POSTANOWIENIE

z dnia 27 listopada 2007 r.

Sygn. akt Ts 284/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Pawła Sobotko w sprawie zgodności:

art. 173 ust. 2 i art. 174 ust. 1 i 3 w zw. z art. 15, art. 16, art. 17 ust. 1 i 3, art. 18 oraz art. 53 i art. 58 ust. 1 pkt 1-4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) z art. 2, art. 32 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 4 grudnia 2006 r. skarżący zarzucił art. 173 ust. 2 i art. 174 ust. 1 i 3 w zw. z art. 15, art. 16, art. 17 ust. 1 i 3, art. 18 oraz art. 53 i art. 58 ust. 1 pkt 1-4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) sprzeczność z art. 2, art. 32 oraz art. 67 ust. 1 Konstytucji.

Działając w oparciu o zaskarżone przepisy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 25 listopada 2004 r. (znak sprawy: KPU-1000023333994-2003) ustalił skarżącemu wartość kapitału początkowego. Odwołanie wniesione od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie - Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 12 maja 2005 r. (sygn. akt IV U 379/05). Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację złożoną od powyższego orzeczenia wyrokiem z 10 listopada 2005 r. (sygn. akt III AUa 1120/05). Postanowieniem z 27 czerwca 2006 r. (sygn. akt I UK 89/06) Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

Naruszenia przysługujących mu praw konstytucyjnych upatruje skarżący w sposobie liczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w przypadku osób, które opłacały składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., a nie posiadają dziesięcioletniego stażu ubezpieczeniowego. W ich przypadku przyjęty w zaskarżonych przepisach sposób obliczania wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego powoduje, iż jego wysokość, a w konsekwencji wartość kapitału początkowego, zależy faktycznie od miesiąca, w którym rozpoczęło się ubezpieczenie. Wskaźnik podstawy wymiaru jest tym niższy, im później w ciągu roku kalendarzowego rozpoczęto ubezpieczenie. Im mniejszy zaś wskaźnik, tym mniejsza jest wartość wyliczonego kapitału początkowego. Faktyczne zerwanie z zasadą związania wysokości świadczenia z wysokością zarobków i składek płaconych na FUS prowadzi - w ocenie skarżącego - do naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Jak wskazuje skarżący w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej, to wypaczenie celu kapitału początkowego, jakim było teoretyczne odtworzenie składek na ubezpieczenie społeczne za okres, w jakim ZUS nie był zobowiązany do prowadzenia indywidualnych kont ubezpieczonych, a w konsekwencji ustalenie świadczeń emerytalnych nieodpowiadających w istocie przepisom regulującym te świadczenia, narusza także zasadę zabezpieczenia społecznego (art. 67 ust. 1 Konstytucji). Zaskarżone przepisy prowadzą także, zdaniem skarżącego, do naruszenia zasady równości wobec prawa poprzez wyodrębnienie grupy obywateli - w oparciu o kryteria niespełniające przesłanek wynikających z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego - w stosunku do których wskaźniki podstawy wymiaru kapitału początkowego zostały nieproporcjonalnie zaniżone. Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 31 stycznia 2007 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez m.in. dokładne określenie, w jakim zakresie przepisy, do których odwołuje się art. 174 ust. 1 i 3 zaskarżonej ustawy stanowią przedmiot skargi konstytucyjnej oraz określenie sposobu naruszenia przez nie wskazanych w skardze konstytucyjnych praw, a także poprzez podanie daty doręczenia wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 10 listopada 2005 r. (sygn. akt III AUa 1120/05).

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie pełnomocnik skarżącego raz jeszcze przytoczył wszystkie wskazane w skardze przepisy, stwierdzając, iż stanowią one przedmiot skargi konstytucyjnej w zakresie, w jakim określają sposób obliczenia kapitału początkowego dla osób, o których mowa w skardze. Określając sposób naruszenia wskazanych w skardze praw konstytucyjnych, powtórzył argumentację zawartą we wniesionej skardze konstytucyjnej. Skarżący podał ponadto datę doręczenia wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku: 23 listopada 2005 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Wymogi, jakie musi spełniać skarga konstytucyjna, zostały określone bezpośrednio w art. 79 ust. 1 Konstytucji i doprecyzowane w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). Jedną z przesłanek skargi, wynikającą z art. 46 ust. 1 cytowanej ustawy, jest wniesienie jej w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego termin „wyczerpanie drogi prawnej” rozumieć należy, jako skorzystanie przez skarżącego ze wszystkich przysługujących mu zwyczajnych środków zaskarżenia, zakończone uzyskaniem ostatecznego orzeczenia, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Dla przyjęcia, iż doszło do wyczerpania drogi prawnej w postępowaniu cywilnym przed wejściem w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) skarżący musiał uzyskać orzeczenie wydanego przez sąd III instancji na skutek rozpatrzenia kasacji, chyba że środek ten w konkretnej sprawie nie przysługiwał. Wskazana powyżej ustawa wprowadziła w miejsce kasacji skargę kasacyjną oraz zmieniła charakter tego środka odwoławczego: odwołanie od orzeczenia sądu II instancji nabrało charakteru nadzwyczajnego środka wzruszenia prawomocnych orzeczeń sądowych. Ponieważ dla ustalenia spełnienia warunku wyczerpania drogi prawnej i uzyskania w jego konsekwencji ostatecznego orzeczenia zasadnicze znaczenie miało ustalenie momentu, w którym z samym faktem wydania konkretnego orzeczenia wiąże się walor jego prawomocności, przyjęto w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, iż po nowelizacji procedury cywilnej ostatecznym orzeczeniem w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK jest prawomocne orzeczenie wydane na skutek rozpatrzenia przez sąd II instancji wniesionego środka odwoławczego - apelacji, względnie zażalenia (zob. postanowienia TK z: 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; z dnia 15 lutego 2007 r. i 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 190 i 130). Oznacza to, iż bieg terminu wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna się w momencie doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu II instancji, przy czym wniesienie skargi kasacyjnej lub jakiegokolwiek innego nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest irrelewantne dla biegu tego terminu.

