107

POSTANOWIENIE

z dnia 17 maja 2004 r.

Sygn. akt Tw 36/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska - przewodnicząca

Ewa Łętowska - sprawozdawca

Jerzy Ciemniewski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie z dnia 9 lutego 2004 r. o odmowie nadania dalszego biegu wnioskowi Krajowego Związku Banków Spółdzielczych,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W dniu 17 listopada 2003 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Krajowego Związku Banków Spółdzielczych o stwierdzenie zgodności art. 9 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz art. 10 ustawy z dnia 30 lipca 1997 r. o państwowym przedsiębiorstwie użyteczności publicznej „Poczta Polska” (Dz. U. Nr 106, poz. 675 ze zm.) z art. 2, 20, 22 i 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 4 grudnia 2003 r. wezwano do uzupełnienia, w terminie 7 dni, braków formalnych przez doręczenie pięciu egzemplarzy uchwały odpowiedniego organu wnioskodawcy w sprawie wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego i doręczenie pięciu egzemplarzy wyciągu z protokołu pozwalającego stwierdzić, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem organizacji.

W dniu 22 grudnia 2003 r. wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego pismo, w którym wnioskodawca odniósł się do stwierdzonych przez Trybunał braków formalnych.

W dniu 9 lutego 2004 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wnioskowi Krajowego Związku Banków Spółdzielczych, uzasadniając swoje postanowienie tym, że Krajowy Związek Banków Spółdzielczych nie jest podmiotem uprawnionym do skierowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego oraz brakiem uchwały ogólnokrajowej władzy Związku mogącej być podstawą sporządzenia wniosku.

W dniu 25 lutego 2004 r. wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego zażalenie wnioskodawcy na postanowienie z 9 lutego 2004 r. Krajowy Związek Banków Spółdzielczych domaga się w nim uchylenia zaskarżonego postanowienia w całości i nadanie dalszego biegu sprawie.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Na wnioskodawcach występujących do Trybunału Konstytucyjnego o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm na podstawie legitymacji szczególnej ciąży obowiązek wykazania, że wniosek pochodzi od jednego z grupy podmiotów wymienionych w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji, a ponadto, że kwestionowany akt prawny dotyczy ich zakresu działania (art. 191 ust. 2 Konstytucji). Składający wniosek musi posiadać legitymację procesową na każdym etapie postępowania. Z punktu widzenia procesowego wnioskodawca jest obowiązany wykazać swoją legitymację nie później niż do momentu wydania postanowienia Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania biegu wnioskowi (por.: postanowienie TK z 27 listopada 2002 r., Tw 25/02, OTK ZU nr 3/B/2002, poz. 190).

2. Wnioskodawca zarzuca zaskarżonemu postanowieniu błędną wykładnię art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Zdaniem wnioskodawcy „pojęciu organizacji zawodowej nie można przypisać kryterium podmiotowego i kryterium przedmiotowego”. Oznacza to, że aby uznać podmiot za organizację zawodową nie jest konieczne, aby zrzeszała ona wyłącznie osoby fizyczne oraz aby członkowie danej organizacji stale i w celach zarobkowych wykonywali jedno lub kilka wyodrębnionych zajęć, które mogą być uznane za zawód. W uzasadnieniu wnioskodawca powołuje się na brzmienie ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.), która definiując przedsiębiorcę, odnosi pojęcie „zawodowego wykonywania działalności gospodarczej” nie tylko do osób fizycznych. Ponadto, zdaniem wnioskodawcy, Trybunał Konstytucyjny niesłusznie utożsamia w rzeczywistości organizacje samorządu zawodowego oraz organizacje zawodowe.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że powyższe zarzuty wnioskodawcy nie znajdują uzasadnienia w treści przepisów Konstytucji. W uzasadnieniu postanowienia z 30 maja 2000 r. (U. 5/99, OTK ZU nr 4/2000, poz. 114, pkt II. 4) Trybunał w sposób wyczerpujący odniósł się do pojęcia organizacji zawodowej.

W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie sensu przymiotnika „zawodowy”. W przywołanym wyżej postanowieniu wskazuje się, że: „przymiotnik ten jest używany w znaczeniu: <>, <>, przy czym nazwa <> oznacza zajęcie, którego osoba się wyuczyła i które stale wykonuje dla pieniędzy, czerpiąc z tego środki utrzymania (zob. np. Słownik współczesnego języka polskiego, pod red. B. Dunaja, Warszawa 1999, t. II; Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, Warszawa 2000, t. II). Na poziomie wykładni językowej pojęcie zawodu jest z reguły związane z posiadaniem określonych umiejętności lub kwalifikacji. Językowo i czysto pojęciowo rzecz ujmując, zawód wykonywać może tylko człowiek (osoba fizyczna). Wykonywanie zawodu może przybierać różne formy. Na ogół zawód jest wykonywany w ramach stosunku pracy, albo - w przypadku tzw. wolnych zawodów - w ramach innych stosunków prawnych (np. umowy o dzieło, zlecenia itp.). Naturalnie jednostki organizacyjne mogą w pewnej dziedzinie prowadzić działalność, którą w ramach zawodu wykonują osoby fizyczne. Jednakże także wówczas określony zawód wykonują konkretne osoby fizyczne, a nie ta jednostka organizacyjna.”

