180/5B/2005

POSTANOWIENIE

z dnia 7 września 2005 r.

Sygn. akt Tw 55/04

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Bohdan Zdziennicki - przewodniczący

Jerzy Ciemniewski - sprawozdawca

Ewa Łętowska,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie z dnia 11 kwietnia 2005 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Niezależnego Związku Zawodowego Kierowców,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W dniu 14 grudnia 2004 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Niezależnego Związku Zawodowego Kierowców o zbadanie zgodności § 5 ust. 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków stosowania tych kas przez podatników (Dz. U. Nr 108, poz. 948 ze zm.) z art. 22 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; § 3 ust. 2, § 5 ust. 2 pkt 1 lit. b oraz § 5 ust. 3 wskazanego rozporządzenia Ministra Finansów z art. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 ze zm.); § 3 ust. 2 w zw. z § 4 ust. 4 pkt 1 wskazanego rozporządzenia Ministra Finansów z art. 84 Konstytucji oraz § 4 ust. 4 pkt 2 tego rozporządzenia z art. 20 Konstytucji.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 25 stycznia 2005 r. wezwano do usunięcia braków formalnych wniosku, przez powołanie odpowiedniego przepisu prawa lub statutu wskazującego, że kwestionowany akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem działania wnioskodawcy.

Wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych braków formalnych wniosku w piśmie z 2 lutego 2005 r., które wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego 4 lutego 2005 r.

Dnia 11 kwietnia 2005 r. postanowieniem Trybunał odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi Niezależnego Związku Zawodowego Kierowców ze względu na niewypełnienie zarządzenia sędziego Trybunału o uzupełnieniu braków formalnych.

W dniu 22 kwietnia 2005 r. wpłynęło zażalenie wnioskodawcy, w którym wskazywał on, że dochował terminu uzupełnienia braków formalnych wniosku, i wnosił o uchylenie postanowienia z 11 kwietnia 2005 r.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. W zażaleniu wnioskodawca podnosi, że w odpowiednim terminie nadesłał odpowiedź na wezwanie do uzupełnienia braków formalnych wniosku.

Trybunał Konstytucyjny pragnie zauważyć, że wnioskodawca w odpowiedzi na dwa zarządzenia sędziów Trybunału Konstytucyjnego, wydane w dwóch odrębnych sprawach, nadesłał jedno pismo. Co więcej, pismo to nie precyzowało, do jakich spraw się odnosi, nie podano nawet ich sygnatur. Trybunał ocenia bardzo krytycznie takie postępowanie wnioskodawcy.

Na potwierdzenie faktu wykonania w terminie zarządzenia sędziego, wnioskodawca wraz z zażaleniem nadesłał kserokopię pisma z 2 lutego 2005 r. zawierającego potwierdzenie przyjęcia go przez Biuro Trybunału Konstytucyjnego dnia 4 lutego 2005 r. Biorąc pod uwagę okoliczność, że zarządzenie w sprawie braków formalnych wniosku zostało dostarczone Niezależnemu Związkowi Zawodowemu Kierowców 28 stycznia 2005 r., trzeba stwierdzić, że wnioskodawca dochował 7-dniowego terminu na ustosunkowanie się do niego. Z tego względu podniesiony w zażaleniu zarzut jest zasadny.

2. W myśl art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, jednym z podmiotów uprawnionych do inicjowania kontroli konstytucyjności prawa są ogólnokrajowe organy związków zawodowych. Przywołany przepis ustawy zasadniczej określa nie tylko podmiot legitymowany do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału, ale wskazuje również organ wnioskodawcy, który może z tego rodzaju uprawnienia skorzystać. Wszczęcie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym z inicjatywy związku zawodowego możliwe jest zatem tylko na podstawie uchwały ogólnokrajowego organu związku, w której wyrazi on wolę zbadania przez Trybunał zgodności aktu normatywnego z aktem wyższego rzędu. W braku takiej uchwały, podjętej przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego, postępowanie w ogóle nie może zostać wszczęte.

