230

POSTANOWIENIE

z dnia 16 sierpnia 2004 r.

Sygn. akt Tw 43/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Jerzy Stępień - przewodniczący

Jerzy Ciemniewski - sprawozdawca

Wiesław Johann,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie z dnia 29 marca 2004 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Rady Powiatu Wielickiego,

p o s t a n a w i a:

1) uwzględnić zażalenie w zakresie:

- w jakim wnioskodawca wnosi o zbadanie zgodności kwestionowanych rozporządzeń z wyrażonymi w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadami ochrony zaufania obywateli do państwa oraz stanowionego przez nie prawa,

- w jakim wnioskodawca wnosi o zbadanie zgodności kwestionowanych rozporządzeń z art. 15 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 3 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 r., ratyfikowanej przez Polskę (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607);

2) w pozostałym zakresie nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W dniu 16 grudnia 2003 r. do Trybunału Konstytucyjnego wpłynął wniosek Rady Powiatu Wielickiego o stwierdzenie zgodności § 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie ustalenia granic, zmiany nazw i siedzib władz niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowościom statusu miasta (Dz. U. Nr 134, poz. 1248) z art. 2, art. 7, art. 15 i art. 170 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; Preambułą do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie, w jakim odnosi się ona do zasady współdziałania władz i dialogu społecznego oraz zasady pomocniczości; art. 3, art. 4 ust. 6 i art. 5 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 r., ratyfikowanej przez Polskę (Dz. U. z 1994 r. Nr 124, poz. 607) i w konsekwencji także z art. 9, art. 91 ust. 2 w zw. z art. 241 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej; art. 4 i art. 4b ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.).

Postanowieniem z 29 marca 2004 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi Rady Powiatu Wielickiego w zakresie: w jakim wnioskodawca wnosi o zbadanie zgodności kwestionowanych rozporządzeń z wyrażonymi w art. 2 Konstytucji zasadami ochrony zaufania obywateli do państwa oraz stanowionego przez nie prawa; w jakim wnioskodawca wnosi o zbadanie zgodności kwestionowanych rozporządzeń z art. 15 ust. 1 i art. 170 Konstytucji oraz art. 3 i art. 5 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego sporządzonej w Strasburgu 15 października 1985 r. - ze względu na oczywistą bezzasadność wniosku.

W dniu 8 kwietnia 2004 r. wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego zażalenie wnioskodawcy na postanowienie z 29 marca 2004 r. Pełnomocnik Rady Powiatu Wielickiego wnosi w nim o uwzględnienie zażalenia i nadanie dalszego biegu wnioskowi w całości.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na wnioskodawcach występujących do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm na podstawie legitymacji szczególnej ciąży obowiązek wykazania swojej legitymacji do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. Muszą udowodnić, że wniosek pochodzi od jednego z grupy podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, a ponadto, że są uprawnieni do wystąpienia o zbadanie zgodności aktu prawnego lub jego części w danej sprawie. Obowiązek ten obejmuje wykazanie, że kwestionowany akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania (art. 191 ust. 2 Konstytucji). Oznacza to, że cały wniosek winien być postrzegany i rozpatrywany w kontekście spraw należących do zakresu działania wnioskodawcy.

Składający wniosek musi mieć legitymację procesową na każdym etapie postępowania. Z punktu widzenia procesowego wnioskodawca jest obowiązany wykazać swoją legitymację nie później niż do momentu wydania postanowienia Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania biegu wnioskowi (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 27 listopada 2002 r., Tw 25/02, OTK ZU nr 3/B/2002, poz. 190). Rozpatrując zażalenie na postanowienie wydane w składzie jednego sędziego Trybunał Konstytucyjny bada, czy w chwili wydawania tegoż postanowienia zaszły przesłanki odmowy nadania dalszego biegu wnioskowi. Przy rozpatrywaniu zażalenia wnioskodawcy Trybunał koncentruje się przede wszystkim na zarzutach w nim podniesionych.