Przenosząc powyższe ustalenia na grunt sprawy, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, stwierdzić należy, iż fakt wydania przez Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyroku z 10 listopada 2005 r. (sygn. akt III AUa 1120/05) uzasadnia przyjęcie tezy, iż w analizowanej sprawie został spełniony wymóg wyczerpania przez skarżącego przysługującej mu drogi prawnej. Wyrok ten został doręczony skarżącemu w dniu 23 listopada 2005 r. Ponieważ ze skargą konstytucyjną wystąpiono 4 grudnia 2006 r., fakt wniesienia tego środka prawnego przez skarżącego z przekroczeniem ustawowego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, nie budzi wątpliwości. Podkreślić należy, iż podjęcie przez skarżącego kroków zmierzających do pozbawienia orzeczenia sądu apelacyjnego waloru ostateczności, poprzez wniesienie skargi kasacyjnej od tego rozstrzygnięcia, nie wpłynęło już na bieg trzymiesięcznego terminu wystąpienia ze skargą konstytucyjną.

Niezależnie od powyższego wskazać należy na jeszcze jedną okoliczność uzasadniającą odmowę nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej w zakresie części kwestionowanych przez skarżącego przepisów.

Z brzmienia art. 79 ust. 1 Konstytucji wynika bezpośrednio, iż kwestionowane w trybie skargi konstytucyjnej mogą być tylko te przepisy, które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże skarżący naruszenie przysługujących mu praw lub wolności konstytucyjnych, i to tylko te [przepisy], których zastosowanie zdeterminowało rozstrzygniecie w tym kierunku, iż doprowadziło ono do tego naruszenia.

Skarżący przedmiotem skargi konstytucyjnej uczynił szereg przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które nie miały zastosowania przy liczeniu przez orzekające w jego sprawie organy wysokości kapitału początkowego, tj. art. 15 ust. 2, ust. 3a, ust. 6-8, art. 17 ust. 1 i 3, art. 18 oraz art. 58 ust. 1 pkt 1-4, art. 53 ust. 3-4. Przepisy, które nie stanowiły podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia nie mogą być przedmiotem wniesionej skargi konstytucyjnej, co uzasadnia w tym zakresie odmowę nadania jej dalszego biegu.

Naruszenia przysługujących mu praw upatruje skarżący w sposobie liczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, a w szczególności w przyjęciu, iż roczna kwota przeciętnego wynagrodzenia stanowi punkt odniesienia dla sumy opłaconych składek na ubezpieczenie społeczne w danym roku, niezależnie od tego, czy ubezpieczenie trwało w konkretnym roku przez 12 miesięcy czy - jak było w sytuacji skarżącego - przez 1 miesiąc. Takie zasady liczenia wskaźnika wynikają z art. 15 ust. 4 zaskarżonej ustawy, który na podstawie art. 173 ust. 2 oraz art. 174 ust. 1 i 3 znalazł zastosowanie w sprawie skarżącego. Skarżący nie wskazał natomiast - pomimo wezwania zarządzeniem sędziego TK do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej - w jaki sposób pozostałe z zaskarżonych regulacji zastosowanych przez ZUS w sprawie skarżącego na podstawie art. 173 ust. 2 oraz art. 174 ust. 1 i 3 ustawy naruszają wskazane w skardze konstytucyjne prawa. Tak więc, w zakresie tych przepisów, odmowa nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej uzasadniona jest dodatkowo niespełnieniem przesłanki warunkującej rozpoznanie tego środka prawnego, a określonej bezpośrednio w art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak na wstępie.

4