209

POSTANOWIENIE

z dnia 24 listopada 2003 r.

Sygn. akt Tw 30/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wiesław Johann

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Rady Miasta Knurów o stwierdzenie zgodności:

art. 179 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 165 i art. 167 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.

UZASADNIENIE:

W dniu 29 września 2003 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Rady Miasta Knurów o stwierdzenie niezgodności art. 179 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32, art. 165 i art. 167 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 października 2003 r. wezwano wnioskodawcę do uzupełnienia braków formalnych przez powołanie przepisu wskazującego, że kwestionowany akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy, wskazanie, w jakim zakresie art. 179 kodeksu cywilnego w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 14 lutego 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 408) jest niezgodny z art. 31 ust. 3 oraz art. 32 Konstytucji, doręczenie oryginału lub uwierzytelnionego odpisu uchwały Rady Miasta Knurów z 18 września 2003 r. (Nr XI/159/2003), doręczenie 4 kopii tejże uchwały oraz doręczenie 4 kopii wniosku.

W dniu 30 października 2003 r. zostało dostarczone Trybunałowi Konstytucyjnemu pismo, w którym pełnomocnik wnioskodawcy odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych wniosku.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jednym z podmiotów uprawnionych do inicjowania kontroli konstytucyjności prawa są organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego. Dla zainicjowania postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym konieczne jest zatem podjęcie przez organ stanowiący danej jednostki uchwały, w sprawie wystąpienia do Trybunału z wnioskiem o zbadanie zgodności aktu normatywnego z aktem wyższego rzędu. Uchwała ta musi w sposób jednoznaczny wyrażać wolę wszczęcia postępowania przed tym organem i jednoznacznie określać przedmiot zaskarżenia oraz podstawę kontroli. W braku takiej uchwały, podjętej przez organ stanowiący samorządu terytorialnego, postępowanie w ogóle nie może zostać wszczęte.

Art. 32 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm., dalej: ustawa o TK), określa niezbędne elementy jakie zawierać musi uchwała uprawnionego podmiotu, aby można ją było uznać za wniosek o zbadanie przez Trybunał hierarchicznej zgodności norm. Uchwała wskazywać musi m.in. konkretne przepisy aktu normatywnego, które są kwestionowane oraz przepisy aktu wyższego rzędu, które mają stanowić podstawę kontroli w danej sprawie. Niezbędne jest również, aby wyrażona w ten sposób wola legitymowanego podmiotu miała uprzedni charakter w stosunku do złożonego w Trybunale Konstytucyjnym wniosku.

Tak określone wymagania, mają na celu sprecyzowanie przez wnioskodawcę oceny niezgodności kwestionowanego aktu normatywnego z normą wyrażoną w akcie normatywnym wyższego rzędu. Z tego względu istotę zarzutu stanowi zindywidualizowanie relacji pomiędzy określonym we wniosku aktem normatywnym podlegającym kontroli, a podstawą kontroli, czyli wzorcem wskazanym przez wnioskodawcę. Prawidłowe sformułowanie zarzutu stanowi podstawę oceny, czy nie zachodzą ujemne przesłanki procesowe uniemożliwiające merytoryczne rozpatrzenie wniosku. Jest także niezbędne do określenia jego przedmiotu oraz wyznaczenia granic wniosku, stanowiących jednocześnie, z mocy art. 66 ustawy o TK, granice kognicji Trybunału Konstytucyjnego.

Przedłożona Trybunałowi Konstytucyjnemu, wraz z wnioskiem z 24 września 2003 r., uchwała Rady Miasta Knurów z 18 września 2003 r. (Nr XI/159/2003) nie zawiera, sformułowania zarzutu niezgodności kwestionowanego aktu normatywnego z Konstytucją. Brak precyzyjnego wskazania w uchwale Rady Miasta Knurów, która z norm wyrażonych przepisami Konstytucji została naruszona w ustawie, uniemożliwia dokonanie przez Trybunał kontroli kwestionowanych przepisów. Trybunał Konstytucyjny może bowiem orzekać jedynie na podstawie konkretnie sformułowanych zarzutów niekonstytucyjności i w żaden sposób nie może zastępować wnioskodawcy w ich formułowaniu. Należy zatem uznać, iż uchwała Rady Miasta Knurów, w której nie sformułowano zarzutu niezgodności kwestionowanego aktu normatywnego z ściśle wskazanym przepisem Konstytucji jako wzorcem kontroli, nie może być uznana za skutecznie złożone oświadczenie woli przez ten organ, wystąpienia z wnioskiem, o którym mowa w art. 191 ust. 1 Konstytucji.

Jednocześnie należy podkreślić, iż tak rozumiana wadliwość uchwały stanowiącej podstawę wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego nie może zostać uznana za brak formalny, który mógłby być usunięty w trybie art. 36 ust. 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Z brakiem formalnym mamy do czynienia, gdy uchwała właściwego organu została podjęta przed wystąpieniem do Trybunału, a jedynie, najczęściej przez przeoczenie, nie dołączono dokumentu zawierającego jej treść. W takiej sytuacji dołączenie uchwały do akt usuwa przeszkodę formalną i pozwala na nadanie wnioskowi dalszego biegu. W przypadku, gdy uchwała w ogóle nie została podjęta lub nie czyni ona zadość wymogom określonym w art. 32 ustawy o TK, występuje brak legitymacji czynnej po stronie wnioskodawcy. Oznacza to w istocie, że takiego wnioskodawcę należy uznać za podmiot nieuprawniony, który w sposób bezpodstawny powołuje się na wolę organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego. Sporządzony w tej sytuacji „wniosek” nie może wywołać skutku w postaci wszczęcia konstytucyjnej kontroli aktu normatywnego. Z utrwalonej linii orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego jednoznacznie wynika, iż do wszczęcia postępowania konieczny jest bowiem przejaw woli uprawnionego podmiotu wyrażony w formie przewidzianej ustawą. W konsekwencji, w braku stosownej uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, postępowanie w ogóle nie może być wszczęte (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z: 16 stycznia 2001 r., T. 55/00, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 29 oraz 10 października 2001 r., T. 41/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 51).

Skoro uchwała Rady Miasta Knurów z 18 września 2003 r. nie posiada wszystkich niezbędnych cech, pozwalających uznać ją za podstawę wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w celu abstrakcyjnej kontroli norm, a wzorce kontroli zostały przywołane dopiero przez sporządzającego wniosek, to należy uznać, że brak jest uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego legitymowanego do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał uznał zatem, że wniosek pochodzi od podmiotu nieuprawnionego, co stanowi samoistną przesłankę odmowy nadania mu dalszego biegu.

3