39/1B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 20 stycznia 2005 r.

Sygn. akt Ts 126/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Safjan,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Mariana Napierały, w sprawie zgodności:

art. 505⁴ § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 77 ust. 2 i art. 79 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 1 lipca 2004 r., uzupełnionej pismem procesowym z 20 października 2004 r., wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 505⁴ § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 77 ust. 2 i art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została oparta na następującym stanie faktycznym. Postanowieniem z 4 kwietnia 2003 r. Sąd Rejonowy w Poznaniu - Wydział XX Grodzki pozostawił bez rozpoznania wniosek o rozszerzenie powództwa z tytułu waloryzacji renty, wniesionego w trybie postępowania uproszczonego. Złożenie wniosku o rozszerzenie powództwa nastąpiło po wyznaczeniu przez Sąd Rejonowy terminu rozprawy o waloryzację renty. Wniosek o rozszerzenie powództwa związany był z różnicą w wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wg. danych publikowanych przez Prezesa GUS, będących podstawą wyliczenia należnej waloryzacji, między II kwartałem 2002 r., tj. chwilą wniesienia pozwu o waloryzację renty, a IV kwartałem 2003 r. tj. chwilą wyznaczenia terminu rozprawy. Sąd Rejonowy w Poznaniu - Wydział XX Grodzki wyrokiem z 5 sierpnia 2003 r. uznał roszczenia powoda i zasądził na jego rzecz rentę w wysokości wskazanej w pozwie. Orzekając w oparciu o wskaźnik przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z I kwartału 2003 r. obniżył wysokość wyliczonej waloryzacji renty do wysokości żądania wskazanego w pozwie. Skarżący wniósł apelację do sądu okręgowego zaskarżając postanowienie o odrzuceniu wniosku o rozszerzenie powództwa i domagając się zasądzenia renty w pełnej wysokości, tj. z uwzględnieniem żądania zawartego we wniosku o rozszerzenie powództwa. Postanowieniem z 12 marca 2004 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu - Wydział II Cywilny Odwoławczy odrzucił apelację uznając ją za wniesioną od orzeczenia nieistniejącego, jako że w wyroku sądu I instancji brak było stosowanego rozstrzygnięcia.

Sąd Rejonowy w Poznaniu pozostawiając bez rozpoznania wniosek o rozszerzenie powództwa oparł się na przepisie art. 505⁴ § 1 k.p.c., zgodnie z którym zmiana powództwa jest w postępowaniu uproszczonym niedopuszczalna. Zdaniem skarżącego przepis art. 505⁴ § 1 k.p.c. nie dopuszczając rozszerzenia powództwa pozbawia tym samym powoda co miesiąc renty od PZU w wysokości różnicy między żądaniem pierwotnym a zgłoszonym we wniosku o rozszerzenie pozwu, a tym samym jest sprzeczny z Konstytucją, naruszając art. 2, art. 77 ust. 2 i art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego nie można w odrębnym procesie dochodzić różnicy wynikającej z przeliczeń, jakie powstaną w trakcie procesu.

Ponadto w piśmie procesowym z 20 października 2004 r., uzupełniającym braki formalne skargi konstytucyjnej skarżący wskazał, że naruszone zostało jego konstytucyjne prawo do otrzymania należnej renty, przez to że ustawa uniemożliwiając rozszerzenie pozwu pozbawiła skarżącego drogi sądowej do dochodzenia tej kwoty, ustawa zaś zgodnie z art. 77 ust. 2 Konstytucji nie może zamykać obywatelowi drogi do dochodzenia swoich praw.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżącego, iż w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym. Uprawdopodobnienie przez skarżącego naruszenia jego praw lub wolności jest zatem przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie doszło do naruszenia wskazanych przez skarżącego praw konstytucyjnych, w szczególności zaś czy doszło do zamknięcia drogi do dochodzenia praw i wolności skarżącego.

Przekonanie skarżącego, iż doszło do naruszenia zawartego w art. 77 ust. 2 Konstytucji zakazu zamykania drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności i praw nie jest wszakże zasadne. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego znaczenie art. 77 ust. 2 polega na wyłączeniu możliwości zamknięcia przez ustawę drogi sądowej w zakresie dochodzenia przez jednostkę jej konstytucyjnych wolności lub praw (wyrok TK z 9 czerwca 1998 r., K. 28/97, OTK ZU nr 4/1998, poz. 50). Ograniczenia prawa do sądu ustanawiane normą ustawową, muszą zatem uwzględniać kategoryczny zakaz zamykania drogi do sądu zawarty w art. 77 ust. 2 w zakresie dochodzenia konstytucyjnych wolności i praw, ergo wyłączenie drogi sądowej w sprawach związanych z naruszeniem wolności i praw może być ustanowione jedynie wprost przepisami konstytucyjnymi (wyrok TK z 10 maja 2000 r., K. 21/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 109; zob. też wyrok TK z 2 kwietnia 2001 r. , SK 10/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 52).