2. Trybunał Konstytucyjny w pierwszej kolejności odniósł się do zarzutu, że badając, czy wniosek nie jest oczywiście bezzasadny, dokonał w składzie jednoosobowym merytorycznej oceny wniosku. Obowiązek oceny zasadności wniosku ciąży na Trybunale Konstytucyjnym już na etapie wstępnego rozpoznania (art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym, Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.). Oznacza to, że Trybunał musi w pewnym zakresie dokonać merytorycznej oceny wniosku, aby stwierdzić, czy jest on oczywiście bezzasadny.

Należy zgodzić się ze stanowiskiem wyrażonym w zażaleniu wnioskodawcy, że „oczywista bezzasadność” ma charakter szczególny i kwalifikowany. Zdaniem Trybunału, jeśli przepisy przywołane we wniosku jako wzorce kontroli w ogóle nie dotyczą kwestionowanych norm, to zachodzi właśnie „oczywista bezzasadność”. Skoro bowiem z punktu widzenia badania zgodności konkretnych przepisów prawa wzorzec jest nieadekwatny, to jego przywołanie w danej sprawie jest oczywiście bezzasadne, gdyż nie można w żaden sposób przeprowadzić kontroli konstytucyjności aktu normatywnego lub jego części na podstawie takiego przepisu. Jeżeli przepis nie znajduje zastosowania w konkretnej sprawie, to każdy może stwierdzić, że użycie go jako wzorca kontroli nie ma sensu. Dlatego też jeżeli wnioskodawca przywołuje wzorce, które nie mogą być podstawą kontroli kwestionowanych przepisów, to należy odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi w zakresie tych nieadekwatnych wzorców kontroli właśnie ze względu na oczywistą bezzasadność.

3. Zgodnie z art. 4a ustawy o samorządzie gminnym przy wydawaniu rozporządzenia o zmianie granic gminy minister właściwy do spraw administracji zobowiązany jest zasięgnąć opinii organu stanowiącego właściwej jednostki samorządu terytorialnego. Opinia ta winna być wydana po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. Jednakże obowiązek przeprowadzenia tych konsultacji spoczywa na organie stanowiącym jednostki samorządu terytorialnego. Do jego kompetencji należy wybór zakresu i formy konsultacji z mieszkańcami, które mają poprzedzić wydanie opinii. Należy również podkreślić, że żaden przepis prawa nie wymaga obligatoryjnego przeprowadzenia referendum w tej sprawie. Ponieważ obowiązek przeprowadzenia konsultacji nie spoczywa ani na Radzie Ministrów, ani na ministrze właściwym do spraw administracji, to nieprzeprowadzenie referendum nie może stanowić zarzutu niedopełnienia obligatoryjnej procedury wydania rozporządzenia w sprawie zmiany granic jednostek samorządu terytorialnego. Z tego względu w zakresie, w jakim wnioskodawca przywołuje art. 170 Konstytucji i art. 5 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego jako wzorce kontroli, wniosek jest oczywiście bezzasadny.

4. Jednostka samorządu terytorialnego jako wnioskodawca nie może skarżyć przepisów z punktu widzenia praw obywatelskich. Nie może zatem również przywoływać jako wzorca kontroli zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Trybunał zwrócił jednak uwagę, że wnioskodawca nie czyni wzorcem kontroli tak rozumianej zasady konstytucyjnej. Sformułowanie uzasadnienia wniosku i zażalenia wskazuje, że, zdaniem wnioskodawcy, skarżony przepis łamać ma zasadę zaufania jednostki samorządu terytorialnego do państwa i stanowionego przez nie prawa. Tak określony wzorzec kontroli mieści się w zakresie działania rady powiatu w rozumieniu art. 191 ust. 2 Konstytucji.

Trybunał nie wyklucza również, że w obecnej sprawie adekwatnym wzorcem kontroli może być wyrażona w art. 15 ust. 1 Konstytucji zasada decentralizacji władzy publicznej. Ewentualne złamanie obligatoryjnego trybu zmiany granic jednostek samorządu terytorialnego mogło naruszyć ustawowe gwarancje decentralizacji władzy publicznej. Trybunał, dopuszczając art. 15 ust. 1 Konstytucji, uznał tym samym, że również art. 3 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego może stanowić wzorzec kontroli w badanej sprawie.

Biorąc pod uwagę wszystkie przytoczone wyżej argumenty, Trybunał postanowił jak w sentencji.

3