22

POSTANOWIENIE

z dnia 10 października 2002 r.

Sygn. akt Ts 18/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Inżynieryjnego TRUST Sp. z o.o. o zbadanie zgodności:

art. 98 ust. 1 i ust. 3 w związku z art. 93 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115, poz. 741 ze zm.) z art. 64 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W dniu 12 lutego 2002 r. skierowana została do Trybunału Konstytucyjnego skarga konstytucyjna Przedsiębiorstwa Inżynieryjnego TRUST Sp. z o.o. Zakwestionowano w niej zgodność art. 98 ust. 1 i ust. 3 w zw. z art. 93 ust. 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. Nr 115, poz. 741 ze zm.; dalej ustawa o gospodarce nieruchomościami) z art. 64 ust. 3 Konstytucji RP. Zaskarżonym przepisom ustawy zarzucono, że ich zastosowanie w sprawie skarżącego doprowadziło do naruszenia istoty prawa własności. Źródłem takiego naruszenia jest - zdaniem skarżącego - ograniczenie przewidzianego w art. 98 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami przejścia z mocy prawa dróg na własność gminy tylko do sytuacji, w których przedmiotem takiego przejścia są drogi publiczne. W ocenie skarżącego, on - jako właściciel nieruchomości drogowych zapewniających dojazd do drogi publicznej indywidualnym właścicielom działek budowlanych, stał się podmiotem wielu obowiązków (także finansowych) związanych z ich utrzymaniem. Nie mógł zaś skorzystać z instytucji odszkodowania z tytułu przejścia takich nieruchomości na własność gminy, określonej w art. 98 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Skarga sformułowana została w oparciu o następujący stan faktyczny. Na wniosek skarżącego przedsiębiorstwa wszczęte zostało postępowanie w sprawie ustalenia odszkodowania za wydzieloną pod drogę nieruchomość. Jej wydzielenie nastąpiło na mocy ostatecznej decyzji Dyrektora Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego GEOPOZ w Poznaniu z 15 listopada 1999 r. (nr ZG-540/4140/677/97) zatwierdzającej projekt podziału działki stanowiącej własność skarżącego. Przyjmując, że powstała w wyniku podziału część działki przeznaczona jest pod wewnętrzną drogę osiedlową, Prezydent Miasta Poznania decyzją z 15 marca 2000 r. (nr ZG-930/72/1/00) odmówił ustalenia odszkodowania na rzecz skarżącego. W uzasadnieniu tej decyzji wskazano, że takie przeznaczenie działki powoduje, że nie może ona być objęta dyspozycją art. 98 ust. 1 i ust. 3 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami. Decyzją z 30 maja 2000 r. (nr GN.VII.7220/10/2000) Wojewoda Wielkopolski utrzymał powyższe rozstrzygnięcie organu I instancji w mocy. Skarga skarżącego na tę decyzję została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 grudnia 2001 r. (sygn. akt II SA/Po 1682/00).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje.

Skardze konstytucyjnej nie może być nadany dalszy bieg.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna stanowi środek ochrony służący wyeliminowaniu z systemu prawnego przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, które stanowiły podstawę ostatecznego orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej naruszającego określone w Konstytucji prawa, wolności lub obowiązki skarżącego. Obowiązująca w prawie polskim konstrukcja skargi konstytucyjnej powoduje więc, że jej przedmiotem stać się mogą wyłącznie takie przepisy, które stanowiły normatywną podstawę orzeczenia stanowiącego niedozwoloną (w świetle uregulowań konstytucyjnych) ingerencję w sferę praw i wolności skarżącego. Konkretyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest występowanie ze skargą konstytucyjną, ustawodawca nałożył na skarżącego obowiązek wskazania, jakie konstytucyjne wolności lub prawa, i w jaki sposób - jego zdaniem - zostały naruszone przez zakwestionowane przepisy. Ponadto zobligował skarżącego do dołączenia do skargi konstytucyjnej wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia, wydanego na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego (art. 47 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy z dnia 2 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym). Realizacja powyższych obowiązków umożliwić ma Trybunałowi Konstytucyjnemu (w ramach wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej) stwierdzenie prawidłowości określenia przez skarżącego tzw. wzorca kontroli kwestionowanych przepisów, ponadto zaś ocenę, czy w sprawie skarżącego istotnie doszło do naruszenia orzeczeniem sądu lub organu administracji publicznej jego konstytucyjnych praw, wolności lub obowiązków. Tylko bowiem zaistnienie takiego naruszenia uzasadnia interes prawny skarżącego do wszczęcia kontroli przepisów w trybie skargi konstytucyjnej.

