34/1/B/2007

POSTANOWIENIE

z dnia 5 lipca 2006 r.

Sygn. akt Ts 29/06

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Antoniego Czapskiego w sprawie zgodności:

art. 6 ust. 2 pkt 1 lit a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 30 stycznia 2006 r. pełnomocnik skarżącego wniósł o stwierdzenie niezgodności art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Decyzją z 9 grudnia 2003 r. (sygn. SWPW 06006773/10) Zakład Ubezpieczeń Społecznych - II Oddział w Warszawie ustalił skarżącemu okres składkowy stanowiący podstawę obliczenia świadczenia przedemerytalnego. Do okresu tego nie zaliczono czasu zatrudnienia od 1 listopada 1960 r. do 30 listopada 1961 r. oraz od 1 grudnia 1962 r. do 31 marca 1964 r. ze względu na okoliczność, iż „z zaświadczenia ZUS nie wynika fakt zatrudnienia w wymiarze, co najmniej połowy wymiaru czasu pracy”. Wniesione od powyższej decyzji odwołanie Sąd Okręgowy w Warszawie - XIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił wyrokiem z 3 lutego 2005 r. (sygn. akt XIII U 4228/04). W uzasadnieniu sąd wskazał, iż odmowa zaliczenia spornych okresów zatrudnienia nie jest istotna z punktu widzenia interesów skarżącego, jako że ten okres czasu został zaliczony do jego wysługi lat ze względu na pracę w gospodarstwie rolnym. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, Wydział III oddalił wniesioną od wskazanego powyżej orzeczenia apelację wyrokiem z 6 września 2005 r. (sygn. akt III AUa 396/05).

W uzasadnieniu rozstrzygnięć orzekające w sprawie sądy odwołały się także do art. 6 ust. 2 pkt 1 zaskarżonej ustawy, zgodnie z którym okres zatrudnienia przed 15 listopada 1991 r. na obszarze Państwa Polskiego uwzględnia się pod warunkiem, że zatrudnienie było w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. We wniesionej skardze skarżący wywodzi, iż w okresie jego zatrudnienia na stanowisku organisty obowiązywały przepisy dekretu z 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zabezpieczeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, które nie uzależniały zaliczenia okresu zatrudnienia do czasu pracy warunkującego prawo do emerytury od wielkości jego wymiaru. Pracując wtedy skarżący był zatrudniony i ubezpieczony zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami, które gwarantowały mu prawo do emerytury (nazywanej wtedy rentą starczą). Pozbawienie na podstawie zaskarżonej regulacji możliwości zaliczenia tego okresu zatrudnienia do stażu pracy warunkującego ustalenie prawa do emerytury narusza, w ocenie skarżącego, zasadę sprawiedliwości społecznej, zasadę równości obywateli wobec prawa, zasadę zaufania do państwa oraz zasadę, że prawo nie działa wstecz.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 14 lutego 2006 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej poprzez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób zostały naruszone.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie skarżący wskazał ponownie na naruszenie art. 2 i art. 32 Konstytucji. Uchwalając zaskarżoną ustawę Sejm naruszył - w ocenie skarżącego - zasady sprawiedliwości społecznej. Artykuł 6 ust. 2 pkt 1 lit. a tego aktu uniemożliwił skarżącemu zaliczenie okresu pracy do stażu pracowniczego. Uchwalając powyższą ustawę nie wzięto pod uwagę, iż przepisy dekretu z 1954 r. nie uzależniały zaliczenia okresu zatrudnienia do stażu pracy od zatrudnienia w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Z powyższych względów należy uznać, zdaniem skarżącego, iż doszło do naruszenia zasady równego traktowania obywateli przez władzę publiczną.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna stanowi sformalizowany środek ochrony konstytucyjnych praw lub wolności, którego wniesienie poprzedzone być winno spełnieniem szeregu przesłanek, stanowiących warunek sine qua non przekazania go do merytorycznego rozpoznania, a wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Z samej istoty przyjętej w prawie polskim konstrukcji skargi konstytucyjnej wynika, iż uprawniony do jej wniesienia może być wyłącznie podmiot, którego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone na skutek wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność się kwestionuje. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK do wskazania tego prawa lub wolności zobligowana jest osoba występująca ze skargą.

W skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje się w naruszeniu zasady równości wynikającej z art. 32 Konstytucji RP. Dopuszczalność powoływania się na powyższy przepis Konstytucji, jako na źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej była wielokrotnie przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego. W postanowieniu z 24 października 2001 r. (sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż wynikająca z art. 32 Konstytucji RP zasada równości stanowi samodzielnie jedynie zasadę ogólną, mającą charakter niejako prawa „drugiego stopnia”, tzn. przysługującego w związku z konkretnymi normami prawnymi, a nie w oderwaniu od nich - „samoistnie”. Teza ta znajduje swoje uzasadnienie w specyfice przyjmowanego na gruncie Konstytucji rozumienia „równości”, która nie ma charakteru abstrakcyjnego i absolutnego, ale „funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym, odniesiona być musi do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup)”. W związku z powyższym dopuszczalność powołania się w skardze konstytucyjnej na naruszenie zasady równości winna zostać ograniczona wyłącznie do przypadków, w których zostanie wskazane konkretne podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi tego rodzaju doprecyzowanie nie nastąpiło. Skarżący nie wskazał żadnej konkretnej wolności lub prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym, w zakresie których doszło do naruszenia zasady równości. Niezależnie od powyższego podkreślić należy, iż przedstawione przez skarżącego zarzuty skierowane przeciwko art. 6 ust. 2 pkt 1 lit a zaskarżonej ustawy nie uzasadniają dostatecznie naruszenia zasady równości wynikającej z art. 32 Konstytucji. Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą (zob. przykładowo orzeczenia z: 9 marca 1988 r., sygn. U. 7/87, OTK ZU nr 1/1988; 3 września 1996 r., sygn. K. 10/96, OTK ZU nr 4/1996 poz. 33 oraz wyrok z 16 grudnia 1997 r. sygn. K. 8/97, OTK ZU nr 5-6/1997, poz. 70) zasada równości nakazuje jednakowe traktowanie podmiotów podobnych, nie zakazując jednocześnie przyjmowania zróżnicowanych rozwiązań prawnych wobec podmiotów różniących się pewnymi istotnymi cechami. Innymi słowy: tylko podmioty prawa charakteryzujące się w równym stopniu daną cechą istotną mogą domagać się równego traktowania, a więc według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Oceniając daną regulację prawną z punktu widzenia zasady równości należy zatem rozważyć, czy można wskazać wspólną cechę istotną, uzasadniającą równe traktowanie podmiotów prawa, biorąc dodatkowo pod uwagę zarówno treść, jak i cel danej regulacji prawnej.

Odwołując się we wniesionej skardze do naruszenia zasady równości skarżący nie wykazał, w czym faktycznie upatruje jej naruszenie. Sam fakt odmowy zaliczenia określonego okresu do stażu emerytalnego nie uzasadnia bowiem jeszcze przyjęcia, iż doszło do jej naruszenia. Skarżący nie wskazał ani podmiotów podobnych, które zgodnie z art. 32 powinny być jednakowo traktowane, ani kryterium, w oparciu o które podmioty te zostały przez ustawodawcę „nierówno” potraktowane. Innymi słowy: nie zostało określone, w jaki sposób doszło do naruszenia zasady równości, co tym samym oznacza, iż nie zostały spełnione przesłanki skargi konstytucyjnej.

Uzasadnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej skarżący upatruje także w naruszeniu wynikającej z art. 2 zasady sprawiedliwości społecznej, zasady zaufania do państwa oraz zasady, że prawo nie działa wstecz. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego art. 2 Konstytucji nie może stanowić samoistnej podstawy skargi konstytucyjnej (zob. przede wszystkim postanowienia z 12 grudnia 2000 i z 23 stycznia 2002 r., sygn. Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59 i poz. 60). Przepis ten wyraża bowiem zespół zasad ustrojowych, ale jako taki nie jest podstawą wolności lub prawa podmiotowego. Powołanie się zatem na taką zasadę, jak zakaz nie działania prawa wstecz, którą TK traktuje jako element zasady państwa prawnego, jak również na nakaz urzeczywistniania zasad sprawiedliwości społecznej, nie może być podstawą samoistną skargi konstytucyjnej. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżący wskaże prawo podmiotowe mające swoje źródło w innym przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także: postanowienia z: 19 grudnia 2001 r. sygn. SK 8/01, OTK ZU, nr 8/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., sygn. SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53). Ponieważ we wniesionej skardze konstytucyjnej skarżący nie wskazał prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym lub konstytucyjnej wolności, w zakresie których doszło do naruszenia powołanych w skardze zasad przedmiotowych, brak jest podstaw do przyjęcia, iż spełnione zostały przesłanki skargi konstytucyjnej.

Mając powyższe na względzie, należało orzec jak w sentencji.

3