152/1/B/2012

POSTANOWIENIE

z dnia 14 lutego 2012 r.

Sygn. akt Ts 221/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz - przewodniczący

Wojciech Hermeliński - sprawozdawca

Stanisław Biernat,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 listopada 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Huberta N.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej Hubert N. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a i c ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594, ze zm.; dalej: ustawa o kosztach sądowych) z art. 2, art. 7 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji. Zdaniem skarżącego art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. a i c ustawy o kosztach sądowych dyskryminuje go przez to, że odmawia mu zwrotu połowy uiszczonej opłaty sądowej w sprawie zakończonej ugodą dotyczącą cofnięcia pozwu zawartą przez strony bez udziału sądu, w sytuacji, gdy zwrot taki przysługuje stronom, które zawarły ugodę sądową oraz tym, które wycofały pozew przed rozpoczęciem posiedzenia, na które sprawa została skierowana. Brak zwrotu opłaty stanowi - w przekonaniu skarżącego - pułapkę dla strony postępowania, która zawarła ugodę bez angażowania sądu. Narusza zasadę równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji), zakaz dyskryminacji (art. 32 ust. 2 Konstytucji), zasadę demokratycznego państwa prawnego i zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji) oraz zasadę praworządności (art. 7 Konstytucji).

Postanowieniem z 15 listopada 2011 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Powodem wydania takiego rozstrzygnięcia było ustalenie, że jako jedyne wzorce kontroli zaskarżonego przepisu skarżący powołał przepisy Konstytucji, które nie statuują konstytucyjnych praw lub wolności człowieka i obywatela, a więc nie mogą stanowić samodzielnych wzorców kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Trybunał wskazał, że zarówno zasada demokratycznego państwa prawnego, jak i zasada sprawiedliwości społecznej oraz zasada legalizmu mają charakter zasad ustrojowych, nie zaś praw i wolności jednostki. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału zarzut ich naruszenia nie może więc być przedmiotem rozpoznania w postępowaniu skargowym, chyba że ich naruszenie pozostawałoby w związku z naruszeniem innego przepisu Konstytucji, gwarantującego prawa lub wolności jednostki. Skarżący w niniejszej sprawie nie wskazał jednak istnienia takiego związku. Trybunał stwierdził również, że w myśl utrwalonego orzecznictwa art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji nie może stanowić samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej, gdyż gwarantowane w nim prawo do równego traktowania ma charakter prawa „drugiego stopnia” i przysługuje jedynie w związku z konkretnymi normami lub działaniami organów władzy publicznej. Nie ma więc w pełni charakteru prawa konstytucyjnego i nie może być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej, jeśli nie zostanie odniesione do treści innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne prawa i wolności jednostki.

Zażalenie na powyższe postanowienie wniósł pełnomocnik skarżącego. Powtórzył w nim argumentację skargi oraz wskazał, że przyjęte w orzecznictwie Trybunału rozróżnienie na prawa pierwszego i drugiego stopnia nie znajduje podstaw w brzmieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK i nie może stanowić podstawy uznania skargi konstytucyjnej za niedopuszczalną. Pełnomocnik skarżącego podniósł ponadto, że skoro skarga dotyczyła dyskryminacji w postępowaniu sądowym, to Trybunał powinien był przyjąć, że podniesione w skardze zarzuty wiążą się z naruszeniem prawa do sądu, nawet jeśli skarżący nie powołał w skardze wprost art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji. Wskazał także, że skarżący prawidłowo wypełnił zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego wzywające do uzupełnienia braków formalnych skargi przez doręczenie pełnomocnictwa do jej sporządzenia. Dodatkowo pełnomocnik skarżącego zwrócił uwagę na trudną sytuację życiową i majątkową oskarżonego oraz to, że skarga w rzeczywistości zmierza do częściowego zniwelowania finansowych skutków niesprawiedliwych, jego zdaniem, rozstrzygnięć sądów dotyczących konieczności ponoszenia przez skarżącego wysokich kosztów sądowych.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643; dalej: ustawa o TK) skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że Trybunał Konstytucyjny poddaje analizie zarzuty zażalenia, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego postanowienia i do tego ogranicza rozpoznanie tego środka odwoławczego. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego treść zażalenia nie dostarcza żadnych argumentów podważających przesłanki odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej przedstawione w zaskarżonym postanowieniu. Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Trybunał zauważa, że art. 79 ust. 1 Konstytucji kształtuje skargę konstytucyjną jako środek ochrony praw i wolności jednostki i przyznaje prawo wniesienia skargi jedynie tym podmiotom, których konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone. W konsekwencji art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wymaga, aby skarżący w kierowanej do Trybunału skardze wskazał, jakie przysługujące mu konstytucyjne wolności lub prawa zostały, jego zdaniem, naruszone. Trybunał prawidłowo stwierdził więc w zaskarżonym postanowieniu, że przedmiotem skargi konstytucyjnej nie może być każdy zarzut naruszenia przez zakwestionowane unormowanie Konstytucji, a jedynie zarzut naruszenia tych jej norm, które mają charakter konstytucyjnych praw lub wolności (szerzej zob. np. wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). Jak słusznie wskazał Trybunał w postanowieniu z 15 listopada 2011 r., takiego charakteru nie mają powołane przez skarżącego zasada demokratycznego państwa prawnego, zasada sprawiedliwości społecznej oraz zasada legalizmu (zob. zaskarżone postanowienie oraz cytowane tam orzecznictwo). W myśl utrwalonej linii orzeczniczej nie ma go również zasada równości. Aby mogła być ona wzorcem kontroli zgodności z Konstytucją przepisów zaskarżonych w skardze konstytucyjnej, musi zostać odniesiona do treści innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne prawa i wolności naruszone zakwestionowaną w skardze regulacją (zob. np. postanowienia TK z: 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225; 13 stycznia 2004 r., SK 10/03 oraz wyrok z 2 czerwca 2010 r., SK 38/09, OTK ZU nr 5/A/2010, poz. 46). Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, że zasady te zostały prawidłowo zastosowane w zaskarżonym postanowieniu.

