130

POSTANOWIENIE

z dnia 22 kwietnia 2003 r.

Sygn. akt Ts 155/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Mączyński

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Zdzisława Górskiego w sprawie zgodności:

art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) z art. 2, 21 i 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 29 października 2002 r. (data nadania skargi w urzędzie pocztowym) skarżący zakwestionował zgodność art. 1 ustawy z 26 października 2002 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (dalej: ustawa uwłaszczeniowa) z art. 2, 21 i 64 Konstytucji RP. Zaskarżonemu przepisowi zarzucił, że prowadzi on do naruszenia istoty prawa własności, przekreślając zasadę prawa do dziedziczenia i równej dla wszystkich ochrony prawnej. W skardze podniesiono ponadto, że przepis ustawy uwłaszczeniowej, będącej aktem w założeniu epizodycznym, stał się w przypadku skarżącego źródłem odjęcia prawa, pomimo tego, że skarżący miał już uregulowany stan prawny nieruchomości.

Skarga została sformułowana w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem Sądu Rejonowego z 27 stycznia 1994 r. (sygn. akt I Ns 378/93) uwzględniony został wniosek Józefa Pieronka o stwierdzenie na podstawie przepisów ustawy uwłaszczeniowej, że wnioskodawca i jego małżonka nabyli własność działek położonych w miejscowościach Wola Skrzydlańska oraz Skrzydlna. Skarżący złożył skargę o wznowienie postępowania i zmianę powyższego postanowienia, poprzez oddalenie wniosku. Postanowieniem z 9 czerwca 1997 r. Sąd Rejonowy oddalił skargę, stwierdzając, że skarżący nie wskazał żadnych istotnych argumentów, które uzasadniałyby zmianę prawomocnego postanowienia. Apelacja skarżącego została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego z 21 marca 2000 r. (sygn. akt I Ca 38/00). Także Sąd Najwyższy postanowieniem z 10 kwietnia 2002 r. (sygn. akt III CKN 1180/00) odmówił przyjęcia do rozpoznania kasacji skarżącego.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 2002 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej przez wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zostały naruszone przez zaskarżony przepis ustawy uwłaszczeniowej.

Z treści pisma pełnomocnika z 17 grudnia 2002 r. wynika, że skarżący upatruje naruszenia konstytucyjnego prawa własności i prawa dziedziczenia w fakcie sądowego uwłaszczenia dokonanego na podstawie art. 1 zaskarżonej ustawy. Skarżący wywodzi swoje prawo własności spornej nieruchomości z wcześniejszej (wobec postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia własności) umowy darowizny zawartej 17 października 1992 r. Nabycie tą drogą własności działek przez skarżącego zostało potwierdzone stosownym wpisem w księdze wieczystej, dokonanym 1 lipca 1993 r. Zdaniem skarżącego przeprowadzone w 1994 r. sądowe uwłaszczenie Józefa Pieronka i jego małżonki prowadzi do pozbawienia własności skarżącego, posiadającego uregulowany i potwierdzony treścią księgi wieczystej stan prawny. Ponadto skarżący kwestionuje zasadność zastosowania art. 1 ustawy uwłaszczeniowej w sprawie, której przedmiotem była nieruchomość posiadająca księgę wieczystą, a w niej zamieszczone wpisy prawa własności poprzedników prawnych matki skarżącego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej mogą być przepisy ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o przysługujących skarżącemu wolnościach i prawach albo obowiązkach skarżącego określonych w Konstytucji. Obowiązkiem skarżącego jest przy tym wskazanie, jakie konstytucyjne prawa lub wolności, i w jaki sposób - jego zdaniem - zostały naruszone przez zaskarżone unormowania (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym). Osoba wnosząca skargę konstytucyjną winna jednocześnie dołączyć do niej ostateczne orzeczenie sądu lub organu administracji publicznej, które musi odpowiadać dwóm wymaganiom, przewidzianym w art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zaskarżony przepis winien być normatywną podstawą orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego, ponadto zaś, orzeczenie to prowadzić musiało do naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego. Skarga konstytucyjna nie ma bowiem charakteru środka zainicjowania przed Trybunałem Konstytucyjnym tzw. kontroli abstrakcyjnej, zaś spełnienie przesłanki zastosowania zaskarżonego przepisu jako podstawy rozstrzygnięcia powodującego naruszenie praw skarżącego stanowi warunek konieczny wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Dokonywana w fazie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej weryfikacja wskazanego przez skarżącego orzeczenia, z punktu widzenia powyższych wymogów ma na celu ustalenie, czy w okolicznościach danej sprawy dopuszczalne jest wniesienie, a następnie merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej.

