115/2/B/2009

POSTANOWIENIE

z dnia 24 lutego 2009 r.

Sygn. akt Ts 187/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Wojciecha Szykownego w sprawie zgodności:

art. 130² § 3 i 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 14 sierpnia 2008 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 130² § 3 i 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 2 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z dnia 17 maja 2007 r. Sąd Rejonowy w Częstochowie - VIII Wydział Gospodarczy (sygn. akt VIII GC 561/06) odrzucił apelację powoda z powodu braku uiszczenia opłaty. Postanowieniem z dnia 29 czerwca 2007 r. Sąd Okręgowy w Częstochowie - V Wydział Gospodarczy (sygn. akt V Gz 76/07) oddalił zażalenie na postanowienie z dnia 17 maja 2007 r.

Skarżący zarzucił, że zaskarżone przepisy art. 130² § 3 i 4 k.p.c. prowadzą do zamknięcia drogi sądowej w dochodzeniu naruszonych praw, przez co są niezgodne z art. 77 ust. 2 Konstytucji, naruszają również prawo do równego traktowania wynikające z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego zaskarżone przepisy naruszają także zasady poprawnej legislacji (art. 2 Konstytucji) oraz zasadę proporcjonalności, o której mowa w art. 31 ust. 3 Konstytucji. W piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej skarżący wskazał, że wycofuje zarzut naruszenia art. 77 ust. 2 Konstytucji przez art. 130² § 3 i 4 k.p.c.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącego praw konstytucyjnych.

Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest nieadekwatność wskazanych wzorców kontroli oraz brak wskazania wzorców mogących w trybie skargi konstytucyjnej stanowić samodzielne wzorce kontroli.

Na wstępie należy wskazać, że art. 64 ust. 2 Konstytucji nie jest adekwatnym wzorcem kontroli w zakresie art. 130² § 3 k.p.c. Zgodnie z zaskarżonym art. 130² § 3 k.p.c. sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki odwoławcze lub środki zaskarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza sądowego), podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia. Zasady te, zgodnie z art. 130² § 4 k.p.c., stosuje się do pisma wniesionego w postępowaniu w sprawach gospodarczych także wówczas, gdy przedsiębiorcy nie reprezentuje adwokat lub radca prawny.

Powyższe przepisy mają zatem charakter procesowy, określają konsekwencje uchybienia wniesienia środka odwoławczego podlegającego opłacie stałej lub stosunkowej. Mają zastosowanie także do postępowania w sprawach gospodarczych. Adekwatnymi wzorcami kontroli mogą być zatem przepisy o charakterze formalnym, zawierające procesowe gwarancje określonego standardu postępowania. Nie sposób przyjąć, by treść normatywna wynikająca z zaskarżonych przepisów, nakazujących odrzucenie środka odwoławczego bez wezwania do uzupełnienia braku, pozostawała w adekwatnym związku z ochroną prawa własności. Wskazał na to także Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 26 czerwca 2008 r. (SK 20/07, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 86), w którym uznał, że art. 130² § 4 w związku z art. 130² § 3 k.p.c., w zakresie, w jakim w postępowaniu w sprawach gospodarczych przewidują, że sąd odrzuca nieopłacone środki odwoławcze lub środki zaskarżenia, wniesione przez przedsiębiorcę niereprezentowanego przez adwokata lub radcę prawnego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, są niezgodne z art. 45 ust. 1 i art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W niniejszej skardze skarżący nie wskazał jednak powyższych przepisów Konstytucji jako wzorców kontroli, co wyłącza możliwość rozpoznania skargi w tym zakresie.

Skarżący cofnął skargę konstytucją w zakresie art. 77 ust. 2 Konstytucji, co zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) uniemożliwia rozpoznanie skargi w tym zakresie. Należy jednak wskazać, że wyrokiem z dnia 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154) Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 130² § 3 k.p.c., w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji.

Skarżący wskazał nadto, że art. 130² § 3 i 4 k.p.c. niezgodne są z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 32 Konstytucji. Należy w związku z tym przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego przepisy te nie mogą być uznane za samodzielne wzorce kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Jak wskazał Trybunał w wyroku SK 10/03 „ani art. 2, ani art. 32 Konstytucji nie mogą stanowić - według utrwalonego orzecznictwa - samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu skargowym. Przepisy te gwarantują określony standard kreowania przez ustawodawcę wolności i praw oraz ogólny standard korzystania z nich przez podmioty, jednak ani art. 2, ani 32 Konstytucji nie statuują żadnej konkretnej wolności czy prawa. W konsekwencji, mogą one stanowić wzorzec kontroli tylko w razie wskazania przez skarżącego, jaka jego wolność lub prawo, wynikające z innych przepisów, są uregulowane wbrew zasadom demokratycznego państwa prawnego, sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), ewentualnie - z naruszeniem zasady równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji)”; wyrok TK z dnia 13 stycznia 2004 r. (SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). Te same argumenty odnieść należy także do art. 31 ust. 3 Konstytucji, wskazującego dopuszczalność ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności.

Niezależnie od powyższego wskazać należy także na oczywistą bezzasadność zarzutów skarżącego formułowanych na gruncie zasady równości i równej ochrony praw majątkowych. Zdaniem skarżącego zaskarżone przepisy art. 130² § 3 i 4 k.p.c. są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji przez to, że nakazują traktować przedsiębiorcę tak, jakby w procesie cywilnym reprezentował go pełnomocnik zawodowy. Tak postawiony zarzut wskazuje na zasadnicze niezrozumienie konstytucyjnej zasady równości. Na istotę tego prawa wskazał Trybunał Konstytucyjny m.in. w wyroku z dnia 7 czerwca 2004 r. (P 4/03, OTK ZU nr 6/A/2004, poz. 55). Wskazał w nim, że „orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego nie pozostawia wątpliwości, że wszyscy adresaci norm prawnych charakteryzujący się daną cechą istotną w równym stopniu mają być traktowani równo, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Jeżeli w przyznaniu praw występują nieusprawiedliwione różnice, wówczas mamy do czynienia z sytuacją nierówności. Sprawiedliwość wymaga, aby zróżnicowanie prawne podmiotów (ich kategorii) pozostawało w odpowiedniej relacji do różnic w ich sytuacji faktycznej jako adresatów danych norm prawnych. Wyrażona w ten sposób sprawiedliwość rozdzielcza oznacza, że równych traktować należy równo, a podobnych należy traktować podobnie. Zasada równości daje się zatem wyrazić w formule, w myśl której nie wolno tworzyć takiego prawa, które różnicowałoby sytuację prawną podmiotów, których sytuacja faktyczna jest taka sama. Tak rozumiana równość oznacza też akceptację różnego traktowania przez prawo różnych podmiotów, z tym jednak, że różne traktowanie powinno być uzasadnione”. W niniejszej sprawie ocenie podlegają przepisy adresowane do spraw gospodarczych, które w sposób jednolity kształtują obowiązki przedsiębiorców. Nie budzi zatem wątpliwości, że wszyscy adresaci zaskarżonych norm prawnych charakteryzujący się daną cechą istotną (przedsiębiorcy) „w równym stopniu są traktowani równo”. Spełnione są zatem w sposób oczywisty wymogi wynikające z art. 32 ust. 1 Konstytucji.

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

1

3