175

POSTANOWIENIE

z dnia 10 marca 2004 r.

Sygn. akt Ts 59/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Mączyński

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jana Piątkowskiego o stwierdzenie niezgodności:

art. 393 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Jana Piątkowskiego zarzucono, iż przepis art. 393 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) w brzmieniu nadanym mu przez art. 1 pkt 24 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 48, poz. 554) jest niezgodny z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 2 Konstytucji. Na mocy kwestionowanego art. 393 § 1 kodeksu postępowania cywilnego Sąd Najwyższy postanowieniem z 6 grudnia 2002 r. (sygn. akt V CK 159/02) odmówił przyjęcia do rozpoznania wniesionej przez skarżącego kasacji z 7 marca 2002 r. od wyroku Sądu Okręgowego w Opolu (sygn. akt II CA 737/01). Skarżący wskazuje, że postanowienie Sądu Najwyższego, odmawiające przyjęcia kasacji do rozpoznania, narusza przede wszystkim art. 45 ust. 1 Konstytucji, gwarantujący każdemu prawo do sądu oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji, zakazujący zamykania sądowej drogi dochodzenia naruszonych wolności i praw. Kwestionowany przepis jest, według skarżącego, sprzeczny także z podstawową zasadą ustroju Rzeczypospolitej Polskiej wyrażoną w art. 2 Konstytucji, ponieważ znajduje się w opozycji do zasady demokratycznego państwa prawnego. Skarżący dowodzi jednocześnie, że stwierdzenie Sądu Najwyższego, iż orzeczenie Sądu Okręgowego w sposób oczywisty nie narusza prawa, mogło nastąpić dopiero po rozpoznaniu kasacji.

Zarządzeniem sędziego skarżący został wezwany do uzupełnienia braków skargi przez wskazanie, w jaki sposób zaskarżony przepis narusza jego konstytucyjne prawa wyrażone w art. 45 ust. 1 i 2 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji. W piśmie procesowym z 7 lutego 2004 r. skarżący wskazał, iż art. 393 § 1 k.p.c. uniemożliwia rozpatrzenie wniesionej przez niego kasacji oraz zamyka drogę skarżącego do dochodzenia jego prawa do rozpoznania prawidłowo wniesionej kasacji.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji konieczną przesłanką wystąpienia ze skargą konstytucyjną jest naruszenie przysługujących skarżącemu konstytucyjnych wolności lub praw przez ostateczne orzeczenie oparte na przepisie, któremu skarżący zarzuca niezgodność z Konstytucją. Skarżący formułuje zarzut naruszenia konstytucyjnego prawa do sądu przez art. 393 § 1 k.p.c. nie zauważa jednak, że prawo do złożenia kasacji nie ma charakteru prawa konstytucyjnego. Taki pogląd Trybunału został wyrażony w wyroku z 10 lipca 2000 r. (sygn. SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143), w którym Trybunał orzekł, iż wyłączenie pewnych spraw spod kontroli kasacyjnej nie narusza prawa do sądu w kształcie nadanym mu przez obowiązującą Konstytucję. Ustawodawca posiada określony zakres swobody kreowania środków zaskarżenia orzeczeń zapadłych w drugiej instancji. Trybunał Konstytucyjny stoi ponadto na stanowisku, że uprawnienie do wniesienia kasacji nie jest elementem opartego na art. 45 ust. 1 Konstytucji prawa do rzetelnego postępowania sądowego (por. postanowienie z 15 grudnia 1999 r., sygn. Ts 111/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 23). Wyrażony w skardze konstytucyjnej pogląd, że zaskarżony przepis narusza art. 77 ust. 2 Konstytucji przez to, że uniemożliwia wniesienie kasacji od niesprawiedliwych i naruszających prawo wyroków sądów niższych instancji, jest błędny, bowiem Konstytucja we wskazanym przepisie nie rozstrzyga kwestii prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych przez sąd. Ponadto dostępu do sądu, o którym mowa w art. 77 ust. 2 Konstytucji, nie można rozumieć jako prawa do rozpatrzenia sprawy w kolejnych instancjach. W przypadku skarżącego prawo do sądu zostało zrealizowane po przyjęciu jego powództwa do rozpoznania i wydania przez sąd rozstrzygnięcia. Prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji zostało unormowane w art. 78 Konstytucji, który wyraża prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji, dopuszczając jednak wyjątki, przewidziane w ustawie. Przepis ten nie odnosi się wcale do zaskarżania orzeczeń wydanych przez sąd w drugiej instancji.

Prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w drugiej instancji ma więc rangę ustawową. Jeżeli jednak ustawodawca zdecyduje się na jego wprowadzenie, to dotycząca go regulacja powinna być zgodna z przepisami Konstytucji. Dotyczy to również sposobu uregulowania rozpoznania kasacji przez Sąd Najwyższy, który powinien pozostawać w zgodzie z zasadami konstytucyjnymi, w tym też zakresie może podlegać kontroli sprawowanej przez Trybunał Konstytucyjny (por. postanowienie z 10 sierpnia 2001 r., sygn. Ts 58/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 207). Należy jednak podkreślić, że zarzuty skierowane przeciwko art. 393 § 1 k.p.c. powinny zmierzać do obalenia domniemania zgodności z Konstytucją tego przepisu. Zarzuty te nie mogą być sformułowane w sposób ogólny. W niniejszej skardze konstytucyjnej zarzuty odnoszące się do naruszenia art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji nie spełniają powyższego wymogu. W uzasadnieniu skargi wskazano jedynie, iż art. 393 k.p.c. jest sprzeczny z zasadą sprawiedliwości społecznej i zasadą demokratycznego państwa prawnego. Sprzeczność ta, zdaniem skarżącego, polega na tym, iż zaskarżony przepis uniemożliwia obywatelom zwrócenie się do Sądu Najwyższego w sytuacji, gdy chcą oni przeciwdziałać rażącym błędom, protekcjonizmowi lub łapówkarstwu. Tak sformułowane zarzuty nie spełniają wymogu wskazania sposobu, w jaki zaskarżony przepis narusza konstytucyjne prawa skarżącego oraz wymogu wskazania, na czym polega niezgodność tego przepisu z konstytucyjnymi wzorcami (art. 47 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).

Za oczywiście bezzasadny należy też uznać zarzut naruszenia przez zaskarżony przepis prawa do jawnego rozpatrzenia sprawy. Art. 393 § 1 i 2 k.p.c. nie reguluje bowiem ani trybu kontroli skargi kasacyjnej, ani składu sądu w jakim skarga ta podlega kontroli.

Zważywszy powyższe względy Trybunał Konstytucyjny orzekł, jak w sentencji.

2