W postanowieniu U. 5/99 Trybunał zwrócił również na stylistykę przepisów posługujących się pojęciami „zawód” i „zawodowy”. Artykuł 65 ust. 1 Konstytucji ustanawia wolność wyboru i wykonywania zawodu. Dodatkowo przepis ten jest usytuowany w rozdziale o wolnościach, prawach i obowiązkach człowieka i obywatela, należy więc przyjąć, iż odnosi się w zasadzie do tej kategorii podmiotów stosunków prawnych. Wolność ta powiązana została z wolnością wyboru miejsca pracy, co potwierdza tezę, iż cały ten przepis dotyczy tylko osób fizycznych, tylko one bowiem mogą podjąć pracę w prawnym znaczeniu tego słowa.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego należy mieć na uwadze związek zachodzący między pojęciami „organizacja zawodowa” i „związek zawodowy”. Druga z wymienionych organizacji może niewątpliwie skupiać jedynie osoby fizyczne (art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych; Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.). Zdaniem Trybunału pojęcia te należy nie tylko interpretować w sposób zbliżony, ale można traktować je komplementarnie. Można bowiem przyjąć, iż poszerzenie prawa wnioskowania o organizacje zawodowe związane jest z dążeniem do przyznania go także przedstawicielstwom tych grup zawodowych, których członkowie nie są związani stosunkiem pracy (tzw. wolnym zawodom).

Trybunał nie podziela również zarzutu wnioskodawcy, jakoby w skarżonym postanowieniu Trybunał nie rozróżniał „organizacji zawodowej” od „organizacji samorządu zawodowego”. Pojęcie organizacji zawodowej jest szersze od pojęcia organizacji samorządu zawodowego, gdyż na tę drugą nałożone jest dodatkowe ograniczenie podmiotowe. Może ona bowiem zrzeszać wyłącznie osoby wykonujące zawód zaufania publicznego (art. 17 ust. 1 Konstytucji).

Przedstawione powyżej rozważania prowadzą do wniosku, że zarówno wykładnia językowa, jak i systemowa art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji uzasadniają tezę, iż organizacja zawodowa winna spełniać następujące kryteria: kryterium podmiotowe, kryterium przedmiotowe oraz kryterium funkcjonalne. Oznacza to, że na gruncie Konstytucji nie jest możliwe przyznanie statusu organizacji zawodowej izbie gospodarczej, która skupia poza osobami fizycznymi również osoby prawne. Z tego względu Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje pogląd wyrażony w zaskarżonym postanowieniu, że Krajowy Związku Banków Spółdzielczych nie jest organizacją zawodową w rozumieniu przepisów Konstytucji.

3. Drugi zarzut wnioskodawcy odnośnie do zaskarżonego postanowienia dotyczy uchwały Zarządu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych będącej podstawą sporządzenia wniosku. Zdaniem wnioskodawcy wymogi określone w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) dotyczą wniosku, jako pisma procesowego i nie można ich odnosić do uchwały wnioskodawcy.

Powyższa argumentacja nie znajduje podstaw w przepisach prawa. Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że orzekając jest on związany granicami wniosku (art. 66 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym). Zgodnie natomiast z art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji prawo do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego ma ogólnopolska władza organizacji pracodawców. Oznacza to, że tylko ona ma prawo sformułować zarzut niezgodności przepisów prawa z przepisami aktu wyższego rzędu, a tym samym zakreślić granice orzekania w postępowaniu przed Trybunałem. Sformułowanie takiego zarzutu polega na oznaczeniu, jakie przepisy mają być przedmiotem kontroli oraz, z punktu widzenia jakich przepisów ma być badana ich legalność (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 20 lutego 2002 r., K 39/00, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 4). W przypadku, gdy przedmiot lub wzorce kontroli zostają przywołane lub skonkretyzowane dopiero we wniosku, podmiot nieuprawniony do wszczęcia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym wyznaczałby ramy tegoż postępowania. Z tego względu należy uznać, że podmioty uprawnione do złożenia wniosku do Trybunału Konstytucyjnego wskazane w art. 191 ust. 1 pkt 3-5 Konstytucji muszą precyzyjnie określić przedmiot i wzorce kontroli. Dlatego też, Trybunał podtrzymuje pogląd wyrażony w postanowieniu z 9 lutego 2004 r., że uchwała Zarządu Krajowego Związku Banków Spółdzielczych nie może być podstawą wszczęcia postępowania w trybie abstrakcyjnej kontroli norm.

Biorąc pod uwagę wszystkie przytoczone wyżej argumenty, Trybunał postanowił jak w sentencji.