praw podmiotowych, jak również z przepisami ustaw zwykłych. Ponadto, kwestionując rozporządzenie, skarżący nie określił, które z jego postanowień uznaje za niekonstytucyjne. Wątpliwości Trybunału wzbudziło również uznanie pisma (propozycji) Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z 29 grudnia 2010 r. (znak: 420000-IKAW-112-26/10/614) za ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Trybunał zaznaczył, że zarzucane w skardze naruszenie praw skarżącego ma charakter jedynie potencjalny, pismo to bowiem nie kształtuje ostatecznie jego sytuacji prawnej.

Na postanowienie Trybunału skarżący wniósł zażalenie sporządzone przez pełnomocnika. W piśmie procesowym z 31 maja 2011 r. zaskarżył postanowienie w całości i wniósł o przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania. Zarzucił, że odmawiając nadania dalszego biegu skardze w zakresie wskazanych w niej wzorców (art. 2 i 32 Konstytucji), Trybunał odwołał się jedynie do działającego na niekorzyść skarżącego orzecznictwa, pominął zaś orzeczenia przyjmujące odmienny kierunek wykładni tych postanowień. Zdaniem skarżącego, Trybunał niezasadnie przyjął, że skarżący, kwestionując rozporządzenie bez wyraźnego wskazania przepisów stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia, nie określił prawidłowo przedmiotu skargi konstytucyjnej. Wątpliwości skarżącego budzi również odmowa nadania dalszego biegu skardze w zakresie zarzutu niezgodności rozporządzenia z art. 76 pkt 4 ustawy o Służbie Celnej oraz art. 11a ust. 4 ustawy o systemie oświaty. Zarzucił, że w postanowieniu Trybunał błędnie przyjął, iż pismo (propozycja) Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie nie może zostać uznane za ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6-7 i z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał w niniejszym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny odniósł się do zarzutów podważających przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie wskazanych w niej wzorców kontroli.

Skarżący podnosi, że Trybunał bezpodstawnie odwołał się jedynie do postanowienia z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) i na jego podstawie niewłaściwie przyjął, iż art. 32 Konstytucji nie może stanowić samodzielnej podstawy skargi konstytucyjnej. Skarżący jednak nie zauważa, że postanowienie w sprawie o sygn. SK 10/01 jest orzeczeniem pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego. Wyraża ono pogląd prawny, którym związane są pozostałe składy orzekające, odstąpienie zaś od przyjętego w powyższym orzeczeniu poglądu - w myśl art. 25 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o TK - jest możliwe wyłącznie w pełnym składzie Trybunału. Postanowienie w sprawie o sygn. SK 10/01 kształtuje orzecznictwo Trybunału w sprawach zainicjowanych wniesieniem skargi konstytucyjnej (zob. postanowienia TK z: 28 sierpnia 2002 r., Ts 57/02, OTK ZU nr 4/B/2002, poz. 285; 20 lipca 2004 r., Ts 62/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 301; 27 czerwca 2007 r., Ts 80/07, OTK ZU nr 5/B/2007, poz. 250). Należy podkreślić, że powyższy argument odnosi się również do drugiego z wzorców wskazanych w skardze. Charakter zasad określonych w art. 2 Konstytucji oraz brak możliwości powoływania się na nie jako podstawę skargi konstytucyjnej zostały bowiem potwierdzone postanowieniem pełnego składu Trybunału z 23 stycznia 2002 r. w sprawie o sygn. Ts 105/00 (OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60).

Podstaw odmowy nadania dalszego biegu skardze nie podważa również zarzut nieuwzględnienia pozostałego orzecznictwa Trybunału przemawiającego - w ocenie skarżącego - za uznaniem zarzutów skargi. Takie stanowisko nie jest zasadne, gdyż skarżący poza pięcioma zdaniami odrębnymi zgłoszonymi w sprawie o sygn. SK 10/01 nie przytoczył żadnych orzeczeń Trybunału podjętych w postępowaniu skargowym. Co prawda znaczenie procesowe zdania odrębnego polega na tym, że skarżący może powoływać się na nie w środku odwoławczym, jednakże powinien mieć na względzie, iż jest ono jedynie indywidualnym i osobistym poglądem konkretnego członka składu orzekającego, a nie - jak przyjął w zażaleniu - organu orzekającego. Zdanie odrębne w postępowaniu przed Trybunałem jest rozumiane „jako prawo sędziego sądu konstytucyjnego, który nie może zgodzić się z poglądem większości, do ujawnienia na piśmie swego odrębnego stanowiska” (Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 205).

Zarzuty zażalenia, formułowane wyłącznie na podstawie votum separatum, nie mogą prowadzić do podważenia stanowiska przyjętego w zaskarżonym postanowieniu. W tej sytuacji w pełni aktualny pozostaje pogląd Trybunału co do rozumienia oraz reguł powoływania się w postępowaniu skargowym na ogólne zasady konstytucyjne wyrażone w art. 2 oraz art. 32 Konstytucji. Trybunał przypomina, że istotną cechą przyjętej w polskim prawie koncepcji postępowania skargowego przed Trybunałem Konstytucyjnym jest to, iż realizowana w tym postępowaniu kontrola zakwestionowanych przez skarżącego przepisów dokonywana jest wyłącznie z punktu widzenia wskazanego przez niego wzorca konstytucyjnego, który normuje określoną wolność lub prawo (podmiotowe). Zgodnie bowiem z art. 79 ust. 1 Konstytucji, skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Oznacza to, że przesłanką dopuszczalności złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każda ingerencja w postanowienia Konstytucji, ale tylko godząca w wolności lub prawa w niej określone. Innymi słowy, art. 79 ust. 1 Konstytucji uzasadnia tezę, że w postępowaniu skargowym nie każde postanowienie Konstytucji może stanowić podstawę skargi konstytucyjnej. Dlatego też w swoim orzecznictwie Trybunał przyjmuje, że skarga konstytucyjna zawsze musi w sposób konkretny wskazywać, jakie prawo lub wolność zostały naruszone. Bez wątpienia ani w skardze, ani w zażaleniu nie wskazano takiego prawa. Wymogu tego nie spełnia zarzut uniemożliwienia wykonywania służby na dotychczasowym stanowisku, żadne bowiem z postanowień ustawy zasadniczej nie wyraża takiego prawa. Wskazania tego nie da się również zastąpić samoistnym odwołaniem do ogólnych klauzul konstytucyjnych, w szczególności zasady równości, odpowiedniej vacatio legis czy też ochrony praw słusznie nabytych.

