210/6B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 31 sierpnia 2005 r.

Sygn. akt Tw 15/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Krajowej Rady Doradców Podatkowych o zbadanie zgodności:

1) art. 3a ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.) z art. 32 i art. 17 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) a) art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66), w zakresie w jakim wprowadza nowe brzmienie art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.);

b) art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66), w zakresie w jakim dodaje nowy art. 3a do ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.);

c) art. 1 pkt 9 lit. a ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66), w zakresie w jakim nadaje nowe brzmienie art. 27 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.);

d) art. 1 pkt 10 ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66), w zakresie w jakim dodaje nowy art. 46b do ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.);

e) art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66), w zakresie w jakim nadaje nowe brzmienie art. 79 pkt 7 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.);

f) art. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66), w zakresie w jakim nadaje nowe brzmienie art. 80a ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.),

z art. 7, art. 118 ust. 1 oraz art. 121 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie, w jakim wnioskodawca wnosi o zbadanie zgodności:

1) art. 3a ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.) z art. 17 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

2) art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66), w zakresie w jakim dodaje nowy art. 3a do ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.) z art. 7, art. 118 ust. 1 oraz art. 121 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

UZASADNIENIE:

W dniu 19 kwietnia 2005 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Krajowej Rady Radców Prawnych o zbadanie zgodności art. 3a ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 86 ze zm.) z art. 32 i art. 17 Konstytucji; następujących przepisów ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz. 66): art. 1 ust. 1, w zakresie w jakim wprowadza nowe brzmienie art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy doradztwie podatkowym; art. 1 ust. 2, w zakresie w jakim dodaje nowy art. 3a do ustawy doradztwie podatkowym; art. 1 ust. 9a, w zakresie w jakim nadaje nowe brzmienie art. 27 ust. 1 pkt 1 ustawy z doradztwie podatkowym; art. 1 ust. 10, w zakresie w jakim dodaje nowy art. 46b do ustawy doradztwie podatkowym; art. 2 ust. 2, w zakresie w jakim nadaje nowe brzmienie art. 79 pkt 7 ustawy o rachunkowości; art. 2 ust. 3, w zakresie w jakim nadaje nowe brzmienie art. 80a ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694 ze zm.) z art. 7, art. 118 ust. 1 oraz art. 121 ust. 2 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału z 1 czerwca 2005 r. wezwano wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych wniosku przez doręczenie oryginału uchwały Krajowej Rady Doradców Podatkowych z 14 kwietnia 2005 r. (Nr 216/2005) w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego; doręczenie oryginału wyciągu z protokołu Krajowej Rady Doradców Podatkowych; wyjaśnienie, czy od 27 stycznia 2002 r. zostały wprowadzone jakiekolwiek zmiany w statucie Krajowego Zjazdu Doradców Podatkowych.

W piśmie z 10 maja 2005 r. wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych w zarządzeniu braków formalnych wniosku.

Następnie zarządzeniem sędziego z 30 czerwca 2005 r. wobec niewystępowania w ustawie o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości ustępów jako jednostek redakcyjnych, wezwano wnioskodawcę do wskazania czy przez kwestionowane w pkt 3 petitum wniosku przepisy: art. 1 ust. 1 (lit. a), art. 1 ust. 2 (lit. b), art. 1 ust. 9a (lit. c), art. 1 ust. 10 (lit. d), art. 2 ust. 2 (lit. e) i art. 2 ust. 3 (lit. f) należy, ze względu na powołane wzorce kontroli (tzn. art. 7, art. 118 ust. 1 i art. 121 ust. 2 Konstytucji), rozumieć art. 1 pkt 1 (lit. a), art. 1 pkt 2 (lit. b), art. 1 pkt 9 (lit. c), art. 1 pkt 10 (lit. d), art. 2 pkt 2 (lit. e) i art. 2 pkt 3 (lit. f) tejże ustawy.