Podstawą wystąpienia z wnioskiem w niniejszej sprawie jest uchwała nr 2 z 13 grudnia 2004 r., podjęta przez Prezydium Zarządu Krajowego Niezależnego Związku Zawodowego Kierowców. Ocena legitymacji tego organu do inicjowania postępowania przed Trybunałem w imieniu wnioskodawcy musi opierać się przede wszystkim na postanowieniach statutu związku, jak również danych zawartych w odpisie z Krajowego Rejestru Sądowego. Statut Niezależnego Związku Zawodowego Kierowców nie odnosi się wprost do kompetencji jakiegokolwiek organu tego związku, polegającej na występowaniu z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm. Prezydium Związku, podejmując uchwałę w tym zakresie, powołało się na postanowienia § 26 pkt 3 lit. a statutu, który przekazuje do kompetencji tego organu reprezentowanie Związku m.in. wobec władz sądowniczych. Jednocześnie, zgodnie z § 26 pkt 1, Prezydium Zarządu Krajowego jest tym organem związku, który kieruje na bieżąco jego działalnością w okresie pomiędzy posiedzeniami Zarządu Krajowego. Wyłącznie w tym zakresie zatem, do kompetencji Prezydium Zarządu Krajowego należą wszystkie sprawy, o których jest mowa w § 26 pkt 3 statutu, w tym także reprezentowanie związku względem władz sądowniczych.

Jak podkreślał już wielokrotnie Trybunał Konstytucyjny, występowanie z wnioskiem o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm nie należy do „bieżącej działalności” jakiegokolwiek podmiotu, określonego w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 (por. postanowienia TK z: 14 stycznia 2003 r., Tw 71/02, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 161; 17 lutego 2003 r., Tw 70/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 76 oraz 3 lipca 2003 r., Tw 8/03, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 165). Możliwość kwestionowania przed Trybunałem Konstytucyjnym zgodności aktów normatywnych z Konstytucją jest wyjątkowym środkiem prawnym przyznanym tym podmiotom w ustawie zasadniczej. W związku z tym podjęcie uchwały o wystąpieniu z wnioskiem do Trybunału jest zawsze czynnością o charakterze nadzwyczajnym i jako takie nie może być dokonane w ramach prowadzenia bieżącej działalności danej organizacji. Mając to na względzie, należy uznać, że Prezydium Zarządu Krajowego nie jest organem uprawnionym do skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego w imieniu Niezależnego Związku Zawodowego Kierowców. Z uwagi na fakt, że podjęcie uchwały o wystąpieniu z wnioskiem jest sprawą „nie objętą postanowieniami statutu”, to zgodnie z § 44 statutu, jedynym podmiotem związku uprawnionym do inicjowania postępowania przed Trybunałem jest Zarząd Krajowy. Jest to także jedyny organ uprawniony do reprezentacji Niezależnego Związku Zawodowego Kierowców ujawniony w Krajowym Rejestrze Sądowym, co dodatkowo skłania do uznania go za organ legitymowany do podjęcia uchwały w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału. Mając powyższe wyjaśnienia na względzie, należy uznać, iż wniosek sporządzony na podstawie uchwały podjętej przez Prezydium Zarządu Krajowego Niezależnego Związku Zawodowego Kierowców pochodzi od podmiotu nieuprawnionego do inicjowania postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm. Stanowi to samoistną przesłankę odmowy nadania mu dalszego biegu.

3. Związki zawodowe są organizacjami powołanymi do reprezentowania oraz obrony praw i interesów ludzi pracy. Ich legitymacja do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego jest ograniczona w jej przedmiotowym zakresie. Zgodnie z art. 191 ust. 2 w zw. z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji związek zawodowy może kwestionować jedynie takie przepisy aktów normatywnych, które dotyczą jego zakresu działania. W związku z tym ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) w swoim art. 32 ust. 2 wymaga, aby wnioskodawca wskazał przepis ustawy lub statutu, który wskazywałby, że kwestionowana ustawa lub akt normatywny dotyczą jego zakresu działania. Należy zaznaczyć, że uprawnienie do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wynika wprost z Konstytucji i to jej przepisy wyznaczają jego zakres. Z tego względu wyznaczenie zakresu działania wnioskodawcy (w tym przypadku związku zawodowego) musi opierać się o przepisy Konstytucji. Natomiast przepisy ustaw lub statutu mają jedynie ten walor, że mogą wykazać, iż w danej sprawie kwestionowane przepisy istotnie należą do zakresu działania wnioskodawcy ustalonego zgodnie z przepisami Konstytucji. Postanowienia ustaw oraz statutów podmiotów uprawnionych do występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego nie określają jednak zakresu działania wnioskodawcy w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji.

W rozważanej sprawie należy zatem określić zakres działania związku zawodowego w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji, a następnie zbadać, czy mieszczą się w nim przepisy skarżone we wniosku z 13 grudnia 2004 r.

