119/3/B/2006

POSTANOWIENIE

z dnia 17 lutego 2006 r.

Sygn. akt Ts 183/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Safjan,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Zakładu Odlewniczo-Mechanicznego „Barcinek” Sp. z o.o., w sprawie zgodności:

art. 240 pkt 5 oraz art. 242 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 7 października 2005 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 240 pkt 5 oraz art. 242 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) z art. 2 w zw. z art. 87 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. W dniu 8 marca 2004 r. skarżąca złożyła do Sądu Rejonowego w Szczecinie zgłoszenie wierzytelności w związku z prowadzonym postępowaniem upadłościowym swojego dłużnika. Zarządzeniem z 10 grudnia 2004 r. sędzia-komisarz Sądu Rejonowego w Szczecinie - Wydział XXII Gospodarczy zarządził zwrot pisma zawierającego zgłoszenie wierzytelności z powodu niespełnienia wymogów formalnych pisma, tj. braku wskazania czy zgłoszona wierzytelność jest zabezpieczona, a jeśli tak to przedmiotu, sposobu i sumy zabezpieczenia oraz niezałączenia pełnomocnictwa do złożenia pisma przez adwokata. Postanowieniem z 17 czerwca 2005 r. Sąd Rejonowy w Szczecinie - XXII Wydział Gospodarczy oddalił zażalenie skarżącej.

Skarżąca zarzuciła, że brzmienie zaskarżonych przepisów, które były podstawą orzekania w sprawie skarżącej, narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego oraz zaufania do państwa i prawa, dostatecznej określoności przepisów i reguły przyzwoitej legislacji. Zdaniem skarżącej sformułowania przepisów wprowadzają niejasność i pozwalają na rozbieżne ich interpretacje, zaś rozstrzygnięcia zapadłe w sprawie stanowią przykład nie tyle naruszenia przepisów prawa, co zastosowania jednej z ich interpretacji. W szczególności skarżąca wywodzi, że nawet jeśli w treści art. 242 prawa upadłościowego i naprawczego przewidziana jest sankcja za niezachowanie wymogów, o których mowa w art. 240 tejże ustawy, to nie do końca jednoznaczne jest, że zachowanie wymogów polega na podaniu wszystkich informacji co do zabezpieczenia, które nie istnieje. Skarżąca stoi na stanowisku, że brak informacji o zabezpieczeniu wierzytelności oraz sumy zabezpieczenia w zgłoszeniu wierzytelności oznaczać musi, że takiego zabezpieczenia nie ma, nie zaś jak przyjął to sąd, brak określenia czy zabezpieczenie istnieje czy nie. Skarżąca wskazuje także na zawarty w przepisie art. 242 ustawy zwrot „inne braki uniemożliwiające nadanie zgłoszeniu biegu”, jako zwrot budzący wątpliwości co do jego zakresu. Zdaniem skarżącej zwrot ten może prowadzić do nadużyć interpretacyjnych, jak w niniejszej sprawie, gdzie za takie uchybienie uznano brak załączenia do zgłoszenia upadłościowego pełnomocnictwa adwokata sporządzającego zgłoszenie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącej praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącą naruszenia jej praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Zatem skarga konstytucyjna musi zawierać zarówno wskazanie konkretnej osoby, której wolności lub prawa naruszono, jak i wskazanie, które z określonych w Konstytucji wolności lub praw zostały naruszone oraz określenie sposobu naruszenia.

Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest jej oczywista bezzasadność. Skarżąca nie wykazała bowiem naruszenia praw i wolności, które mogą być podstawą kontroli dokonywanej w trybie skargi konstytucyjnej.

Zdaniem skarżącej zaskarżone przepisy niezgodne są z art. 2 w zw. z art. 87 ust. 1 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że zasady wywiedzione z art. 2 Konstytucji nie są bezpośrednim źródłem konstytucyjnych praw podmiotowych. Odwołanie się do nich musi być poprzedzone określeniem przysługującego skarżącemu prawa lub wolności rangi konstytucyjnej, w związku z którym zasady te zostały naruszone (por. np. postanowienia z: 27 kwietnia 1998 r., sygn. Ts 46/98, OTK ZU nr I(30)/1999, poz. 39; 3 listopada 1998 r., sygn. Ts 116/98, OTK ZU nr 1/1999, poz. 10; 30 listopada 1999 r., sygn. Ts 97/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 19; 15 listopada 2000 r., sygn. Ts 86/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 308; 10 stycznia 2001 r., sygn. Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12). Zawierający klauzulę demokratycznego państwa prawnego art. 2 - zamieszczony w rozdziale I Konstytucji - należy do tych fundamentalnych przepisów konstytucyjnych, które określają podstawowe i szczególnie chronione cechy ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej. Dla organów władzy publicznej stanowi on niezwykle ważną dyrektywę w zakresie stanowienia i stosowania prawa w zgodzie ze standardami tego typu państwa. Dlatego też może on nadal stanowić podstawę do wywodzenia - niewyrażonych wprost w Konstytucji - zasad konstytucyjnych działania tych organów. Jednakże dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw w trybie skargi konstytucyjnej podstawy poszukiwać należy nie w ogólnej klauzuli demokratycznego państwa prawnego, lecz w konkretnych postanowieniach Konstytucji (wyroki z: 23 listopada 1998 r., sygn. SK 7/98, OTK ZU nr 7/1998, poz. 114; z 10 lipca 2000 r., sygn. SK 21/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 144). W niniejszej sprawie, poza wskazaniem ogólnych wartości wyrażających zasadę demokratycznego państwa prawnego oraz zaufania do państwa i prawa, dostatecznej określoności przepisów i reguły przyzwoitej legislacji, skarżąca nie wskazała na żadne prawa i wolności, jako wzorce oceny konstytucyjności zaskarżonych przepisów. Uniemożliwia to dokonanie kontroli zgodności zaskarżonych przepisów w trybie przewidzianym dla skargi konstytucyjnej.