Analiza okoliczności sprawy, w związku z którą skarżący wystąpił ze skargą konstytucyjną, jak i wydanych w jej toku orzeczeń wskazuje, że opisane wyżej przesłanki nie zostały spełnione. Kwestionując art. 1 ustawy uwłaszczeniowej, skarżący wiąże zarzut naruszenia konstytucyjnych praw z podjęciem 27 stycznia 1994 r. przez Sąd Rejonowy postanowienia o stwierdzeniu nabycia własności nieruchomości przez Józefa Pieronka i jego małżonkę. Ponieważ nie powiodła się podjęta przez skarżącego próba wznowienia postępowania zakończonego powyższym postanowieniem, jego wydanie traktuje skarżący jako niedopuszczalną konstytucyjnie ingerencję w sferę prawa własności. Przedmiotem tego orzeczenia jest bowiem sporna nieruchomość, pozyskana przez skarżącego na podstawie umowy darowizny zawartej 17 października 1992 r.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego stanowisko powyższe nie jest uzasadnione. Przede wszystkim, nie można przyjąć, że podjęte na podstawie zaskarżonego przepisu postanowienie Sądu Rejonowego doprowadziło do bezpośredniego i aktualnego naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego. Tylko takie zaś naruszenie uzasadnia uprawnienie skarżącego do występowania z tym środkiem ochrony praw i wolności (zob. postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z: 17 lutego 1999 r., Ts 154/98, OTK ZU nr 2/1999, poz. 34; 24 lutego 1999 r., Ts 157/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 57; 13 kwietnia 1999 r., Ts 41/99, OTK ZU nr 3/1999, poz. 68). Jak wynika już z uzasadnienia orzeczeń sądowych wydanych w postępowaniu w sprawie wznowienia postępowania zakończonego postanowieniem z 27 stycznia 1994 r., postanowienie to ma jedynie charakter deklaratoryjny i stwierdza nabycie własności przez wnioskodawcę i jego małżonkę z 4 listopada 1971 r. Nie można więc przyjąć, że prowadzi ono samoistnie do bezpośredniej ingerencji w prawa skarżącego wywodzone z umowy darowizny zawartej w 1992 r. Należy podkreślić, że postanowienie o stwierdzeniu nabycia własności nieruchomości na podstawie przepisów ustawy uwłaszczeniowej nie zostało uznane przez sąd wieczystoksięgowy za wystarczającą podstawę prawną do dokonania wpisu prawa własności spornej nieruchomości na rzecz Józefa Pieronka i jego małżonki. Z dołączonego do skargi konstytucyjnej orzeczenia Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 4 lutego 1997 r. (sygn. akt I Ca 122/96) wynika bowiem jednoznacznie, że wpis taki byłby możliwy dopiero w przypadku wykazania dokumentami przez wnioskodawcę (w tym przypadku: Józefa Pieronka), następstwa prawnego po osobach dotychczas wpisanych w księdze wieczystej jako właściciele (a więc m.in. po skarżącym). Sąd podkreślił przy tym, że waloru takiego dokumentu nie ma postanowienie Sądu Rejonowego z 27 stycznia 1994 r., ponownie akcentując jego deklaratoryjny charakter, stwierdzający jedynie stan prawny na dzień 4 listopada 1971 r. Na podstawie dokumentów dołączonych do skargi konstytucyjnej stwierdzić więc można, że w świetle treści księgi wieczystej spornej nieruchomości jej (współ)właścicielem jest nadal skarżący, korzystający z domniemania zgodności wpisu jego prawa z rzeczywistym stanem prawnym (art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece).

Zarzut naruszenia konstytucyjnych praw skarżącego, wywołanego podjęciem postanowienia o stwierdzeniu nabycia własności nieruchomości na podstawie przepisów ustawy uwłaszczeniowej, winien być więc oceniony jako przedwczesny i nie spełniający wskazanej wyżej cechy bezpośredniości. Tylko taka zaś jego ocena czyniłaby dopuszczalną kontrolę konstytucyjności przepisów, na podstawie których orzeczenie to zostało wydane.

Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), należało orzec się jak w sentencji.

3