Niezasadne jest też zawarte w zażaleniu twierdzenie skarżącego, że mimo niepowołania przez skarżącego ani w petitum, ani w uzasadnieniu skargi art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji Trybunał powinien uznać, iż skoro skarga dotyczy dyskryminacji w postępowaniu sądowym, to skarżący implicite skarży się na naruszenie konstytucyjnego prawa do sądu. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK Trybunał Konstytucyjny, orzekając, jest związany granicami wniesionej w danej sprawie skargi konstytucyjnej. Nie może więc - działając niejako z własnej inicjatywy - zwolnić skarżącego z obowiązku wskazania w skardze przepisów mogących stanowić wzorzec kontroli konstytucyjności w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Trybunał wielokrotnie wskazywał, że art. 66 ustawy o TK należy rozumieć na tle ugruntowanej w europejskiej kulturze prawnej zasady falsa demonstratio non nocet, w myśl której podstawowe znaczenie ma istota sprawy, a nie jej oznaczenie (zob. np. wyrok TK z 24 lutego 2009 r., SK 34/07, OTK ZU nr 2/A/2009, poz. 10 oraz powołane tam orzecznictwo) oraz że rekonstrukcji zarzutu sformułowanego w skardze konstytucyjnej należy dokonywać zarówno na podstawie jej petitum, jak i uzasadnienia, które stanowi integralną część skargi (zob. np. postanowienia TK z 25 listopada 2009 r., sygn. SK 16/09, OTK ZU nr 10/A/2009, poz. 160 oraz z 29 listopada 2011 r., SK 5/10, OTK ZU nr 9/A/2011, poz. 102). W niniejszej sprawie ani petitum, ani uzasadnienie wniesionej skargi nie daje jednak podstaw do przyjęcia, że treścią skargi było również naruszenie (samodzielnie czy w związku z naruszeniem wymienionych w skardze przepisów) prawa do sądu. Prawo to nie jest bowiem w żaden sposób - ani przez przywołanie odpowiednich przepisów Konstytucji, ani przez nawiązanie do jego treści w argumentacji - powołane w treści skargi. Ani ze skargi konstytucyjnej, ani z zażalenia nie wynika także, w jaki sposób - zdaniem skarżącego - zaskarżony przepis miałby ingerować w prawo do sądu. Trybunał Konstytucyjny stwierdza więc, że również w tym zakresie zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie.

Trybunał zdaje sobie sprawę z trudnej sytuacji materialnej skarżącego. Sformułowane w tym zakresie w zażaleniu uwagi nie dotyczą jednak kwestii zgodności zaskarżonego przepisu z Konstytucją, do której oceny powołany jest Trybunał, lecz odnoszą się do kwestii stosowania prawa. Wskazują w szczególności na niesłuszne - zdaniem skarżącego - rozstrzygnięcia sądów ustalających wysokość kosztów sądowych obciążających skarżącego. W tym zakresie Trybunał Konstytucyjny przypomina, że nie jest powołany do oceny prawidłowości stosowania prawa przez sądy i nie może oceniać prawidłowości podjętych w sprawie skarżącego rozstrzygnięć (zob. np. postanowienia TK z 7 czerwca 2011 r., Ts 74/11, niepubl. oraz z 14 września 2011 r., Ts 147/11, niepubl.).

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia wniesionego na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

3