72

POSTANOWIENIE

z dnia 13 listopada 2003 r.

Sygn. akt Ts 140/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marian Zdyb

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Heleny Knapik w sprawie zgodności:

art. 1 pkt 1 i pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 138, poz. 901) z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 2 sierpnia 2003 r. pełnomocnik skarżącej zakwestionował zgodność art. 1 pkt 1 i pkt 4 ustawy z dnia 29 września 1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 138, poz. 681) z art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy te, określające (częściowo) podstawę wymiaru emerytur i rent (art. 1 pkt 1) oraz zasady waloryzacji emerytur i rent w 1996 r. (art. 1 pkt 4), naruszają, zdaniem skarżącej, zasadę równości, przez to, że prowadzą one do pozostawienia kwoty bazowej na poziomie 93% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wszystkim osobom, które były uprawnione do świadczeń przed 1 września 1996 r., podczas gdy w stosunku do osób, które nabyły świadczenia po tym terminie, przewidziane jest podwyższanie kwoty bazowej o jeden punkt procentowy począwszy od pierwszej waloryzacji w 1996 r.

Opierając się o zaskarżone przepisy Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu wyrokiem z 3 kwietnia 2001 r. (sygn. akt VU 4757/00) oddalił odwołanie od pisma ZUS w Opolu z 9 grudnia 1999 r. (sygn. nr I - 3519212). Wniesioną apelację Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił wyrokiem z 19 grudnia 2001 r. (sygn. akt III A Ua 798/01) doręczonym skarżącej 22 lutego 2002 r. Sąd Najwyższy postanowieniem z 5 marca 2003 r. (sygn. akt II UK 168/02) odrzucił kasację skarżącej ze względu na fakt, iż wartość przedmiotu zaskarżenia była niższa niż 10 tysięcy zł.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 10 września 2003 r. wezwano pełnomocnika skarżącej do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej, w szczególności poprzez dokładne określenie, które z przysługujących jej konstytucyjnych praw lub wolności zostało naruszone, określenia sposobu tego naruszenia, a także uzasadnienia sprzeczności każdego z zaskarżonych przepisów z art. 32 Konstytucji RP.

W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie pełnomocnik skarżącej wskazał ponownie na naruszenie zasady równości przez zaskarżone przepisy, które nie zezwalają skarżącej jako osobie, która uzyskała prawo do świadczenia przed 1 września 1996 r., na wyliczenie świadczenia w oparciu o nową rewaloryzowaną kwotę bazową.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, legitymacja do wniesienia skargi konstytucyjnej przysługuje tylko temu podmiotowi, którego konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone, poprzez wydanie rozstrzygnięcia opartego na zakwestionowanym przepisie. Konieczność wskazania w skardze konstytucyjnej naruszonych praw lub wolności a także określenia sposobu ich naruszenia wynika także z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TK tylko naruszenie konstytucyjnych praw lub wolności o charakterze podmiotowym legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej. Związane jest to ze specyfiką skargi konstytucyjnej, wyrażającą się w ograniczonym, w porównaniu do innych trybów postępowania (tzn. inicjowanych poprzez wnioski lub pytania prawne), zakresie wzorców konstytucyjnych, w obrębie których dokonywana może być kontrola konstytucyjności zakwestionowanych przepisów. Wzorcem tym może być wyłącznie ten przepis Konstytucji RP, który normuje jakąś wolność i prawo o charakterze podmiotowym (zob.: postanowienie z 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego skarga konstytucyjna będąca przedmiotem wstępnego rozpoznania nie spełnia przewidzianych prawem warunków. Skarżąca legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje w naruszeniu zasady równości i zakazu dyskryminacji uregulowanych w art. 32 Konstytucji RP. W orzecznictwie w sprawie skargi konstytucyjnej wskazywano już wielokrotnie na ograniczoną dopuszczalność powoływania się na art. 32 Konstytucji RP, jako na źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej. Wynikająca z art. 32 Konstytucji RP zasada równości ma zasadniczo charakter przedmiotowy, a jej powołanie w skardze konstytucyjnej dopuszczalne jest wyłącznie wówczas, gdy zostanie wskazane to podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona. Albowiem równość, jak podkreślał wielokrotnie Trybunał Konstytucyjny w swych orzeczeniach, „funkcjonuje zawsze w jakimś kontekście sytuacyjnym, odniesiona musi być do zakazów lub nakazów, albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup)” (postanowienie z 24 października 2001 r., sygn. SK 10/01). W konsekwencji obok powołania się na naruszenie zasady równości, konieczne jest, dla przyjęcia legitymacji do wniesienia skargi konstytucyjnej, dodatkowo wskazanie prawa lub wolności o charakterze konstytucyjnym, w zakresie którego doszło do naruszenia zasady do równego traktowania.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, w przypadku niniejszej skargi konstytucyjnej tego rodzaju doprecyzowanie nie nastąpiło. Ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi nie wskazano żadnego konkretnego prawa lub wolności konstytucyjnej, w zakresie których doszło do naruszenia zasady równości. Skarżąca podkreśla wprawdzie konieczność zachowania jednakowych reguł przy waloryzacji świadczeń osób ubezpieczonych, bez względu na datę nabycia prawa do świadczenia, nie wskazuje przy tym jednakże prawa konstytucyjnego, z którego mogłoby wynikać prawo do waloryzacji. Niemożność ustalenia takiego prawa samodzielnie przez Trybunał Konstytucyjny, wynika bezpośrednio z brzmienia art. 66 ustawy o TK, zgodnie z którym Trybunał związany jest granicami skargi. Biorąc powyższe pod uwagę przyjąć należy, iż skarżąca nie wskazała konstytucyjnego prawa lub wolności, których naruszenia mogłaby dochodzić w drodze skargi konstytucyjnej, co uniemożliwia tym samym przekazanie skargi do merytorycznego rozpoznania.