Zakaz zamykania drogi sądowej wyrażony w art. 77 ust. 2 Konstytucji nie jest związany z jednym określonym trybem postępowania sądowego, lecz odnosi się do całokształtu przepisów, określających sytuację prawną podmiotu, uczestnika postępowania. Wobec tego o zamknięciu drogi do dochodzenia praw można byłoby mówić jedynie wówczas, gdyby obowiązujące przepisy nie stwarzały skarżącemu żadnej możliwości wszczęcia postępowania sądowego w tym zakresie, tj. gdyby odrzucenie wniosku o rozszerzenie powództwa oznaczało wyłączenie jakiejkolwiek możliwości zainicjowania postępowania sądowego, nie zaś jedynie wyłączenie możliwości rozpoznania roszczenia w danym postępowaniu czy też w określonym trybie postępowania, np. w postępowaniu uproszczonym.

W sprawie będącej przedmiotem skargi konstytucyjnej sąd nie oddalił roszczenia skarżącego, bowiem pozostawiając bez rozpoznania wniosek o rozszerzenie pozwu na podstawie art. 505⁴ k.p.c. w istocie uznał jedynie brak możliwości jego rozpoznania w toczącym się już postępowaniu uproszczonym. Sąd nie rozpoznał jednak sprawy merytorycznie, a więc w tym zakresie nie zachodzi przesłanka negatywna uniemożliwiająca wszczęcia postępowania sądowego w tym zakresie z uwagi na powagę rzeczy osądzonej, res iudicata określona w art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. Co więcej skarżący także i w tym zakresie uprawniony jest do wniesienia pozwu w trybie postępowania uproszczonego, określonego w dziale VI k.p.c. Jak więc wynika z obowiązujących przepisów odrzucenie przez sąd wniosku skarżącego o rozszerzenie pozwu w postępowaniu uproszczonym nie stoi na przeszkodzie dochodzenia tego roszczenia w drodze nowego powództwa. Tym samym nie można uznać, aby doszło do zamknięcia skarżącemu drogi sądowej do dochodzenia jego praw i wolności.

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 28 lipca 2004 r. (sygn. P 2/04, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 72) celem wprowadzenia postępowania uproszczonego było ograniczenie barier dostępu do sądu oraz uproszczenie i usprawnienie postępowania w sprawach drobnych. Uproszczenia postępowania polegają zatem na zdyscyplinowaniu stron przy podejmowaniu czynności procesowych, ujednoliceniu formy tych czynności, usprawnieniu postępowania dowodowego. Przyspieszeniu przebiegu postępowania służą natomiast ograniczenia w zakresie korzystania przez pozwanego i powoda z instytucji oraz środków prawnych przysługujących im w postępowaniu procesowym „zwykłym”. Z tych podwodów uznać należy, iż zarzut podniesiony przez skarżącego jest w tym zakresie oczywiście bezzasadny.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 2 Konstytucji zauważyć należy, iż skarżący pomimo wezwania zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 5 października 2004 r. do usunięcia braków formalnych skargi konstytucyjnej nie wskazał na czym w jego przekonaniu polegało w niniejszej sprawie naruszenie zasady demokratycznego państwa prawnego. Na tej podstawie uznać należy, iż skarżący nie uprawdopodobnił naruszenia przysługujących mu praw konstytucyjnych, co uniemożliwia nadanie skardze konstytucyjnej biegu w tym zakresie.

Skarżący nie wskazał też na czym polega naruszenie art. 79 ust. 1 Konstytucji. Prawo do skargi konstytucyjnej, gwarantowane w tym przepisie, skarżący zrealizował składając skargę konstytucyjną. Przepis ten natomiast nie wyraża podmiotowych praw i wolności, które mogłyby w niniejszej sprawie stać się wzorcem oceny zgodności przepisów ustawy z Konstytucją, pozostaje więc bez związku z zarzutami podniesionymi w skardze. Skarżący pomimo wezwania nie wskazał na zarzuty odnoszące się do tego wzorca konstytucyjnego.

Skarżący nie wskazał na żadne inne przepisy Konstytucji wyrażające jego podmiotowe prawa i wolności, które zostały naruszone w niniejszej sprawie, ich ewentualne badanie pozostaje więc poza zakresem kognicji Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie.

W tym stanie rzeczy należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

3