13

Postanowienie

z dnia 3 lutego 1993 r.

Sygn. akt (W. 11 /92)

Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie:

Przewodniczący: Prezes TK Mieczysław Tyczka

Sędziowie TK: Czesław Bakalarski

Tomasz Dybowski

Kazimierz Działocha

Maria Łabor-Soroka

Wojciech Łączkowski

Leonard Łukaszuk

Remigiusz Orzechowski - sprawozdawca

Janina Zakrzewska

Andrzej Zoll

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 lutego 1993 r., w trybie art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 1991 r. Nr 109, poz. 470), wniosku z dnia 5 września 1992 r. Rzecznika Praw Obywatelskich o ustalenie powszechnie obowiązującej wykładni:

art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464 i z 1991 r. Nr 83, poz. 373), w szczególności przez wyjaśnienie, czy w świetle art. 2 ust. 2, w związku z ust. 1 tej ustawy gminy utraciły własność mienia komunalnego, o którym mowa w art. 5 ust. 1-3 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 z późn. zm.), jeżeli w dniu 5 grudnia 1990 r. mienie to pozostawało w zarządzie osób prawnych, a w szczególności przedsiębiorstw komunalnych w rozumieniu art. 8 ust. 1 powołanej wcześniej ustawy z dnia 10 maja 1990 r.,

postanowił:

odmówić ustalenia tej wykładni.

UZASADNIENIE

1.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o ustalenie wykładni wspomnianej w sentencji niniejszego postanowienia, przyjmując za punkt wyjścia stan prawny istniejący w dniu sporządzenia przez niego wniosku do Trybunału Konstytucyjnego, tj. w dniu 5 września 1992 r.

W dniu tym obowiązującym tekstem ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości był jej tekst ogłoszony w Dz. U. z 1990 r. Nr 79, poz. 464, ze zmianą ogłoszoną w Dz. U. z 1991 r. Nr 83 poz. 373.

W stanie prawnym wynikającym ze wskazanego wyżej tekstu ustawy z dnia 29 września 1990 r. przepisy art. 2 ust. 1 i 2 stanowiły, co następuje:

"Art. 2.1. Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego), z wyłączeniem gruntów Państwowego Funduszu Ziemi, będące w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie państwowym osób prawnych innych niż Skarb Państwa stają się z tym dniem z mocy prawa przedmiotem wieczystego użytkowania. Uprawnienia państwowych gospodarstw rolnych do będących w dniu wejścia w życie ustawy w ich zarządzie gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa reguluje odrębna ustawa.

2. Budynki i inne urządzenia oraz lokale znajdujące się na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy (związku międzygminnego), będących w dniu wejścia w życie ustawy w zarządzie osób prawnych, stają się z tym dniem z mocy prawa własnością tych osób. Nabycie własności przez te osoby następuje odpłatnie, jeżeli obiekty te nie były wybudowane lub nabyte ze środków własnych".

W tym stanie prawnym wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich co do tego, czy gminy utraciły własność mienia komunalnego, o którym jest mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. na rzecz przedsiębiorstw komunalnych były uzasadnione. Wątpliwości te miały swoją podstawę w treści przepisu art. 2 ust. 1, wedle którego grunty stanowiące własność gmin stały się przedmiotem użytkowania wieczystego jedynie państwowych osób prawnych. Podmiotem tego prawa nie mogły zatem stać się przedsiębiorstwa komunalne.

W konsekwencji tego, chociaż przedsiębiorstwa te zachowały osobowość prawną (art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych) zaś art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1990 r. mówi o przejściu na własność osób prawnych budynków i innych urządzeń oraz lokali stanowiących własność gminy - przedsiębiorstwa komunalne nie mogły stać się właścicielami tego mienia, na tej zasadzie, iż w myśl art. 2 ust. 1 nie mogły stać się właścicielami gruntów, na których obiekty te się znajdują. Ma tu bowiem znaczenie zasada, iż budynki i inne urządzenia oraz lokale mogą stanowić odrębną od gruntu nieruchomość, gdy wynika to z przepisów szczególnych (art. 46 ust. 1 i art. 136 Kodeksu cywilnego). Tymczasem roli takiego przepisu szczególnego nie spełnia wspomniany art. 2 ust. 2.

2.

Przedstawiony wyżej stan prawny uległ w międzyczasie istotnej zmianie, w wyniku nowelizacji ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości ustawą z dnia 7 października 1992 r., zmieniającą ustawę o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 91, poz. 455).

Ta ostatnia ustawa m. in. zachowując w całości dotychczasową treść art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. oraz obejmując przepisem art. 2 ust. 2 grunty będące w zarządzie jedynie państwowych osób prawnych, dodała po art. 2 przepis art. 2a usuwający jednoznacznie przedstawione wyżej, podniesione przez Rzecznika Praw Obywatelskich, wątpliwości.

Wspomniany przepis art. 2a stanowi mianowicie, co następuje: "Art. 2a. Przepisy art. 2 ust. 1-3 oraz 6 i 9 niniejszej ustawy stosuje się odpowiednio do komunalnych osób prawnych. Nabycie prawa użytkowania wieczystego gruntów, a także własności budynków i innych urządzeń oraz lokali następuje z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 r. "

Oznacza to, że grunty stanowiące własność gmin oraz położone na tych gruntach budynki i inne urządzenia oraz lokale stają się z mocy prawa odpowiednio - przedmiotem wieczystego użytkowania oraz przedmiotem własności przedsiębiorstw komunalnych.

Nowe unormowanie nie pozostawia więc jakichkolwiek wątpliwości w tym zakresie, na co zwrócił uwagę także Prokurator Generalny ustosunkowując się do wniosku o wykładnię Rzecznika Praw Obywatelskich.

3.

Biorąc to co zostało powiedziane wyżej, należało postanowić, jak w sentencji.