43

POSTANOWIENIE

z dnia 31 marca 2004 r.

Sygn. akt Ts 69/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Mączyński - przewodniczący

Wiesław Johann - sprawozdawca

Marian Grzybowski,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 5 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), zażalenia z dnia 14 lipca 2003 r. na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Krystyny Woś,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej Krystyny Woś z 16 kwietnia 2003 r. zarzucono, iż art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 65 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 maja 2003 r. pełnomocnik skarżącej, będący radcą prawnym, został wezwany do usunięcia braku formalnego skargi konstytucyjnej w postaci złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 89 § 3 kodeksu postępowania cywilnego.

Pismem z 27 maja 2003 r. pełnomocnik skarżącej poinformował Trybunał Konstytucyjny, iż jest zstępnym skarżącej, zaś obecnie wykonuje zawód w ramach stosunku pracy w Kancelarii Sejmu oraz Urzędzie Służby Cywilnej i w związku z powyższym nie składa oświadczenia określonego w art. 89 § 3 k.p.c.

Postanowieniem z 28 czerwca 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, uznając, iż w wyznaczonym terminie nie uzupełniono braku formalnego skargi konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż zgodnie z art. 89 § 3 k.p.c., pełnomocnictwo udzielone przez osobę fizyczną składane przez radcę prawnego powinno zawierać oświadczenie pełnomocnika, że nie pozostaje on w stosunku pracy. Przepis ten na mocy art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) ma odpowiednie zastosowanie w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Brak oświadczenia, o którym mowa w art. 89 § 3 stanowi więc brak formalny udzielonego pełnomocnictwa, a tym samym także wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej.

Na powyższe postanowienie skarżąca wniosła zażalenie, w którym stwierdziła, iż jej pełnomocnik spełnia wymogi określone w art. 48 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, przepis ten nie wymaga bowiem, by radca prawny sporządzający skargę był „czynny zawodowo”. Zdaniem skarżącej wystarczającą przesłanką o uznaniu określonej osoby za radcę prawnego jest wpis na listę radców prawnych zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2002 r. Nr 123, poz. 1059 ze zm.). Skarżąca podkreśliła ponadto, iż zgodnie z art. 87 § 1 kodeksu postępowania cywilnego pełnomocnikiem procesowym strony może być także zstępny, co ma miejsce w przedmiotowej sprawie. Skarżąca powołała się także na orzeczenie Sądu Najwyższego z 16 listopada 2000 r. (sygn. akt III CZ 91/00), w którym stwierdzono, iż przewidziane w art. 89 § 3 wymaganie złożenia przez radcę prawnego oświadczenia o niepozostawaniu w stosunku pracy nie dotyczy sytuacji, gdy radca prawny reprezentuje stronę będącą osobą fizyczną jako współuczestnik sporu lub jej osoba bliska, o której mowa w art. 87 § 1 kodeksu postępowania cywilnego. Zdaniem skarżącej orzeczenie to dotyczące tzw. przymusu radcowsko-adwokackiego w zakresie sporządzenia kasacji do Sądu Najwyższego, oparte jest o celowościową wykładnię przepisów kodeksu postępowania cywilnego, która powinna zostać zastosowana także w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) skargę konstytucyjną sporządza w imieniu innej osoby adwokat lub radca prawny. Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym nie wprowadza szczególnych wymogów, jakie spełniać powinno pełnomocnictwo do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Wymóg taki przewiduje natomiast art. 89 ust. 3 kodeksu postępowania cywilnego, który na mocy art. 20 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym ma odpowiednie zastosowanie w postępowaniu dotyczącym skargi konstytucyjnej. Owa odpowiedniość stosowania przepisów procedury cywilnej uzasadnia posiłkowanie się wykładnią celowościową, która wyłącza spod zakresu zastosowania art. 89 § 3 kodeksu postępowania cywilnego tych pełnomocników osoby fizycznej, które jednocześnie są radcami prawnymi i zstępnymi mocodawcy. Skoro na gruncie kodeksu postępowania cywilnego uzasadniona jest zawężająca wykładnia art. 89 § 1 - co znajduje potwierdzenie w cytowanym w zażaleniu orzeczeniu Sądu Najwyższego - brak jest dostatecznych podstaw, by odpowiednio stosując ten przepis na gruncie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, objąć zakresem działania także radców prawnych będących jednocześnie zstępnymi osób składających skargę konstytucyjną. Szczególny stosunek osobisty, jaki łączy w tym wypadku skarżącego z pełnomocnikiem będącym równocześnie radcą prawym daje gwarancję rzetelnego działania w imieniu mandanta.

