17/1B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 28 lipca 2004 r.

Sygn. akt Ts 20/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Holgera Kootz w sprawie zgodności:

1) art. 626¹ § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 77 ust. 2 oraz art. 177 w zw. z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji;

2) art. 626³ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) art. 190 ust. 4 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 9 lutego 2004 r. pełnomocnik skarżącego zakwestionował zgodność z Konstytucją dwóch przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Art. 626¹ § 2 k.p.c. zarzucił niezgodność z art. 77 ust. 2 i art. 177 w zw. z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, natomiast art. 626³ k.p.c. - niezgodność z art. 190 ust. 4 Konstytucji. Art. 626¹ § 2 k.p.c. przewiduje, że uczestnikami postępowania wieczystoksięgowego oprócz wnioskodawcy są tylko te osoby, których prawa zostały wykreślone lub obciążone bądź na rzecz których wpis ma nastąpić. Istoty niekonstytucyjności tego przepisu upatruje skarżący w tym, iż daje on podstawę do pozbawienia go prawa uczestnictwa w postępowaniu wieczystoksięgowym dotyczącym majątku spółki, wobec której skarżący występuje w charakterze wspólnika a zarazem wierzyciela. W ocenie skarżącego prowadzi to w konsekwencji do swoistego wywłaszczenia, jak również godzi w konstytucyjne prawo do sądu. Z kolei zgodnie z art. 626³ k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym nie stosuje się przepisów o wznowieniu postępowania. Zdaniem skarżącego taka regulacja ustawy prowadzi do sprzeczności z unormowaniem konstytucyjnym (art. 190 ust. 4), gdyż w przypadku uwzględnienia skargi konstytucyjnej nie ma możliwości wznowienia tego rodzaju postępowania, pomimo pozytywnego rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego.

Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującą sprawą. Skarżący zgłosił swój udział w postępowaniu wieczystoksięgowym dotyczącym wpisu nieruchomości stanowiącej uprzednio własność spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Uzasadniając swój wniosek, skarżący podniósł, iż jest wspólnikiem tejże spółki, a ponadto jej wierzycielem, zaś na jego rzecz została zasądzona od spółki w postępowaniu upominawczym kwota pieniężna. Postanowieniem z 29 września 2003 r. (sygn. akt Dz.Kw 4226/03 Kw 53820) Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze oddalił wniosek skarżącego, stwierdzając, że skarżący nie ma legitymacji do występowania z nim. Powołując się na treść art. 626¹ § 2 k.p.c., sąd stwierdził, że skarżący nie należy do kręgu osób w nim wymienionych, nie był bowiem stroną umowy sprzedaży nieruchomości, nie dokonano na jego rzecz wpisu, ani też nie wykreślono jego prawa, nie doszło również do obciążenia prawa skarżącego. Natomiast wierzytelność skarżącego wobec spółki nie została zabezpieczona wpisem na hipotekę na jego rzecz. Zażalenie skarżącego od tego orzeczenia zostało oddalone postanowieniem Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z 13 listopada 2003 r. (sygn. akt II Cz 575/03). Zdaniem sądu legitymacji do uczestnictwa w postępowaniu wieczystoksięgowym nie daje skarżącemu ani przymiot wspólnika spółki będącej zbywcą nieruchomości, ani posiadanie wobec niej wierzytelności, ani też okoliczność wytoczenia powództwa wobec stron umowy sprzedaży nieruchomości.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 24 marca 2004 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone przez zakwestionowany w skardze konstytucyjnej art. 626¹ § 2 k.p.c. Ponadto wezwano skarżącego do wskazania ostatecznego orzeczenia wydanego w jego sprawie na podstawie zaskarżonego art. 626³ k.p.c.