W zaskarżonym postanowieniu Trybunał prawidłowo przyjął, iż - zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji - skarga nie może służyć badaniu zgodności przepisów rozporządzenia z aktami stojącymi w hierarchii źródeł prawa poniżej Konstytucji, tj. ustawami i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Istotą skargi jest bowiem ochrona przed naruszeniami konstytucyjnych praw i wolności, a nie naruszeniem prawa w ogóle. W tym stanie rzeczy oczywiście bezzasadny jest zarzut zażalenia co do obowiązku stosowania takich samych zasad orzekania w przypadku skargi konstytucyjnej, jak pytania prawnego i wniosku. Formułując go, skarżący nie uwzględnił ani istoty, ani funkcji tego nadzwyczajnego środka ochrony konstytucyjnych wolności i praw, jakim jest skarga konstytucyjna. Przyjęta natomiast przez skarżącego rozszerzająca wykładnia zakresu skargi jest nie do pogodzenia z założeniami, jakie legły u podstaw wprowadzenia jej przez ustawodawcę konstytucyjnego.

Zażalenie nie podważa również pozostałych podstaw odmowy przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania. W postanowieniu z 14 kwietnia 2011 r. Trybunał stwierdził, że „w niniejszej sprawie wątpliwości Trybunału budzi (…) uznanie [tegoż pisma] za ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji”.

Jak wynika z treści art. 222 ust. 5 ustawy o służbie celnej, funkcjonariusz celny, któremu przedstawiono propozycję określającą miejsce pełnienia służby, stanowisko i uposażenie, składa oświadczenie o przyjęciu albo odmowie przyjęcia w terminie 7 dni od dnia otrzymania propozycji. Niezłożenie oświadczenia w tym terminie jest równoznaczne z odmową przyjęcia tej propozycji. Odmowa jej przyjęcia skutkuje zwolnieniem funkcjonariusza ze służby (art. 222 ust. 6 ustawy o służbie celnej).

Formułując zarzuty zażalenia, mające podważyć prawidłowość tezy przyjętej w postanowieniu, skarżący nie uwzględnił formalnego charakteru skargi konstytucyjnej, będącego następstwem między innymi jednoznacznego brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji („Każdy czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone…”). Należy zwrócić uwagę, że w świetle powyższego postanowienia skutek w postaci niemożności pełnienia służby na określonym stanowisku (naruszenie praw skarżącego) ziszcza się nie - jak zarzucono w zażaleniu - w chwili otrzymania pisma, lecz dopiero w chwili realnego pozbawienia skarżącego prawa do wykonywania pracy na tym stanowisku. Co prawda w sytuacji skarżącego skutek ten przybiera postać zwolnienia ze służby, jednak interpretacja zwrotu „zostały naruszone” nie pozwala przyjąć jego odmiennej wykładni. Innymi słowy, w świetle postanowień Konstytucji, wnoszący skargę musi zawsze legitymować się ostatecznym orzeczeniem naruszającym jego wolności i prawa. Propozycja nie jest natomiast orzeczeniem wydanym na podstawie normy określanej przez skarżącego jako „uniemożliwienie wykonywania służby na dotychczasowym stanowisku”.

Skarżący zarzuca również, że Trybunał, rozpoznając skargę, niewłaściwie przyjął, iż przedmiotem tego środka prawnego uczyniono wszystkie przepisy rozporządzenia, podczas gdy skarżący zakwestionował jedynie brak przepisów przejściowych. W zażaleniu podniesiono, że rozporządzenie „wprowadziło bowiem nowe wymagania, jednocześnie nie wprowadzając żadnego okresu przejściowego, czy też przepisów intertemporalnych, pozwalających pozostać na dotychczasowych stanowiskach osobom, które nowa ustawa niejako >>zastała<< w takim stanie faktycznym”.

Trybunał stwierdza, że nawet gdyby w sprawie skarżącego przyjąć, iż przedmiotem skargi uczyniono rozporządzenie w zakresie, w jakim pomija kwestie intertempolarne, to i tak, z uwagi na wskazane wyżej przesłanki odmowy, skarga nie mogłaby zostać merytorycznie rozpoznana.

Nieuwzględnienie zażalenia kończy postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, co tym samym czyni bezprzedmiotowym wydanie postanowienia tymczasowego na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy o TK. Postanowienie to może bowiem być wydane wyłącznie w czasie trwania postępowania zainicjowanego złożeniem skargi konstytucyjnej.

W sytuacji zatem, gdy zażalenie nie podważa prawidłowości przesłanek odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 7 ustawy o TK orzekł jak w sentencji.

4