291

POSTANOWIENIE

z dnia 13 lipca 2004 r.

Sygn. akt Ts 38/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Elżbiety i Romualda Makarewicz w sprawie zgodności:

art. 403 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 7, art. 32 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 2 marca 2004 r. skarżący zakwestionowali zgodność z Konstytucją art. 403 § 3 ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego. Zaskarżonemu przepisowi zarzucili, że jego treść uniemożliwia im wznowienie postępowań przed Naczelnym Sądem Administracyjnym we wskazanych w skardze sprawach, zakończonych wyrokami tego Sądu. Zdaniem skarżących prowadzi to do naruszenia ich praw wyrażonych w art. 2, art. 7, art. 32 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującą sprawą. Postanowieniem z 20 listopada 2003 r. (sygn. akt III SA 2324/03) Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił wniosek skarżących o wznowienie postępowania sądowego zakończonego wyrokiem tego sądu z 6 czerwca 2000 r. (sygn. akt III SA 1085/99 i III SA 1086/99). W uzasadnieniu tego orzeczenia sąd stwierdził, że wniosek skarżących nie zawiera ustawowej podstawy wznowienia postępowania. Powołując się bowiem na przesłankę „późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego”, skarżący wskazują wyroki dotyczące podobnych okoliczności, jednakże wydane wobec innych stron.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 29 marca 2004 r. wezwano skarżących do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - ich zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowany przepis k.p.c. W piśmie z 7 kwietnia 2004 r. skarżący skoncentrowali swoje zarzuty na problemie niezgodności art. 403 § 3 k.p.c. z art. 45 Konstytucji, wywodząc, że kwestionowany przepis jest nieprecyzyjny i brakuje w nim jednoznacznej definicji pojęcia „ten sam stosunek prawny”. Wywołuje to dowolność jego interpretacji, co w przypadku skarżących skutkowało odmową wznowienia postępowania, a tym samym pozostawieniem w obrocie prawnym, niezgodnych z przepisami i sprzecznych ze sobą, orzeczeń sądowych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych wolności lub praw, służącym eliminacji z systemu prawnego niezgodnych z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, stanowiących podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej. Zasady korzystania z tego środka prawnego precyzuje ustawa z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, obowiązkiem podmiotu występującego ze skargą konstytucyjną jest wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - jego zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowane unormowanie. Skarżący jest więc zobligowany nie tylko do wskazania określonej kategorii prawa lub wolności o randze konstytucyjnej, ale również do sformułowania argumentów, które mogłyby uprawdopodobnić postawiony zarzut niekonstytucyjności kwestionowanego przepisu.

W przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej nie doszło do należytego wypełnienia przez skarżących opisanego wyżej obowiązku. Sformułowane zarzuty nie spełniają bowiem wymogu wskazania sposobu, w jaki zaskarżony przepis k.p.c. naruszałby konstytucyjne wolności lub prawa skarżących, przedstawione zaś argumenty muszą być uznane za oczywiście bezzasadne.

Zgodnie z art. 403 § 3 k.p.c., można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego. Unormowanie powyższe odwołuje się w swojej treści do utrwalonego w teorii prawa pojęcia „stosunku prawnego”. W skład tego pojęcia wchodzą zarówno elementy podmiotowe (strony stosunku prawnego), jak i przedmiotowe (przedmiot stosunku prawnego, czyli prawa i obowiązki stron). Ustawodawca wiąże dopuszczalność wznowienia postępowania z późniejszym wykryciem prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego. Nie ulega więc wątpliwości, że „tożsamość” stosunku prawnego winna być odnoszona do wszystkich elementów składowych tego pojęcia. Taki też sposób interpretacji kwestionowanego przepisu utrwalony jest w orzecznictwie sądowym, czego dowodem może być następująca teza: „przesłanką do wznowienia postępowania nie jest wykrycie jakiegokolwiek prawomocnego wyroku, lecz wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego. O tożsamości stosunku prawnego przesądza podmiotowa i przedmiotowa tożsamość, czyli wyrok dotyczyć musi tych samych osób oraz tych samych praw i obowiązków pomiędzy tymi osobami” (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 kwietnia 1999 r., sygn. akt I SA/Lu 1709/98).

W sprawie, w związku z którą sformułowana została skarga konstytucyjna, skarżący powoływali się na wyroki sądowe odnoszące się do stosunków prawnych niewykazujących (w zakresie podmiotowym) tożsamości względem sprawy skarżących. Zastrzeżenia skarżących związane są więc nie tyle z wadliwą treścią kwestionowanego przepisu, ile ze sposobem, w jaki Naczelny Sąd Administracyjny ocenił przedstawione przez skarżących okoliczności dotyczące dopełnienia przesłanki określonej w art. 403 § 3 k.p.c. Ocena ta jednakże w pełni odpowiadała interpretacji tego przepisu utrwalonej w orzecznictwie sądowym. Za oczywiście bezzasadne uznane musi być w związku z tym twierdzenie, jakoby zaskarżony przepis nasuwał wątpliwości, które mogłyby być źródłem arbitralnych i dowolnych rozstrzygnięć sądowych. Wskazane wyżej elementy, warunkujące uznanie „tożsamości” stosunku prawnego, tego rodzaju arbitralność i dowolność wykluczają. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego nie znajduje więc uzasadnienia teza, jakoby art. 403 § 3 k.p.c. stanowił źródło naruszenia praw konstytucyjnych wskazanych w skardze. Sformułowanie przez skarżących zarzutu niekonstytucyjności wynika wyłącznie z ich subiektywnej oceny przyjętej przez sąd kwalifikacji wyroków, na które powoływali się skarżący, kierując wniosek o wznowienie postępowania. Takie uzasadnienie skargi konstytucyjnej nie wyczerpuje jednakże prawnych (konstytucyjnych i ustawowych) przesłanek występowania z tego rodzaju środkiem ochrony.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.

3