Wnioskodawca wyjaśnił w piśmie z 5 lipca 2005 r., że przez przywołane w pkt 3 petitum wniosku przepisy należy rozumieć jako: art. 1 pkt 1 (lit. a), art. 1 pkt 2 (lit. b), art. 1 pkt 9 podpunkt a (lit. c), art. 1 pkt 10 (lit. d), art. 2 pkt 2 (lit. e) i art. 2 pkt 3 (lit. f) ustawy z 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz ustawy o rachunkowości.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W myśl art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, jednym z podmiotów uprawnionych do inicjowania kontroli konstytucyjności prawa są ogólnokrajowe władze organizacji zawodowych. Ich legitymacja jest ograniczona w jej przedmiotowym zakresie. Zgodnie z art. 191 ust. 2 w zw. z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji ogólnokrajowa władza organizacji zawodowej może kwestionować jedynie takie przepisy aktów normatywnych, które dotyczą spraw objętych jej zakresem działania. W związku z tym ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) w swoim art. 32 ust. 2 wymaga, aby wnioskodawca wskazał przepis ustawy lub statutu, który wskazywałby, że kwestionowana ustawa lub akt normatywny dotyczą jego zakresu działania. Należy jednak zaznaczyć, że uprawnienie do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wynika wprost z Konstytucji i to jej przepisy wyznaczają jego zakres. Z tego względu wyznaczenie zakresu działania wnioskodawcy (w tym przypadku organizacji zawodowej) musi opierać się na przepisach Konstytucji. Natomiast przepisy ustaw lub statutu mają jedynie ten walor, że mogą wykazać, iż w danej sprawie kwestionowane przepisy istotnie należą do zakresu działania wnioskodawcy ustalonego zgodnie z przepisami Konstytucji. Postanowienia ustaw oraz statutów podmiotów uprawnionych do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego nie określają jednak zakresu działania wnioskodawcy w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał wielokrotnie podkreślał, że uprawnienie do występowania z wnioskiem o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm nieprzypadkowo zostało przyznane ogólnokrajowym organom związków zawodowych oraz ogólnokrajowym władzom organizacji pracodawców i organizacji zawodowych w jednym przepisie ustawy zasadniczej (art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji). Oznacza to, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, iż intencją ustrojodawcy było przyznanie ochrony tylko takim interesom tychże organizacji, które mają pewien wspólny mianownik. Są to odpowiednio interesy pracodawców w związku z zatrudnianiem pracowników, interesy pracownicze oraz interesy związane z wykonywaniem zawodu (por. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 17 marca 2003 r., Tw 63/02, OTK ZU nr 1/B/2003, poz. 11; 25 lutego 2003 r., Tw 77/02, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 163; 19 marca 2003 r., Tw 73/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 80; 21 maja 2003 r., Tw 6/03, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 85 i w szczególności wydane w pełnym składzie postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 28 stycznia 2004 r., Tw 74/02, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 2). Tym samym zakres działania organizacji zawodowych w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji nie obejmuje wszystkich spraw pozostających w gestii takich organizacji, a przyznanych im na mocy ich statutów, ustaw zwykłych, czy nawet niektórych przepisów ustawy zasadniczej.

Mając na uwadze powyższe ustalenia należy stwierdzić, że legitymacja ogólnokrajowych władz organizacji zawodowych koncentruje się wokół spraw dotyczących wykonywania określonego zawodu przez członków organizacji, związanych z tym uprawnień i obciążeń. Organizacją zawodową jest w szczególności samorząd zawodowy skupiający osoby wykonujące zawody zaufania publicznego. Z punktu widzenia legitymacji do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego organizacji samorządu zawodowego jej konstytucyjna kompetencja do sprawowania pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu (art. 17 ust. 1 Konstytucji) ma tylko znaczenie wtedy, gdy wiąże się z zakresem działania takiej organizacji zawodowej w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji, tak jak zostało ono przedstawione powyżej.

2. Trybunał pragnie odnieść się do przywołanego we wniosku przedmiotu zaskarżenia w postaci art. 3a ustawy o doradztwie podatkowym.

