232/6B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 14 lutego 2005 r.

Sygn. akt Ts 192/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Mazurkiewicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Anny Kruk w sprawie zgodności:

art. 4 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) oraz art. 7 pkt 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) z art. 67 ust. 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 27 października 2004 r. pełnomocnik skarżącej wniósł o „rozważanie zasadności wyłączenia działania w stosunku do skarżącej ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz zmianie niektórych ustaw” (dalej: ustawa o rewaloryzacji emerytur i rent).

Skargę konstytucyjną wniesiono w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Skarżąca legitymuje się okresem zatrudnienia wynoszącym ponad 18 lat. Od roku 1998 r. pod stałą opieką skarżącej pozostaje matka, zaliczona do I grupy inwalidów. Mając powyższe na względzie, a także przepis art. 4 ust. 1 pkt 8 ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, wystąpiła ona z wnioskiem o przyznanie wcześniejszej emerytury z tytułu konieczności sprawowania opieki nad członkiem rodziny. Decyzją z 16 sierpnia 2002 r. (znak EWK - 0434466/op) ZUS w Opolu odmówił skarżącej prawa do wcześniejszej emerytury, stwierdzając, iż przysługuje ona wyłącznie osobie, która nie mogła kontynuować zatrudnienia ze względu na stan zdrowia dziecka, a nie innego członka rodziny. Rozpoznając wniesione od powyższej decyzji odwołanie Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu stwierdził, iż ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podobnie jak poprzednio obowiązująca ustawa o rewaloryzacji emerytur i rent, nie przewiduje możliwości przyznania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny. Z tego względu wyrokiem z 11 grudnia 2002 r. (sygn. akt VU 2346/02) oddalił odwołanie. Wniesiona od powyższego rozstrzygnięcia apelacja została oddalona przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 28 kwietnia 2004 r. (sygn. akt III AUa 506/03), doręczonym skarżącej 7 czerwca 2004 r.

Skarżąca z wydaniem wskazanych orzeczeń wiąże naruszenie prawa wynikającego z art. 67 ust. 2 Konstytucji. W jej ocenie okres opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny (matką) winien być tak samo traktowany jak okres sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem. Te sytuacje są bowiem porównywalne. Skarżąca nie może realizować swojego prawa do pracy i możliwości zapracowania sobie w przyszłości na prawo do świadczeń ubezpieczeniowych, gdyż musi opiekować się niezdolnym do samodzielnej egzystencji rodzicem. Z tego względu powinna jej przysługiwać możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę na zasadach przewidzianych dla matek, które nie mogą pracować ze względu na chore dzieci specjalnej troski.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 23 listopada 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej poprzez m.in. sprecyzowanie, które przepisy powołanych w skardze ustaw skarżąca czyni przedmiotem skargi konstytucyjnej oraz wykazanie, iż stanowiły one podstawę wskazanego jako ostateczne rozstrzygnięcia.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego TK skarżąca sprecyzowała przepisy stanowiące przedmiot skargi konstytucyjnej, tj. art. 4 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) oraz art. 7 pkt 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.). Uzasadniając zarzut niekonstytucyjności powyższych regulacji skarżąca podniosła, iż nie zaliczono jej dla celów określenia prawa do emerytury okresów niewykonania zatrudnienia z powodu konieczności sprawowania opieki nad matką.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw, którego merytoryczne rozpatrzenie uwarunkowane zostało spełnieniem szeregu przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowanych w przepisach ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). W drodze skargi konstytucyjnej można się domagać zbadania konstytucyjności tylko takich przepisów, na podstawie których orzeczono ostatecznie o przysługujących skarżącemu konstytucyjnych prawach lub wolnościach. Legitymowanym do wniesienia skargi konstytucyjnej jest bowiem tylko taki podmiot, którego prawa lub wolności konstytucyjne zostały naruszone na skutek zastosowania w konkretnej sprawie przez orzekający w sprawie organ przepisu, którego konstytucyjność się kwestionuje. Przesłankę skargi konstytucyjnej stanowi także wynikający z art. 46 ustawy o TK wymóg uprzedniego wyczerpania przysługującej skarżącemu drogi prawnej; w sprawach rozpoznawanych w trybie postępowania cywilnego, do których przynależy sprawa w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, wymaga to uzyskania rozstrzygnięcia będącego efektem wniesienia kasacji, chyba że w konkretnej sprawie ten środek odwoławczy nie przysługiwał.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarga stanowiąca przedmiot wstępnego rozpoznania nie spełnia żadnej ze wskazanych powyżej przesłanek. W pierwszej kolejności wskazać należy, iż skarga nie została wniesiona po wyczerpaniu przysługującej skarżącemu drogi prawnej. Ostatnim uzyskanym przez skarżącą rozstrzygnięciem wydanym w toku drogi prawnej jest wyrok Sądu Apelacyjnego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z 28 kwietnia 2004 r. oddalający wniesioną apelację. Od wyroku tego nie wniesiono kasacji, co tym samym uzasadnia stwierdzenie, iż nie została spełniona jedna z przesłanek skargi konstytucyjnej warunkująca jej merytoryczne rozpoznanie. Oceny tej nie zmienia fakt, iż pełnomocnik skarżącej (z wyboru) odmówił sporządzenia kasacji powołując się na brak podstaw kasacyjnych przewidzianych w art. 393 k.p.c., z tego względu, iż nie stanowił on przeszkody dla sporządzenia kasacji przez inną uprawnioną do tego osobę