Niezależnie od powyższych ustaleń stanowiących samodzielnie podstawę odmowy nadania dalszego biegu przedmiotowej skardze, należy wskazać na niespełnienie jeszcze innych przesłanek skargi konstytucyjnej.

Zgodnie z art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym skarga konstytucyjna powinna zostać wniesiona w terminie trzech miesięcy od daty doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej. W sprawach cywilnych, do których przynależy sprawa, w związku z którą wystąpiono ze skargą konstytucyjną, dla wyczerpania drogi prawnej konieczne jest uzyskanie rozstrzygnięcia wydanego na skutek wniesienia kasacji, chyba że przepisy prawa stanowią, iż w konkretnym przypadku kasacja nie przysługuje. Takim przepisem jest art. 392¹ § 1 k.p.c., zgodnie z którym kasacja nie przysługuje w sprawach o prawa majątkowe, których wartość jest niższa niż 10 tysięcy zł. Wartość ta, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, nie może być wyższa niż kwota przedmiotu sporu przyjęta w pierwszej instancji. W niniejszej sprawie wartość ta wynosiła 6.859, 89 zł, co spowodowało, iż Sąd Najwyższy postanowieniem z 5 marca 2003 r. odrzucił wniesioną kasację, pomimo iż skarżąca wartość zaskarżenia ustaliła na ponad 15 tysięcy zł. W konsekwencji przyjąć należy, iż wystąpienie przez skarżącą z kasacją dla kwestii biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej nie miało znaczenia, jako że w tej konkretnej sprawie, ze względu na wartość przedmiotu sporu nie przekraczającą dziecięciu tysięcy zł kasacja nie przysługiwała. Postanowienie Sądu Najwyższego odrzucające wniesioną kasację nie zostało zatem wydane na skutek wykorzystania przez skarżącą przysługujących jej w ramach drogi prawnej środków zaskarżenia, tak więc data jego doręczenia nie może stanowić początku biegu terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Biorąc powyższe pod uwagę przyjąć należy, iż termin do wniesienia skargi konstytucyjnej biegnie od momentu doręczenia skarżącej wyroku Sądu Apelacyjnego z 19 grudnia 2001 r. (sygn. akt II UK 168/02), jako rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej. Wyrok ten został doręczony skarżącej 20 lutego 2002 r., natomiast ze skargą wystąpiono dopiero w dniu 2 sierpnia 2003 r., co stanowi znaczne przekroczenie terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. W konsekwencji, także ze względu na niespełnienie tej przesłanki skargi konstytucyjnej, niedopuszczalne stało się przekazania jej do merytorycznego rozpoznania.

Biorąc powyższe pod uwagę należało orzec jak w sentencji.

3