W piśmie z 15 kwietnia 2004 r. pełnomocnik skarżącego ponowił zarzut naruszenia przez art. 626¹ § 2 k.p.c. prawa do rozpoznania sprawy przez niezawisły sąd, które polegać ma na niemożności zaprezentowania swojego stanowiska i obrony interesów prawnych w postępowaniu wieczystoksięgowym. W konsekwencji kwestionowana regulacja ogranicza - jego zdaniem - także prawo własności. Ponawiając zarzut niezgodności art. 626³ k.p.c. z art. 190 ust. 4 Konstytucji, skarżący wskazał na postanowienie Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z 13 listopada 2003 r., jako na ostateczne orzeczenie wydane na podstawie tego przepisu.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, służącym usuwaniu z systemu prawnego przepisów ustaw lub innych aktów normatywnych, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, obowiązkiem nałożonym na osobę występującą ze skargą konstytucyjną jest wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - jej zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowane unormowanie. Należyte wypełnienie powyższego obowiązku przez skarżącego odgrywa w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną bardzo istotną rolę. Po pierwsze, umożliwia zweryfikowanie legitymacji skarżącego do kierowania skargi konstytucyjnej. Podmiotem uprawnionym do korzystania z tego środka jest bowiem wyłącznie ten, czyje konstytucyjne wolności lub prawa doznały rzeczywistego i bezpośredniego naruszenia wskutek zastosowania kwestionowanej regulacji ustawy lub innego aktu normatywnego. Obowiązkiem skarżącego jest przy tym nie tylko wskazanie określonego rodzaju naruszonego prawa lub wolności, ale również sformułowanie argumentów, które mogą przynajmniej uprawdopodobnić postawiony zarzut niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów. Po drugie, właściwe doprecyzowanie przez skarżącego konstytucyjnego wzorca kontroli zaskarżonych unormowań wyznacza niezbędne granice rozpoznania skargi konstytucyjnej. Zgodnie bowiem z treścią art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, orzekając w przedmiocie skargi konstytucyjnej, Trybunał jest związany jej granicami. Należy ponadto podkreślić, że konstytucyjnym warunkiem dopuszczalności skargi konstytucyjnej jest uczynienie jej przedmiotem wyłącznie takich przepisów, które stanowiły normatywną podstawę ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zastrzeżenie to jest konsekwencją przyjętej w polskim prawie konstrukcji skargi konstytucyjnej, mającej charakter środka inicjowania tzw. konkretnej kontroli konstytucyjności prawa. W odróżnieniu więc od wniosków kierowanych do Trybunału Konstytucyjnego (art. 191 ust. 1 pkt 1-5 Konstytucji) nie jest możliwe wszczęcie za pomocą skargi konstytucyjnej kontroli przepisów, które nie znalazły ostatecznego zastosowania w indywidualnej sprawie skarżącego.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej opisane wyżej przesłanki dopuszczalności skargi konstytucyjnej nie zostały spełnione. W odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 626¹ § 2 k.p.c. stwierdzić należy, że sformułowane przez skarżącego zarzuty nie spełniają wymogu wskazania sposobu, w jaki zaskarżona regulacja ustawowa godziłaby w konstytucyjne wolności lub prawa skarżącego. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego argumentacja skargi, mająca potwierdzać tezę o naruszeniu konstytucyjnego prawa skarżącego do sądu, jak również przysługującego mu prawa własności, jest oczywiście bezzasadna i opiera się na wadliwej, a jednocześnie wybiórczej interpretacji obowiązujących unormowań. Z faktu, iż w świetle art. 626¹ § 2 k.p.c. skarżącemu nie przysługuje przymiot uczestnika postępowania wieczystoksięgowego dotyczącego nieruchomości zbytej przez spółkę, której jest wspólnikiem i wobec której jednocześnie ma wierzytelność, wyprowadza skarżący zarzut naruszenia przysługujących mu konstytucyjnych praw. Konkluzja taka byłaby może uzasadniona, gdyby w istocie ten rodzaj postępowania stanowił jedyny dostępny dla skarżącego środek dochodzenia naruszonych praw (w tym prawa własności) przed niezależnym i niezawisłym sądem. O bezzasadności takiego rozumowania świadczy jednak to, iż sam skarżący doprowadził do wszczęcia innych postępowań, które zagwarantować mogą sądową ochronę jego praw. Specyfika postępowania wieczystoksięgowego, którego przedmiotem nie było rozstrzyganie materialnych elementów stosunku prawnego, powoduje, iż nie sposób przyjąć, aby ta właśnie odmiana postępowania stanowiła dla skarżącego jedyny bądź też najskuteczniejszy środek sądowej ochrony jego praw. W konsekwencji nie można uznać, że regulacja prawna wyłączająca uczestnictwo skarżącego w tym postępowaniu narusza wskazane w skardze przepisy konstytucyjne. Ustawowa konkretyzacja konstytucyjnego prawa do sądu nie może być zaś rozumiana w ten sposób, aby sprowadzić ją do konieczności zagwarantowania każdej ze stron zróżnicowanych stosunków prawnych dotyczących danej nieruchomości legitymacji do występowania w każdym rodzaju postępowania sądowego, którego przedmiotem byłaby owa nieruchomość. Trzeba ponadto zauważyć, że na stwierdzenie przez sąd braku legitymacji skarżącego do uczestnictwa w postępowania wieczystoksięgowym bezpośredni wpływ miało także niepodjęcie przez niego środków zmierzających do hipotecznego zabezpieczenia wierzytelności, jaką skarżący miał wobec spółki. Zarzut niezgodności art. 626¹ § 2 k.p.c. ze wskazanymi artykułami Konstytucji musi być więc uznany w świetle powyższych okoliczności za oczywiście bezzasadny.

W odniesieniu natomiast do zarzutu niekonstytucyjności art. 626³ k.p.c. stwierdzić należy, iż w sprawie niniejszej nie została spełniona przesłanka wydania na jego podstawie ostatecznego orzeczenia, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Wbrew twierdzeniom skarżącego zawartym w piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej, przepis ustawy wyłączający stosowanie do postępowania wieczystoksięgowego przepisów o wznowieniu postępowania nie może być uznany za podstawę postanowienia Sądu Okręgowego, którym oddalone zostało zażalenie skarżącego na orzeczenie oddalające jego wniosek o dopuszczenie do udziału w tym postępowaniu. W tym zakresie swojego przedmiotu, skarga konstytucyjna nabiera więc charakteru środka inicjującego abstrakcyjną (a więc niezależną od stosowania danego unormowania) kontrolę konstytucyjności art. 626³ k.p.c. Taki zaś sposób jej wszczęcia - zgodnie z tym, co już wcześniej podkreślano - nie jest w prawie polskim dopuszczalny. Uznanie, że zakwestionowana regulacja k.p.c. nie stanowiła podstawy ostatecznego orzeczenia wydanego wobec skarżącego, oznacza także w konsekwencji, że nie można przyjąć, aby w niniejszej sprawie doszło do rzeczywistego i bezpośredniego naruszenia przysługującego skarżącemu prawa, o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.

4