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego w niniejszej sprawie wskazane wyżej przesłanki dopuszczalności wystąpienia ze skargą konstytucyjną nie zostały spełnione. W szczególności zaś postawiony w skardze zarzut naruszenia przez zaskarżone przepisy art. 64 ust. 3 Konstytucji, oceniany przez pryzmat postępowania prowadzonego w sprawie skarżącego, uznany winien być za oczywiście bezzasadny.

Istoty naruszenia konstytucyjnego prawa upatruje bowiem skarżący w niemożności skorzystania z instytucji przejścia z mocy prawa na własność gminy części działki, która wskutek dokonanego podziału przeznaczona została na wewnętrzną drogę osiedlową. Należy już w tym miejscu podkreślić, że tylko tego rodzaju zmiana podmiotu własności uzasadniać może roszczenie o odszkodowanie ustalane na podstawie zakwestionowanych w skardze przepisów. Oceniając powyższe uzasadnienie zarzutu naruszenia art. 64 ust. 3 Konstytucji stwierdzić należy, że jest ono nieadekwatne dla przebiegu postępowania, w efekcie którego sformułowana została skarga konstytucyjna, zwłaszcza zaś w odniesieniu do wydanych w sprawie rozstrzygnięć. Naruszenia prawa upatruje bowiem skarżący w pierwszym rzędzie w wydaniu przez organy administracji publicznej na podstawie art. 98 ust. 1 i ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami decyzji w przedmiocie odmowy ustalenia odszkodowania. Należy jednak zauważyć, że problem zasadności roszczeń odszkodowawczych skarżącego stanowi pochodną koniecznego - w świetle unormowań zaskarżonej ustawy - uprzedniego przejścia własności działki na rzecz gminy. Zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, przejęcie przez gminę własności działki następuje z mocy prawa z dniem, w którym decyzja o podziale nieruchomości stała się ostateczna. W przedmiotowej sprawie problem przejścia własności wydzielonej działki na rzecz gminy wiąże się więc ściśle z ostateczną decyzją Dyrektora Zarządu Geodezji i Katastru Miejskiego GEOPOZ w Poznaniu z 15 listopada 1999 r., w której zatwierdzony został plan podziału nieruchomości stanowiącej własność skarżącego. Tym samym, podnoszony w skardze problem niemożności skorzystania przez skarżące przedsiębiorstwo z instytucji przejścia z mocy prawa własności działki, odnoszony winien być w pierwszej kolejności do wskazanego wyżej orzeczenia i przepisów stanowiących jego normatywną podstawę. W odniesieniu do późniejszych decyzji w przedmiocie ustalenia odszkodowania, kwestia skuteczności zmiany podmiotu własności oceniana być winna już jako prawna konsekwencja ostatecznej decyzji o podziale nieruchomości, a więc jako tzw. fakt prawny, uwzględniany obok innych okoliczności determinujących rozstrzygnięcie w przedmiocie odszkodowania. Na aprobatę zasługuje w tej mierze stanowisko wyrażone w uzasadnieniu wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 16 października 2001 r., zgodnie z którym problem stanu własności działek powstałych po podziale nieruchomości rozstrzygnięty został w dniu, w którym decyzja o podziale stała się ostateczna, nie zaś w decyzjach dotyczących odmowy ustalenia odszkodowania. Reasumując powyższe ustalenia, stwierdzić należy, że ocena ewentualnej zasadności postawionego w skardze zarzutu naruszenia art. 64 ust. 3 Konstytucji możliwa byłaby w odniesieniu do innego orzeczenia, niż te wskazane w skardze, jako naruszające konstytucyjne prawo skarżącego. W świetle dyspozycji art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym jej przeprowadzenie nie jest jednakże w niniejszym postępowaniu dopuszczalne, zarówno z uwagi na niedopełnienie przez skarżącego wymogu wyczerpania przysługującej drogi prawnej, jak i z powodu przekroczenia ustawowego terminu 3 miesięcy do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.

Niezależnie od powyższych ustaleń, samoistnie przesądzających o niemożności nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego nie są również uprawnione pozostałe argumenty mające - w ocenie skarżącego - przemawiać na rzecz naruszenia przez kwestionowane przepisy istoty przysługującego prawa własności. W szczególności trudno zaakceptować bowiem tezę, jakoby takie naruszenie wynikać miało z niemożności wykorzystania przez skarżącego jednej tylko z wielu prawnych możliwości zmiany stanu własności przedmiotowej nieruchomości.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, działając na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), orzeka się jak w sentencji.