Ponadto przepisy, których kontroli z punktu widzenia ich zgodności z Konstytucją domaga się skarżąca w trybie skargi konstytucyjnej, nie stanowiły podstawy wydania „ostatecznego rozstrzygnięcia”. Treścią przepisów stanowiących przedmiot wniesionej skargi konstytucyjnej jest, w uproszczeniu, uznanie za okres nieskładkowy, który uwzględnia się przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń emerytalno - rentownych, okresu niewykonywania pracy w granicach do 6 lat spowodowanego koniecznością opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny. Rozstrzygnięciem, z którego wydaniem wiąże skarżąca naruszenie jej konstytucyjnych praw lub wolności, jest decyzja ZUS w Opolu z 16 sierpnia 2002 r. (znak: EWK-0434466/op), mocą której Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił przyznania skarżącej prawa do wcześniejszej emerytury. W uzasadnieniu wskazano, iż prawo do wcześniejszej emerytury przysługuje tylko takiej osobie, która nie może kontynuować zatrudnienia z powodu stanu zdrowia swojego dziecka, a nie innego członka rodziny. Szerzej na ten temat wypowiedział się Sąd Okręgowy rozpatrujący odwołanie wniesione od wskazanej powyżej decyzji, który stwierdził jednoznacznie, iż ani obowiązująca ustawa o emeryturach i rentach z FUS, ani poprzednio obowiązująca z 15 listopada 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent nie przewidywały możliwości przyznania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny. Powyższe ustalenia wskazują jednoznacznie, iż zaskarżone przepisy nie stanowiły podstawy uznanego przez skarżącą za ostateczne rozstrzygnięcia. Odmowa przyznania jej wcześniejszej emerytury była bowiem konsekwencją braku stosownej regulacji mogącej stanowić podstawę dla pozytywnego rozpatrzenia wniosku skarżącej. Fakt, iż organy orzekające na marginesie niejako obliczyły skarżącej okresy: składkowe i nieskładkowe, nie miał wpływu na treść podjętego przez nie rozstrzygnięcia. Naruszenie przysługujących jej praw wiąże skarżąca de facto zatem z zaniechaniem ustawodawczym, które jak wskazuje orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego (zob. np. postanowienie TK z 8 września 2004 r., sygn. akt SK 55/03, OTK ZU nr 8/A/2004, poz. 86) nie może stanowić przedmiotu skargi konstytucyjnej.

Uzasadniając zarzut niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów, skarżąca wywodzi, iż „nie uznano jej dla celów określenia prawa do emerytury okresów zatrudnienia z powodu konieczności sprawowania opieki nad innym niż dziecko członkiem rodziny”. Wprawdzie w dołączonej do pisma procesowego nadesłanego w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej decyzji z 26 sierpnia 2002 r. o ustaleniu kapitału początkowego, brak jest rzeczywiście zaliczenia okresu sprawowania opieki nad matką jako okresu nieskładkowego, jednakże decyzja ta nie jest rozstrzygnięciem, z którego wydaniem wiąże skarżąca naruszenie jej konstytucyjnych praw lub wolności, a ponadto zarzut skierowany przeciwko niej sprowadza się do niezastosowania zaskarżonych przepisów, jest więc zarzutem na stosowanie prawa, który nie może zostać rozpatrzony w trybie skargi konstytucyjnej.

Biorąc powyższe pod uwagę, należało orzec jak na wstępie.

3