127

POSTANOWIENIE

z dnia 23 listopada 1998 r.

Sygn. Ts 130/98

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Błażej Wierzbowski

na posiedzeniu niejawnym po wstępnym rozpoznaniu skargi konstytucyjnej Teresy i Stanisława P., w sprawie:

zgodności art. 113 § 1 zdanie trzecie ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Uzasadnienie:

W skardze konstytucyjnej z 5 września 1998 r. skarżący zarzucili niezgodność art. 113 § 1 zdanie trzecie Kodeksu postępowania cywilnego z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. Zdaniem skarżących przepis ten zamyka im możliwość sądowego dochodzenia swoich praw poprzez pozostawienie sądowi zupełnej swobody w interpretowaniu faktów stanowiących podstawę postanowienia w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych. Skarżący wraz z pozwem o zapłatę złożyli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, który to wniosek został oddalony postanowieniem Sądu Wojewódzkiego w B. z dnia 2 kwietnia 1998 r. Również zażalenie na powyższe postanowienie zostało oddalone przez Sąd Apelacyjny w G. postanowieniem z 17 czerwca 1998 roku.

W skardze do Trybunału Konstytucyjnego zarzucono, że sądy obu instancji błędnie oceniły dane mające uzasadniać niemożność poniesienia przez skarżących kosztów sądowych. Ponadto, zdaniem skarżących, oceny sytuacji majątkowej zaprezentowane przez Sąd Apelacyjny są wzajemnie sprzeczne. Odwołując się do praktyki sądowej skarżący wskazali, że w podobnych sytuacjach faktycznych na gruncie art. 113 § 1 kpc zapadają postanowienia odmawiające zwolnienia od kosztów sądowych, jak i postanowienia zwalniające z tych kosztów. Stan taki jest wynikiem braku jasnych kryteriów określających w sposób obiektywny zasady zwalniania od kosztów sądowych. Brak tych kryteriów prowadzi w przedmiotowej sprawie do zamknięcia drogi do sądu.

Trybunał Konstytucyjny zważył co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wydanie przez sąd lub organ administracji publicznej ostatecznego orzeczenia o przysługujących skarżącemu prawach lub wolnościach konstytucyjnych, a których naruszenie czyni on przedmiotem skargi.

W przedłożonej skardze konstytucyjnej skarżący wskazali, iż naruszono przysługujące im prawo do sądu, upatrując źródło tego naruszenia w postanowieniu Sądu Wojewódzkiego w B. odmawiającym im zwolnienia od kosztów postępowania. Tymczasem, jak wynika z treści uzasadnienia skargi konstytucyjnej, postanowienie to nie zamknęło drogi do merytorycznego rozpoznania pozwu skarżących, skoro Sąd Wojewódzki w B. 31 sierpnia 1998 r. wydał w ich sprawie wyrok zaoczny.

W konkretnej sytuacji przedstawionej przez skarżących zastosowanie przez Sąd Wojewódzki w B. art. 113 § 1 kpc nie zamknęło drogi sądowej dochodzenia przez nich naruszonych wolności lub praw. Nie doszło więc do naruszenia przysługującego im na mocy art. 77 ust. 2 Konstytucji RP prawa do sądu. W tej sytuacji nie został spełniony podstawowy warunek umożliwiający merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej, wynikający z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP.

Należy nadto podkreślić, iż większość przedstawionych w skardze konstytucyjnej zarzutów odnosi się do sposobu stosowania przez sądy art. 113 § 1 kpc. Odpowiedź na pytanie, czy przedstawione przez skarżących dane oraz sposób ich oceny przez sąd stanowią podstawę zwolnienia od kosztów sądowych pozostaje poza zakresem kognicji Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny, w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji RP rozpatruje skargi skierowane przeciwko aktom normatywnym, a nie rozstrzygnięciom konkretno-indywidualnym wydanym na ich podstawie. W przedmiotowej skardze zarzut skierowany przeciwko art. 113 § 1 kpc dotyczy jedynie braku jasnych i jednoznacznych kryteriów określających obiektywne zasady zwolnienia od kosztów. W związku z tym zarzutem należy stwierdzić, że rodzaj kryteriów o których mowa w art. 113 § 1 kpc oraz wysoki stopień ogólności zawartych tam sformułowań wynika z samego charakteru instytucji zwalniania od kosztów sądowych. Sytuacja materialna stron postępowania występujących o zwolnienie od kosztów może być kształtowana tak wieloma czynnikami o różnorodnym charakterze, że trudno w sposób jednoznaczny wskazać na płaszczyźnie generalno-abstrakcyjnej kryteria mogące być podstawą oceny tej sytuacji. Jednoznaczność taka prowadziłaby do kazuistyki, która w efekcie mogłaby utrudnić lub uniemożliwić sądowi ocenę konkretnych przypadków. Trzeba ponadto dodać, że sposób sformułowania kryteriów oceny sytuacji materialnej stron na gruncie art. 113 § 1 kpc należy do zakresu tzw. swobodnego działania ustawodawcy. Granice tego uznania byłyby przekroczone w razie ukształtowania treści art. 113 § 1 kpc w sposób wykluczający z góry określone elementy sytuacji faktycznej spod oceny sądu lub też zawężający już na płaszczyźnie ustawowej możliwość oceny pewnych elementów sytuacji faktycznej przez sąd. Jedynie w takim przypadku można by mówić o zamknięciu drogi do sądu przez art. 113 § 1 kpc. Zarzut błędnej oceny sytuacji faktycznej strony, czy też odmiennej wykładni art. 113 § 1 kpc w podobnych przypadkach nie dotyczy normatywnej treści tego przepisu, lecz praktyki działania sądów powszechnych. Praktyka ta nie może być przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego.

Z uwagi więc na to, iż w skardze konstytucyjnej nie wykazano naruszenia przysługującego skarżącemu prawa konstytucyjnego, a także z uwagi na oczywistą bezzasadność pozostałych zarzutów, należało odmówić nadania jej dalszego biegu.