256/6B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 16 sierpnia 2005 r.

Sygn. akt Ts 82/05

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Hanny Czajkowskiej, Marka Czajkowskiego, Aleksandry Czajkowskiej i Anny Czajkowskiej w sprawie zgodności:

art. 227 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.) z art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 22 maja 2005 r. skarżący zakwestionowali zgodność art. 227 ustawy z 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze z art. 64 Konstytucji. Zaskarżonemu przepisowi skarżący zarzucili, że wskutek zastosowania go naruszona została konstytucyjna zasada ochrony własności. Skarżący podkreślili, że kwestionowany przepis utracił wprawdzie moc obowiązującą, jednakże wydanie przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia stwierdzającego jego niekonstytucyjność jest konieczne dla ochrony ich praw jako właścicieli.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. W sprawie o eksmisję skarżących z zajmowanego lokalu Sąd Okręgowy w Warszawie wydał 11 października 2004 r. wyrok (sygn. akt V Ca 960/04), którym zmienił wcześniejsze orzeczenie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa i nakazał skarżącym opuszczenie i opróżnienie wraz ze wszystkimi osobami i rzeczami prawa ich reprezentującymi lokalu mieszkalnego należącego do zasobów spółdzielni mieszkaniowej. W uzasadnieniu podjętego rozstrzygnięcia Sąd stwierdził, że rada nadzorcza spółdzielni podjęła uchwałę o wykluczeniu jednej ze skarżących ze spółdzielni ze względu na niewpłacenie tzw. wpisowego i udziału członkowskiego, nie- uzupełnienie wkładu budowlanego, a także nieopłacanie czynszu. Wykluczona ze spółdzielni skarżąca wniosła od powyższej uchwały odwołanie, jednakże uchwała została utrzymana w mocy kolejną uchwałą Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni. Uchwały tej skarżąca nie zaskarżyła do sądu. Biorąc pod uwagę, że skarżący utracili tytuł prawny do zajmowanego lokalu, jak również uznając, iż między spółdzielnią a skarżącymi nie doszło do nawiązania stosunku najmu spornego lokalu, Sąd Okręgowy uwzględnił skierowane przez spółdzielnię powództwo o eksmisję skarżących. W skardze konstytucyjnej zamieszczony został wniosek o wydanie przez Trybunał Konstytucyjny postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania orzeczenia Sądu Okręgowego. Wniosek ten ponowiony został 11 lipca 2005 r., tym razem w odniesieniu do zawieszenia postępowania toczącego się przed Komornikiem Sądowym Rewiru XXIV przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa (sygn. XXIV KM 1003/05).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, służącym usuwaniu z systemu prawnego przepisów ustaw lub innych aktów normatywnych, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej, naruszającego wolności lub prawa albo obowiązki skarżącego określone w Konstytucji. Konstrukcja przedmiotu skargi konstytucyjnej w prawie polskim opiera się więc na złożonej zależności zachodzącej między zakwestionowanym przepisem, ostatecznym orzeczeniem wydanym na jego podstawie oraz zaistniałym naruszeniem konstytucyjnych praw skarżącego. Formułując zarzut niekonstytucyjności określonego unormowania, skarżący musi nie tylko wykazać, że stanowiło ono podstawę prawną ostatecznego orzeczenia wydanego w jego indywidualnej sprawie, ale dodatkowo, że właśnie to orzeczenie spowodowało niedozwoloną ingerencję w sferę praw, które wskazuje jako podstawę skargi konstytucyjnej, a tym samym wzorzec oceny zaskarżanego przepisu.

Korzystanie ze skargi konstytucyjnej możliwe jest wyjątkowo także wówczas, gdy kwestionowany przepis utracił już moc obowiązującą, jednakże wydanie przez Trybunał Konstytucyjny orzeczenia o jego niekonstytucyjności jest konieczne dla ochrony konstytucyjnych wolności i praw (art. 39 ust. 3 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym). Trzeba w związku z tym jednak podkreślić, że zezwalając na poddanie kontroli zgodności z Konstytucją przepisów, które utraciły już moc obowiązującą, prawodawca nie uwolnił skarżącego od obowiązku dopełnienia wszystkich przesłanek warunkujących korzystanie ze skargi konstytucyjnej. W każdym przypadku dopuszczalność wniesienia skargi uzależniona jest m.in. od stwierdzenia, że zaskarżone unormowanie było rzeczywistą podstawą prawną ostatecznego orzeczenia, wydanego w postępowaniu, w związku z którym skarga konstytucyjna została sformułowana. Należy zauważyć, że w sytuacji, w której orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie może spowodować derogowania wadliwego przepisu z tej racji, że utracił on już moc obowiązującą, oddziaływanie takiego orzeczenia koncentruje się na sferze ochrony podmiotowych praw skarżącego, jak i innych adresatów wadliwej regulacji. Niemniej także wówczas przesłanka „ochrony konstytucyjnych wolności i praw”, o której mowa w art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie daje podstawy do poszukiwania takiej ochrony w przypadku skargi, która wniesiona byłaby wbrew konstytucyjnym i ustawowym zasadom korzystania z tego środka prawnego.

