139

POSTANOWIENIE

z dnia 4 maja 2004 r.

Sygn. akt Ts 159/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Adam Jamróz - przewodniczący

Teresa Dębowska-Romanowska - sprawozdawca

Wiesław Johann,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 grudnia 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Aleksandry Zawiskiej,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 5 września 2003 r. pełnomocnik skarżącej zakwestionował zgodność art. 519¹ § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) z art. 2, art. 32 oraz art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przepis ten ograniczający wniesienie kasacji w sprawach o podział majątku po ustaniu wspólności majątkowej do przypadków, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest wyższa niż 50 tysięcy zł., narusza, zdaniem skarżącej, zasadę równości w zakresie korzystania z instytucji prawnych (kasacji), a także prawo do sądu, poprzez wprowadzenie ograniczenia do wnoszenia kasacji o charakterze podmiotowym, tj. przy pomocy cenzusu majątkowego, gdy dopuszczalne może być tylko ograniczenie o charakterze przedmiotowym.

Postanowieniem z 19 września 2002 r. (sygn. akt II Ns 881/01) Sąd Rejonowy w Sosnowcu dokonał podziału majątku dorobkowego skarżącej i jej współmałżonka. Na postanowienie to skarżąca wniosła apelację, powołując się na nieprawidłowe ustalenie wartości lokatorskiego prawa do lokalu, bez uwzględnienia wspólnej spłaty kredytu. Apelacja ta została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w Katowicach z 27 marca 2003 r. (sygn. akt III.Ca 98/03), na które nie została wniesiona kasacja.

Postanowieniem z 15 grudnia 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze dalszego biegu, wskazując, iż zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, naruszenie przysługujących skarżącej praw lub wolności konstytucyjnych, których ochrony domaga się ona we wniesionej skardze, musi być wynikiem wydania ostatecznego rozstrzygnięcia w oparciu o przepis, którego konstytucyjność się kwestionuje. Ponieważ w niniejszej sprawie skarżąca takiego rozstrzygnięcia nie uzyskała, przeto Trybunał stwierdził niedopuszczalność przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania.

W nadesłanym na powyższe postanowienie zażaleniu pełnomocnik skarżącej podniósł, iż przyjęty przez Trybunał Konstytucyjny wymóg wystąpienia ze skargą kasacyjną w przypadku, w którym ona nie przysługuje, nie wynika z żadnego z przepisów, powołanych w uzasadnieniu stanowiska Trybunału, tylko jest efektem ich zawężającej, niczym nieuzasadnionej i sprzecznej z art. 2 Konstytucji, interpretacji. Podkreślona została przy tym bezsensowność i bezcelowość wystąpienia z kasacją w takiej sytuacji, szczególnie gdy weźmie się dodatkowo pod uwagę, iż z jej wniesieniem wiąże się konieczność poniesienia znacznych kosztów.

Rozpatrując wniesione zażalenie Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.

W skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania skarżąca domagała się zbadania konstytucyjności przepisu art. 519¹ § 2 k.p.c., zgodnie z którym w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli kasacja przysługuje tylko w sprawach o przysposobienie oraz o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, chyba że wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych. Ponieważ sprawa skarżącej nie mieściła się w zakresie wyznaczonym przez brzmienie kwestionowanej regulacji, przeto zrezygnowała ona z wnoszenia kasacji, argumentując, zarówno w piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na zarządzenie sędziego, jak i we wniesionym zażaleniu, iż ze względu na wyraźne brzmienie przepisu, byłoby to bezsensowne i bezcelowe.

Artykuł 79 ust. 1 Konstytucji, na który m.in. powołał się Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu, przewiduje, iż w drodze skargi konstytucyjnej można żądać zbadania zgodności z Konstytucją tylko takiego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o prawach lub wolnościach konstytucyjnych skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Konieczność uzyskania takiego rozstrzygnięcia przez podmiot występujący ze skargą warunkuje zatem, zgodnie ze wskazanym przepisem, dopuszczalność merytorycznego rozpatrzenia tego środka ochrony praw lub wolności konstytucyjnych. Także z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), konkretyzujących przesłanki skargi konstytucyjnej, wynika jednoznacznie wymóg uzyskania rozstrzygnięcia opartego na zaskarżonym przepisie (zob. art. 46 ust. 1, art. 47 ust. 1 pkt 1, art. 47 ust. 2). Biorąc powyższe pod uwagę za nietrafny uznać należy zarzut pełnomocnika skarżącej wyrażony we wniesionym zażaleniu, iż stanowiący warunek uzyskania rozstrzygnięcia, o którym mowa w art. 79 Konstytucji, wymóg wniesienia kasacji przed wystąpieniem ze skargą konstytucyjną, którego niespełnienie uzasadniało odmowę nadania dalszego biegu skardze, nie wynika z żadnego z przepisów powołanych w motywach zaskarżonego postanowienia.

Nie budzi wątpliwości, iż możliwość uzyskania merytorycznego rozstrzygnięcia sądu kasacyjnego była, ze względu na treść zaskarżonej regulacji, wykluczona. Jednakże wymóg wniesienia kasacji w tej sprawie, skutkiem którego byłoby najprawdopodobniej uzyskanie orzeczenia o jej odrzuceniu, znajduje, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, swoją podstawę w konstrukcji skargi konstytucyjnej, przyjętej w prawie polskim, zgodnie z którą legitymowanym do wystąpienia ze skargą jest tylko taki podmiot, który naruszenie przysługujących mu praw wiąże z wydaniem rozstrzygnięcia, opartego o przepis, którego konstytucyjność jest przedmiotem kontroli w trybie skargi. Konieczne jest zatem łączne spełnienie dwóch warunków: po pierwsze, zaistnienie konkretnego i indywidualnego naruszenia przysługujących skarżącej praw lub wolności konstytucyjnych; po drugie, źródłem tego naruszenia, jak podkreśla słusznie Trybunał Konstytucyjny w zaskarżonym postanowieniu, powinno być rozstrzygnięcie, wydane na podstawie przepisu, którego konstytucyjność się kwestionuje. Są to warunki sine qua non merytorycznego rozpatrzenia skargi konstytucyjnej i to wynikające, jak wskazano powyżej, bezpośrednio z przepisów Konstytucji i ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, a nie jak wywodzi pełnomocnik skarżącej, z ich zawężającej interpretacji.

W sprawie, stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania Trybunału Konstytucyjnego, dopiero uzyskanie rozstrzygnięcia odrzucającego kasację ze względu na niespełnienie warunków wynikających z zaskarżonego przepisu, pozwalałoby przyjąć, iż doszło do konkretnego naruszenia przysługujących skarżącej praw lub wolności konstytucyjnych. Nie wniesienie przez skarżącą kasacji uniemożliwiło wydanie takiego rozstrzygnięcia, a w konsekwencji przyjęcie, iż zostały spełnione przesłanki skargi konstytucyjnej warunkujące przekazanie jej do merytorycznego rozpoznania.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 15 grudnia 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu niniejszej skardze i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.

3