36

POSTANOWIENIE

z dnia 26 sierpnia 2002 r.

Sygn. akt Ts 54/02

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Janusz Niemcewicz

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Karola Tarnowskiego w sprawie zgodności:

art. 393³ § 1 pkt 3 w związku z art. 393⁵ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 45, 7 i 8 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz

art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.) z art. 21 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej z 16 kwietnia 2002 r. zarzucono, że art. 393³ § 1 pkt 3 w związku z art. 393⁵ ustawy z dnia 7 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) jest niezgodny z art. 45, 7 i 8 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz że art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 13 ze zm.) narusza art. 21 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zdaniem skarżącego, niekonstytucyjność wskazanych przepisów k.p.c. polega na niewymienieniu w formie odrębnej jednostki redakcyjnej okoliczności uzasadniających rozpoznanie kasacji, co skutkuje jej odrzuceniem. Ponadto w oparciu o zaskarżone przepisy sąd drugiej instancji ma prawo badać skargę pod względem jej merytorycznej zawartości przez co staje się „sądem we własnej sprawie”, co narusza prawo obywatela do obiektywnego i bezstronnego sądu. Naruszenie praw skarżącego spowodowane jest też, jego zdaniem, zastosowaniem przez sąd przepisów, które są niezgodne z Konstytucją, zamiast zastosowaniem bezpośrednio przepisów Konstytucji. Z kolei zaskarżony przepis dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej pozbawia skarżącego ochrony prawa własności oraz nie przewiduje odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość. Skarżący podkreśla, iż zna treść postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 28 listopada 2001 r., sygn. SK 5/01 o umorzeniu postępowania w sprawie zbadania zgodności z Konstytucją art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu, jednak nie zgadza się z przytoczoną w nim argumentacją. Zdaniem skarżącego przedmiotowy przepis posiada nadal moc obowiązującą, o czym świadczy chociażby fakt wydania na jego podstawie orzeczeń wskazanych w skardze konstytucyjnej.

Wyrokiem z 25 maja 2000 r. Sąd Okręgowy w Rzeszowie oddalił powództwo Karola Tarnowskiego o wydanie nieruchomości. Apelacja skarżącego od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 20 grudnia 2000 r. Sąd ten postanowieniem z 21 lutego 2001 r. odrzucił następnie kasację od wskazanego wyżej wyroku. Zażalenie na to postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Najwyższego z 23 października 2001 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Ustawowy charakter prawa do kasacji powoduje, iż ustawodawca ma określony zakres swobody w kształtowaniu środków zaskarżenia orzeczeń zapadłych w drugiej instancji. Konsekwencją powyższego jest ustanowienie w art. 393³ k.p.c. wymogów, jakie powinna spełniać kasacja oraz ustanowienie w art. 393 k.p.c. instytucji przedsądu. Wskazana wyżej swoboda ustawodawcy pozwala mu na określenie relacji powyższych przepisów w ten sposób, że warunkiem koniecznym zastosowania art. 393 k.p.c. jest wcześniejsze zbadanie, czy kasacja spełnia wymogi, o których mowa w art. 393³ k.p.c. Brak spełnienia przez kasację tych wymogów powoduje, iż nie jest możliwe stwierdzenie, czy kasacja spełnia warunki wskazane w art. 393 § 1 k.p.c., tym samym nie powstaje w ogóle możliwość zastosowania wyłączeń, o których mowa w art. 393 § 2 k.p.c. Sformułowany przez skarżącego zarzut, iż w ten sposób sąd staje się „sędzią we własnej sprawie” i narusza wymóg bezstronności jest oczywiście bezzasadny. Trzeba pamiętać, że postępowanie prowadzone na podstawie art. 393⁵ k.p.c. nie ma na celu oceny wydanego wcześniej w sprawie przez sąd drugiej instancji orzeczenia, lecz tylko ustalenie, czy kasacja spełnia ustawowe wymogi. Ponadto w myśl art. 393¹⁸ k.p.c. na postanowienie sądu drugiej instancji odrzucające kasację przysługuje zażalenie do Sądu Najwyższego. W przedmiotowej sprawie Sąd Najwyższy zażalenie takie oddalił, czym potwierdził zasadność stanowiska sądu drugiej instancji o niespełnieniu przez kasację skarżącego wymogów sformułowanych w art. 393³ k.p.c. Twierdzenie o braku gwarancji bezstronnego postępowania sądu odrzucającego kasację nie znajduje więc uzasadnienia na gruncie obowiązujących przepisów k.p.c.

Wskazany przez skarżącego art. 7 Konstytucji nie wyraża żadnego konstytucyjnego publicznego prawa podmiotowego, nie może więc być podstawą skargi konstytucyjnej. Nakaz działania na podstawie i w granicach prawa ma charakter przedmiotowy. Podobne racje wskazują, iż art. 8 Konstytucji nie może być samodzielną podstawą przedmiotowej skargi. Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 17 kwietnia 2002 r. (Ts 152/01) przedstawił normatywną treść wskazanych wyżej przepisów Konstytucji. Ustalenia poczynione w cytowanym postanowieniu zachowują pełną aktualność w niniejszej sprawie.

Zarzuty dotyczące art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu PKWN z 6 września 1944 r. były już przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego, który w postanowieniu z 28 listopada 2001 r. (sygn. SK 5/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 266) stwierdził m.in.: „art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej miał charakter przepisu, którego moc prawna wyczerpała się wraz z realizacją celu tego przepisu, czyli wraz z przejęciem na własność Skarbu Państwa określonych w dekrecie nieruchomości rolnych, rozważył czy do przedmiotowego przepisu może odnosić się teza, iż przepis uznawany jest za obowiązujący, jeżeli może być zastosowany do zdarzeń mających miejsce w przeszłości, teraźniejszości lub przyszłości. Przyczyną wątpliwości w tej kwestii jest fakt, że w licznych postępowaniach administracyjnych, podobnie jak w postępowaniu w przedmiotowej sprawie, organy administracyjne przywołują przepis art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu. Należy jednak mieć na uwadze, że w tych postępowaniach przepis ten nie był stosowany, ponieważ nie stanowił podstawy rozstrzygnięcia sprawy. Rozstrzygnięcie nie dotyczyło istoty sprawy tzn. przejęcia nieruchomości rolnej w trybie dekretu, lecz nieważności decyzji wydanej w toku procedury przejmowania nieruchomości rolnej przez Skarb Państwa. Przywołanie przedmiotowego przepisu w decyzjach Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej oraz w wyroku NSA oddalającego skargę, nie oznacza jego zastosowania w rozstrzygnięciu sprawy lecz ma charakter wtórny i służy ocenie, czy przepis ten w procesie przejmowania konkretnej nieruchomości był lub nie był stosowany w sposób dający podstawy do stwierdzenia rażącego naruszenia prawa”. W cytowanym postanowieniu Trybunał Konstytucyjny stwierdził również, że odnośnie zaskarżonego przepisu nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Mając powyższe na względzie należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.