Ponadto wskazać należy, że istota zarzutów skarżącej, podniesionych w skardze konstytucyjnej, związana jest z określoną interpretacją przepisów, zastosowaną przez sądy orzekające w jej sprawie. Sposób tej wykładni okazał się niekorzystny dla skarżącej i prowadził do odmowy uwzględnienia zgłoszenia wierzytelności. Podkreślić należy jednak, że stawiane przez skarżącą zarzuty związane są przede wszystkim z wykładnią zaskarżonych przepisów, nie zaś z ich treścią. Zarzut niejednolitego rozumienia i interpretacji przepisów wynikający z praktyki stosowania przepisów, nie może być przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej. Jak podkreślał to wielokrotnie Trybunał praktyka określonego stosowania przepisów może być podstawą orzeczenia o ich niekonstytucyjności jedynie wówczas, gdy jest na tyle stabilna, utrwalona i powszechna, aby można było uznać, że kontrolowane przepisy (wyprowadzone z nich normy) nabrały w jej wyniku jednoznacznie takiego właśnie kształtu (wyrok z: 31 marca 2005 r., sygn. SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29). W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego istnieje bowiem utrwalone stanowisko, że skoro stałość, powtarzalność i powszechność praktyki sądowej nadaje przepisowi w sposób stały i powszechny pewien sens, to tak odczytany przepis może się stać przedmiotem kontroli konstytucyjności. W niniejszej sprawie skarżąca wskazuje na możliwość rozbieżnych, a więc odmiennych interpretacji wskazanych przepisów. W istocie jednak nie przedstawia w tym zakresie żadnych przekonujących dowodów. Wbrew twierdzeniom skarżącej brak jest jakichkolwiek przesłanek wskazujących na rozbieżną praktykę interpretacyjną zaskarżonych przepisów.

Niezależnie stwierdzić należy, że także takie rozumienie stawianych zarzutów, które łączyć należy nie tyle z zagadnieniem interpretacji przepisów, lecz z ich niedookreślonością, nie może stanowić podstawy odmiennego rozstrzygnięcia ze względu na ich oczywistą bezzasadność. Na wstępie wskazać należy, że nie każda niedookreśloność może być podstawą uznania przepisu za niezgodny z wzorcami poprawnej legislacji wyrażonymi w Konstytucji, lecz tylko taka, która przekracza pewien dopuszczalny poziom niejasności przepisów. Jak stwierdził Trybunał w wyroku z 30 października 2001 (sygn. K 33/00, OTK ZU nr 7/2001, poz. 217), dla oceny zgodności sformułowania określonego przepisu prawa z wymaganiami poprawnej legislacji istotne są przy tym trzy założenia. Po pierwsze - każdy przepis ograniczający konstytucyjne wolności lub prawa winien być sformułowany w sposób pozwalający jednoznacznie ustalić, kto i w jakiej sytuacji podlega ograniczeniom. Po drugie - przepis ten powinien być na tyle precyzyjny, aby zapewniona była jego jednolita wykładnia i stosowanie. Po trzecie - przepis taki winien być tak ujęty, aby zakres jego zastosowania obejmował tylko te sytuacje, w których działający racjonalnie ustawodawca istotnie zamierzał wprowadzić regulację ograniczającą korzystanie z konstytucyjnych wolności i praw.

W niniejszej sprawie sposób sformułowania zakwestionowanych przepisów art. 240 pkt 5 oraz art. 242 prawa upadłościowego i naprawczego spełnia wskazane powyżej kryteria. Wbrew twierdzeniom skarżącej brzmienie przepisów jednoznacznie wskazuje zakres nakładanych obowiązków, nie pozostawiając adresatom zawartej w nich normy możliwości odmiennej interpretacji. Zarówno sposób określenia zakresu adresatów ujętych w nim obowiązków, jak i sposób określenia samych obowiązków zgodne są z regułami poprawności, nie prowadząc do nadmiernego rozszerzenia ograniczeń w swobodzie korzystania z praw i wolności. Tym samym oczywiście bezzasadny jest podnoszony przez skarżącą zarzut wskazujący na niejasność wskazanych przepisów.

W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

3