Przedmiotem niniejszej skargi konstytucyjnej uczynili skarżący derogowany już art. 227 prawa spółdzielczego. Z treści uzasadnienia skargi wynika, że odnosi się ona przede wszystkim do treści art. 227 § 1 zd. 1 tej ustawy. Zgodnie z powyższym unormowaniem „Własnościowe prawo do lokalu wygasa z upływem sześciu miesięcy od dnia ustania członkostwa z innych przyczyn niż śmierć członka, chyba że członek przed upływem tego terminu wskaże osobę, której zbył prawo, a osoba ta złoży deklarację członkowską”. Kwestionując zgodność z Konstytucją tego przepisu, skarżący wskazują na orzeczenia sądowe, którymi orzeczona została ich eksmisja z zajmowanego lokalu mieszkalnego. U podstaw tych orzeczeń legło stwierdzenie braku tytułu prawnego do zajmowania spornego lokalu mieszkalnego przez skarżących. Jako podstawę skargi konstytucyjnej wskazują przy tym skarżący naruszenie prawa własności, a konkretnie własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Rozważenia wymaga jednakże zarówno, czy kwestionowany art. 227 prawa spółdzielczego może być uznany za podstawę prawną wydanego wyroku eksmisyjnego, jak i czy orzeczenie to w istocie doprowadziło do niedozwolonej ingerencji w prawo własności skarżących.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego rozstrzygnięcie obydwu wskazanych problemów skutkować winno uznaniem niedopuszczalności niniejszej skargi konstytucyjnej. Przede wszystkim należy przyjąć, że wprawdzie zaskarżony art. 227 prawa spółdzielczego stanowił normatywną podstawę utraty przez skarżących własnościowego prawa do lokalu, niemniej wygaśnięcie tego prawa nie nastąpiło wskutek wydania przez Sąd Okręgowy w Warszawie wyroku eksmisyjnego. Sąd orzekający w sprawie o eksmisję, oceniając stan faktyczny sprawy, uwzględnić musiał tylko okoliczność braku tytułu prawnego skarżących do zajmowanego lokalu. Bynajmniej jednak to nie orzeczenie eksmisyjne pozbawiło tego tytułu skarżących. O tym, że art. 227 prawa spółdzielczego nie może być uznany za podstawę prawną takiego orzeczenia, świadczy już choćby sama treść kwestionowanego przepisu. Skutek w postaci wygaśnięcia własnościowego prawa do lokalu jest w nim jednoznacznie związany z rozstrzygnięciem dotyczącym ustania członkostwa. Tego problemu nie rozstrzyga jednakże sąd rozpoznający powództwo o eksmisję z lokalu mieszkalnego. Problem konstytucyjnej dopuszczalności wygaśnięcia własnościowego prawa skarżących do lokalu wywołanego zastosowaniem art. 227 prawa spółdzielczego mógłby więc być w sposób uzasadniony rozważany tylko w kontekście podejmowanych przez organy spółdzielni uchwał w przedmiocie pozbawienia jednej ze skarżących członkostwa w tej spółdzielni. Jak wynika z treści uzasadnienia skargi konstytucyjnej, skarżąca nie zdecydowała się jednak na skorzystanie z drogi sądowej ochrony swoich praw, tym samym nie doprowadziła do wydania ostatecznego orzeczenia, które - w kontekście wskazanego w skardze przedmiotu - mogłoby spełniać wymóg z art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Reasumując należy stwierdzić, że wskazywane przez skarżących orzeczenia sądowe nie spełniają jednej z podstawowych przesłanek dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Nie można bowiem przyjąć, że wydane one zostały na podstawie zakwestionowanego art. 227 prawa spółdzielczego oraz że to z ich podjęciem wiąże się zarzut naruszenia praw konstytucyjnych wskazywanych jako podstawa wnoszonej skargi.

Odmowa nadania biegu niniejszej skardze konstytucyjnej determinuje również treść rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w przedmiocie wniosków pełnomocnika skarżących o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 października 2004 r. oraz o zawieszeniu postępowania toczącego się przed Komornikiem Sądowym Rewiru XXIV przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy-Mokotowa. Wobec niespełnienia przesłanek warunkujących dopuszczalność skargi konstytucyjnej nie jest uzasadnione wydanie postanowienia tymczasowego, o którym mowa w art. 50 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.

3