Zdaniem Trybunału wzorzec art. 17 ust. 1 Konstytucji nie znajduje w ogóle zastosowania w rozważanej sprawie. Przepis ten stanowi podstawę do pieczy nad wykonywaniem zawodu zaufania publicznego przez samorząd zawodowy. W tym miejscu należy przypomnieć istotę samorządu zawodowego. Jego władztwo o charakterze publicznym rozciąga się jedynie na osoby, które do niego należą. Wszelkie inne uprawnienia, przysługujące mu wobec osób trzecich nie stanowią o istocie tegoż samorządu. Rozciągnięcie władztwa samorządu na podmioty inne niż jego członkowie należy do decyzji ustawodawcy, która powinna opierać się na względach celowościowych. Decyzja taka może wynikać z faktu, iż reprezentanci jednego zawodu wykonują wiele czynności należących do zawodu zaufania publicznego i w związku z tym zasadne byłoby poddanie ich - w zakresie w jakim dokonują tych czynności - kontroli samorządu zawodowego. Jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 18 lutego 2004 r. (P 21/02, OTK ZU nr 2/A/2004, poz. 9), wykonywanie pieczy odnosi się do zawodu w ujęciu przedmiotowym (sytuacji wykonywania zawodu) oraz podmiotowym (osób uczestniczących w wykonywaniu zawodu objętego zasięgiem jakiegoś samorządu zawodowego). Ewentualne uprawnienia przyznane samorządowi zawodowemu wobec przedstawicieli innych zawodów nie stanowią realizacji art. 17 ust. 1 Konstytucji i decyzja ustawodawcy w tym zakresie jest z punktu widzenia tej normy obojętna.

Kwestionowany art. 3a ustawy o doradztwie podatkowym przyznaje podmiotom uprawnionym do prowadzenia ksiąg rachunkowych prawo do prowadzenia, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielania im pomocy w tym zakresie, a również prawo sporządzania, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielania im pomocy w tym zakresie. Czynności te istotnie wchodzą w skład zawodu doradcy podatkowego w sensie przedmiotowym, jednakże nie wyczerpują tego pojęcia. W szczególności ze względu na to, że poza ich obrębem pozostają najważniejsze czynności związane z udzielaniem porad, opinii i wyjaśnień w zakresie obowiązków podatkowych. Jednak kwestionowany przepis dotyczy sfery praw i obowiązków przedstawicieli innych zawodów - w szczególności księgowych i biegłych rewidentów. Kwestia wyznaczania zakresu przedmiotowego tych zawodów należy do swobodnego uznania ustawodawcy i, w kontekście możliwości kwestionowania przed Trybunałem Konstytucyjnym aktów normatywnych przez samorząd doradców podatkowych, nie jest ograniczona dyspozycją art. 17 ust. 1 Konstytucji.

Mając na uwadze powyższe Trybunał stwierdza, że art. 17 ust. 1 Konstytucji jest wzorcem nieadekwatnym w danej sprawie. Tym samym zachodzi ujemna przesłanka procesowa w postaci oczywistej bezzasadności wniosku.

Trybunał Konstytucyjny stoi również na stanowisku, że ustawowo przyznane reprezentantom innego zawodu uprawnienie do wykonywania pewnych czynności należących, w sensie przedmiotowym, do zawodu doradcy podatkowego dotyczy praw i obowiązków przedstawicieli innych zawodów niż doradca podatkowy w sensie podmiotowym i w dużym stopniu również w przedmiotowym. Z tego względu art. 3a ustawy o doradztwie podatkowym nie należy do zakresu działania Krajowej Rady Doradców Podatkowych i nie jest dopuszczalne zbadanie jego zgodności z art. 7, art. 118 ust. 1 oraz art. 121 ust. 2 Konstytucji z wniosku tej organizacji.

Powyższe ustalenia nie odnoszą się jednak do art. 3a ustawy o doradztwie podatkowym w zakresie, w jakim wnioskodawca kwestionuje jego zgodność z art. 32 Konstytucji. Wniosek zmierza bowiem w tym punkcie do ochrony interesów doradców podatkowych.

Zważywszy powyższe okoliczności, Trybunał postanowił jak w sentencji.

2