Trybunał wielokrotnie podkreślał, że uprawnienie do występowania z wnioskiem o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm nieprzypadkowo zostało przyznane ogólnokrajowym organom związków zawodowych oraz ogólnokrajowym władzom organizacji pracodawców i organizacji zawodowych w jednym przepisie ustawy zasadniczej (art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji). Oznacza to, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, iż intencją ustrojodawcy było przyznanie ochrony tylko takim interesom tychże organizacji, które mają pewien wspólny mianownik. Są to odpowiednio interesy pracodawców w związku z zatrudnianiem pracowników, interesy pracownicze oraz interesy związane z wykonywaniem zawodu (por. postanowienia z: 17 marca 2003 r., Tw 63/02, OTK ZU nr 1/B/2003, poz. 11; 25 lutego 2003 r., Tw 77/02, OTK ZU nr 3/B/2003, poz. 163; 19 marca 2003 r., Tw 73/02, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 80; 21 maja 2003 r., Tw 6/03, OTK ZU nr 2/B/2003, poz. 85 i w szczególności wydane w pełnym składzie postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 28 stycznia 2004 r., Tw 74/02, OTK ZU nr 1/B/2004, poz. 2).

Mając na uwadze powyższe ustalenia, można stwierdzić, że zakres działania związku zawodowego w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji jest wyznaczony przez interesy pracowników - członków związku - dotyczące ich relacji z pracodawcami. Powstają one w związku z wykonywaniem pracy, ale dotyczą stosunku pracodawca - pracownik, a nie wszelkich możliwych sytuacji, które mogą wystąpić w związku z wykonywaniem pracy.

Trybunał stwierdził, że wskazane we wniosku przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 4 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków stosowania tych kas przez podatników nie dotyczą zakresu działania Niezależnego Związku Zawodowego Kierowców w konstytucyjnym rozumieniu tego pojęcia.

Kwestionowane przepisy można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich skupia przepisy dotyczące kryteriów i warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać kasy rejestrujące (§ 3 ust. 2, § 4 ust. 4 pkt 2 oraz § 5 ust. 7 rozporządzenia Ministra Finansów z 4 lipca 2002 r.). Wnioskodawca zarzuca tym wymogom, że ich wdrożenie może naruszać zasadę swobody gospodarczej taksówkarzy (niezgodność z art. 22 Konstytucji), uniemożliwić im dostosowanie się do wymogów gospodarki rynkowej (art. 20 Konstytucji) oraz może spowodować powstanie obowiązku podatkowego, mimo faktycznego nieuzyskania przychodu, nakładając tym samym nieprzewidziany w ustawie obowiązek finansowy (art. 84 Konstytucji). Nie wnikając w zasadność tych zarzutów, należy stwierdzić, że wyżej przywołane przepisy nie dotyczą spraw objętych zakresem działania Związku. Odnoszą się one do interesów gospodarczych członków związku, powstających niezależnie od ich relacji z pracodawcami. Mając na uwadze, że zawód taksówkarza wykonywany jest często w formie samozatrudnienia, najczęściej przepisy te nie będą w ogóle miały zastosowania do osób zatrudnionych, a działających jako przedsiębiorca jednoosobowy.

Podobne uwagi dotyczą drugiej grupy kwestionowanych przepisów (§ 3 ust. 2, § 5 ust. 2 pkt 1 lit. b oraz § 5 ust. 3 wskazanego rozporządzenia). Również one nie pozostają w żadnym związku z sytuacją taksówkarza jako pracownika w kontekście jego relacji z pracodawcą. Dodatkowo wnioskodawca kwestionuje zgodność tych przepisów z art. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, mając na względzie, że zastosowanie przepisów kwestionowanego rozporządzenia może skutkować naruszeniem prawa do ochrony danych osobowych klientów taksówkarzy. Takie ujęcie tych przepisów sugeruje raczej, że naruszają one prawa klientów korzystających z usług taksówkarzy. Ochrona takich interesów pozostaje poza zakresem działania związku zawodowego zrzeszającego taksówkarzy w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał stwierdza zatem, że mimo iż wnioskodawca dochował terminu uzupełnienia braków formalnych wniosku, to nie jest możliwe nadanie dalszego biegu jego wnioskowi. Niezależny Związek Zawodowy Kierowców nie posiada legitymacji procesowej do występowania przed Trybunałem w danej sprawie, ponieważ kwestionowane przepisy nie dotyczą spraw objętych jego zakresem działania.

Biorąc pod uwagę przytoczone wyżej argumenty, Trybunał postanowił jak w sentencji.

4