92

POSTANOWIENIE

z dnia 6 maja 1999 r.

Sygn. Ts 51/99

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Wiesław Johann

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Bogdana G. w sprawie zgodności:

art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłacanych premii gwarancyjnych oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1996 r. Nr 5, poz. 32) z art. 32 i art. 75 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Uzasadnienie:

W skardze konstytucyjnej Bogdana G., sporządzonej przez pełnomocnika skarżącego - adwokata, zarzucono, że art. 1 ust. 1 ustawy z 30 listopada 1995 r. o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłacanych premii gwarancyjnych oraz zmianie niektórych ustaw nie jest zgodny z art. 32 i art. 75 Konstytucji RP, ponieważ dokonuje zróżnicowania pomocy państwa na rzecz obywateli w zakresie naliczania premii gwarancyjnych na mieszkaniowych książeczkach oszczędnościowych poprzez uzależnienie prawa do tej premii od źródła pochodzenia wpłaty na książeczkę oszczędnościową. Zdaniem pełnomocnika skarżącego, powoduje to nierówność obywateli wobec prawa oraz narusza treść art. 75 Konstytucji RP, nakazującego prowadzenie przez władze publiczne polityki sprzyjającej zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych obywateli.

Pełnomocnik skarżącego wskazał, że Bogdan G. otrzymał 3 lutego 1999 r. pismo Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej w S. (stanowiące wyczerpanie postępowania wewnątrzspółdzielczego), w którym stwierdzono, że nie uzyska on premii gwarancyjnej, ponieważ premia może być wypłacona jedynie przez bank, zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 maja 1996 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania premii gwarancyjnej, a także jej zwrotu oraz trybu rozliczeń z bankami z tytułu refundacji wypłaconych premii (Dz.U. Nr 57, poz. 259; zm.: z 1997 r. Nr 144, poz. 963).

Jednocześnie pełnomocnik Bogdana G. podkreślił, że skarżący nie wniósł sprawy do sądu powszechnego, ponieważ wiedział, że sprawę przegra, poza tym nie stać go na to finansowo.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Zgodnie z treścią art. 79 ust. 1 Konstytucji RP “Każdy, czyje konstytucyjne wolności czy prawa zostały naruszone, ma prawo na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach, albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji”. Z kolei w myśl art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, “skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu toku instancyjnego, w ciągu dwóch miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia”, zgodnie zaś z dyspozycją art. 47 ust. 2 tej ustawy “do skargi należy dołączyć wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie z podaniem daty jego doręczenia wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego”.

W świetle przytoczonych wyżej unormowań konstytucyjnych i ustawowych nie ulega wątpliwości, że bezwzględnie konieczną przesłanką skorzystania przez dany podmiot z instytucji skargi konstytucyjnej jest uprzednie doprowadzenie do wydania w konkretnej sprawie “ostatecznego orzeczenia” o konstytucyjnych wolnościach, prawach lub obowiązkach skarżącego. Wprawdzie bowiem przedmiotem postępowania zainicjowanego przed Trybunałem Konstytucyjnym poprzez skargę konstytucyjną jest zagadnienie zgodności z konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego wydany został wyrok, decyzja czy inne rozstrzygnięcie, tym niemniej wcześniejsze podjęcie “ostatecznego orzeczenia” przez sąd bądź organ administracji publicznej stanowi warunek sine qua non zainicjowania tej formy kontroli przed Trybunałem Konstytucyjnym. Wynika to z przyjętej przez polskiego ustrojodawcę konstrukcji skargi konstytucyjnej, zgodnie z którą instytucja ta służy uruchomieniu postępowania o charakterze nadzwyczajnym i subsydiarnym w stosunku do innych środków i procedur ochrony konstytucyjnych praw i wolności.

Skarga konstytucyjna może więc zostać uruchomiona dopiero w sytuacji, gdy skarżący nie dysponuje już żadną proceduralną możliwością postępowania przed sądem bądź organem administracji publicznej w swojej sprawie. Do rozstrzygania o sprawach indywidualnych są bowiem przede wszystkim powołane sądy i organy administracji publicznej, natomiast Trybunał Konstytucyjny powinien wkraczać dopiero po wyczerpaniu tych wszystkich procedur pozwalających na rozstrzygnięcie sprawy, które mogą zostać uruchomione przez samego skarżącego. Na tym też polega ratio legis wprowadzenia przesłanki “ostatecznego orzeczenia”, sformułowanej w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP. Od takiego orzeczenia skarżącemu nie może już przysługiwać żaden środek odwoławczy, ani inny środek zaskarżenia.