Należy więc zgodzić się z pełnomocnikiem skarżącej, iż brak złożenia przez niego oświadczenia określonego w art. 89 § 3 k.p.c. nie można uznać za brak formalny skargi konstytucyjnej, którego nieuzupełnienie uzasadniałoby odmowę nadania dalszego biegu tej skardze.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził jednocześnie, iż merytoryczne rozpoznanie skargi konstytucyjnej niedopuszczalne jest z innych przyczyn.

Jak wynika z treści skargi konstytucyjnej za jej podstawę przyjęto zarzut niemożności dochodzenia przez skarżącą zwrotów kosztów postępowania w sytuacji, gdy jej pełnomocnikiem jest osoba najbliższa posiadająca równocześnie status radcy prawnego. Zakaz taki wszakże nie wynika z zakwestionowanego w skardze konstytucyjnej przepisu. Także orzekające w sprawie skarżącej sądy stwierdziły jedynie, iż nie może się ona domagać zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w oparciu o art. 99 kodeksu postępowania cywilnego. Interpretując zakres zastosowania tego przepisu sądy wskazały, iż dotyczy on przypadków, gdy radca prawny reprezentuje stronę postępowania w ramach wykonywania zawodu. Formy wykonywania przez radcę prawnego zawodu określa natomiast m.in. art. 8 ust. 2 ustawy o radcach prawnych, przesądzając, iż w przypadku świadczenia pomocy prawnej osobom fizycznym radca prawny nie może pozostawać w stosunku pracy.

Regulacje prawne dotyczące form wykonywania przez radcę prawnego zawodu zakładają, iż świadczona w ramach tych form pomoc prawna ma charakter odpłatny i związana jest z uzyskiwaniem przez radcę prawnego stosownego wynagrodzenia. Owo wynagrodzenie stanowi o istocie kosztów zastępstwa procesowego określonego w art. 99 kodeksu postępowania cywilnego. Ustawodawca wychodził jednocześnie z założenia, iż radca prawny nie może świadczyć odpłatnej pomocy prawnej poza formami wykonywania zawodu przewidzianymi w ustawie. Jeżeli więc osoba posiadająca status radcy prawnego zatrudnionego na podstawie umowy o pracę świadczy pomoc prawną osobie najbliższej, nie może korzystać z regulacji prawnych dotyczących opłat za czynności podejmowane przez radców prawnych przed organami wymiaru sprawiedliwości, stanowiących podstawę do zasądzenia przez sądy kosztów zastępstwa prawnego.

Zakwestionowana przez skarżącą regulacja prawna w żadnym natomiast zakresie nie ogranicza, ani nie wyklucza możliwości zasądzenia kosztów postępowania w granicach określonych w art. 98 § 2 kodeksu postępowania cywilnego, który obejmuje m.in. koszty przejazdu do sądu i utraconego zarobku w czasie stawiennictwa w sądzie osoby będącej pełnomocnikiem strony, nie jako radca lub adwokat wykonujący zawód, lecz jako osoba najbliższa. Dla zasądzenia kosztów postępowania na podstawie art. 98 § 2 k.p.c. bez znaczenia jest fakt, iż pełnomocnik strony posiada jednocześnie status radcy prawnego pozostającego w stosunku pracy. Koniecznym natomiast warunkiem skorzystania przez sąd z tego przepisu jest stosowny wniosek strony.

W tym stanie rzeczy, uznając iż wskazany przez skarżącą zarzut naruszenia przysługujących jej praw konstytucyjnych ma oczywiście bezzasadny charakter, należało orzec jak w sentencji.

3