Zawarte w art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wyliczenie “prawomocny wyrok, ostateczna decyzja lub inne ostateczne rozstrzygnięcie” winno być potraktowane jako konkretyzacja konstytucyjnego pojęcia “ostateczne orzeczenie”, przy czym - na co Trybunał Konstytucyjny zwracał już uwagę w swoich orzeczeniach - nie bez znaczenia pozostaje kolejność wyliczonych w tym przepisie form rozstrzygnięć. Na pierwszy plan wysuwa bowiem ustawodawca “prawomocny wyrok”, akcentując tym samym szczególną doniosłość dążenia strony - oczywiście w tych sytuacjach, w których jest to prawnie możliwe - do uzyskania prawomocnego orzeczenia sądowego. Konsekwencją takiego unormowania jest więc konieczność każdorazowego rozważenia, czy w sprawie danej osoby może dojść do wydania prawomocnego wyroku sądowego, a więc do tego, by w sprawie wypowiedział się ostatecznie sąd. Jeżeli obowiązujące procedury stwarzają zainteresowanemu prawo skierowania sprawy do sądu i istnieje prawna możliwość pojawienia się w sprawie “prawomocnego wyroku”, to należy uznać, że w świetle art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym aktualny jest obowiązek uprzedniego wyczerpania takiej drogi postępowania.

Konkludując tę część uzasadnienia, stwierdzić więc należy, że wniesienie skargi konstytucyjnej w sytuacji, gdy istnieje jeszcze możliwość rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu sądowym, musi być uznane za przedwczesne i prawnie niedopuszczalne.

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że omówiona wyżej konieczna przesłanka dopuszczalności wniesienia skargi konstytucyjnej nie została spełniona. Bogdan G. poprzestał bowiem na wyczerpaniu środków, jakie przysługiwały mu jako członkowi Spółdzielni Mieszkaniowej (w ramach tzw. postępowania “wewnątrzspółdzielczego”), nie skorzystał natomiast z możliwości wszczęcia postępowania przed sądem powszechnym, w trakcie którego doszłoby do wydania prawomocnego wyroku orzekającego o jego konstytucyjnych wolnościach, prawach bądź obowiązkach. Biorąc zaś pod uwagę opisane wyżej warunki uruchomienia kontroli Trybunału Konstytucyjnego poprzez skargę konstytucyjną, tylko dopełnienie tego wymogu uprawniałoby skarżącego do skorzystania z tej formy ochrony konstytucyjnych praw i wolności.

Trzeba jednocześnie podkreślić, że dla stwierdzenia prawnej niedopuszczalności skorzystania ze skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie nie mają znaczenia motywy, którymi kierował się Bogdan G. rezygnując z uruchomienia drogi sądowej dla ochrony swoich praw. Doprowadzenie do ostatecznego orzeczenia (przede wszystkim sądowego) o konstytucyjnych wolnościach, prawach bądź obowiązkach skarżącego stanowi bowiem - jak to już podkreślano - przesłankę konieczną dla stwierdzenia dopuszczalności wniesienia skargi konstytucyjnej, od wymogu respektowania której nie są przewidziane żadne wyjątki. Dopełnienie czynności związanych tylko z tzw. postępowaniem wewnątrzspółdzielczym nie uzasadnia jeszcze dopuszczalności sięgnięcia od razu po tego rodzaju nadzwyczajny i subsydiarny środek, jakim jest skarga konstytucyjna. Zwłaszcza w sytuacji, gdy dla dochodzenia roszczeń skarżącego właściwa jest w pierwszej kolejności droga sądowa, o czym zresztą Bogdan G. był przez różne organy władzy publicznej informowany.

Warto w tym miejscu zauważyć, że określonej przez pracodawcę konieczności uprzedniego wykorzystania innych - niż postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym - procedur i środków ochrony praw (w pierwszej kolejności wyczerpania drogi sądowej) nie należy sprowadzać jedynie do roli czysto formalnej przesłanki warunkującej skorzystanie ze skargi konstytucyjnej. Subsydiarny i uzupełniający charakter postępowania w sprawie skarg konstytucyjnych wyraża się bowiem między innymi i tym, że nie stanowi ono jedynej (ani także priorytetowej) procedury, w ramach której może dojść do oceny zarzutu niekonstytucyjności unormowań zawartych w kwestionowanym akcie normatywnym. Przesądzają o tym bowiem choćby szerokie kompetencje sądów związane z możliwością wszczęcia przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowania w sprawie pytania prawnego (art. 193 Konstytucji RP), jak również prawem dokonywania samodzielnej (konkretnej) kontroli konstytucyjności i legalności przepisów zawartych w tzw. aktach podustawowych. To ostatnie uprawnienie sądu nabiera szczególnego znaczenia w sprawie skarżącego, zwłaszcza jeżeli weźmie się pod uwagę okoliczność, iż jego sytuacja faktyczna zdeterminowana jest zarówno treścią przepisów rangi ustawowej, jak i zawartych w aktach normatywnych Rady Ministrów.

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że skarga Bogdana G. nie spełnia przesłanek umożliwiających nadanie jej dalszego biegu. Z tego względu na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643), orzeka się jak w sentencji.