239

POSTANOWIENIE

z dnia 10 grudnia 2003 r.

Sygn. akt Ts 68/03

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska - przewodnicząca

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska - sprawozdawca

Marian Zdyb,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 września 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Emilii Łuć, Agaty Czarneckiej i Bartosza Łucia,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE:

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 16 kwietnia 2003 r. zakwestionowano zgodność § 10 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63 ze zm.) z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP. Niekonstytucyjność kwestionowanego przepisu polegać ma, zdaniem skarżących, na wprowadzeniu zupełnie nowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytury aktem rangi podustawowej, wbrew wyraźnemu brzmieniu art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym zakres i formy ubezpieczenia społecznego określa ustawa.

Na podstawie zaskarżonego przepisu Zakład Ubezpieczeń Społecznych 30 sierpnia 1996 r. wydał decyzję w sprawie przyznania i ustalenia wysokości emerytury uprawnionego Władysława Łucia (znak: EW 9005357996/25). Od decyzji tej wniesiono odwołanie do Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu, które zostało następnie oddalone wyrokiem z 12 czerwca 2001 r. (sygn. akt IX U 1/01). W międzyczasie zmarł powód - Władysław Łuć, a w jego miejsce do sprawy wstąpili spadkobiercy, będący skarżącymi w niniejszej sprawie. Złożyli oni apelację od wyroku Sądu Okręgowego, która została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 18 września 2002 r. (sygn. akt III A Ua 1078/01), doręczonym 21 października 2002 r. Wniesioną od tego wyroku kasację Sąd Apelacyjny we Wrocławiu odrzucił postanowieniem z 30 stycznia 2003 r. (sygn. akt III A Ua 1078/01), powołując się w uzasadnieniu na to, iż kasacja nie przysługuje w sprawach majątkowych, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 10 tysięcy zł.

Postanowieniem z 22 września 2003 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej stwierdzając, że skarżący wystąpili ze skargą po upływie ustawowego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Początek biegu terminu do wniesienia skargi powinien być bowiem liczony od doręczenia skarżącym wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 18 września 2002 r. (sygn. akt III A Ua 1078/01), jako rozstrzygnięcia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej, a nie, jak uczynili to skarżący, od daty doręczenia postanowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 stycznia 2003 r. (sygn. akt III A Ua 1078/01) odrzucającego kasację, albowiem zostało ono wydane poza postępowaniem w ramach drogi prawnej.

W zażaleniu złożonym na powyższe postanowienie pełnomocnik skarżących zakwestionował odmowę uznania postanowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 stycznia 2003 r. (sygn. akt III A Ua 1078/01) o odrzuceniu kasacji jako ostatecznego rozstrzygnięcia, od którego doręczenia liczy się bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej. W uzasadnieniu powyższego poglądu wskazano, iż po raz pierwszy wartość przedmiotu sporu, która zaważyła na odrzuceniu kasacji, została zbadana przez Sąd Apelacyjny po wniesieniu tego środka odwoławczego, tak że dopiero na tym etapie można było stwierdzić czy kasacja przysługiwała. W dalszej części zażalenia pełnomocnik skarżących zarzucił art. 46 ust. 1 ustawy o TK, w rozumieniu przyjętym w zaskarżonym postanowieniu, sprzeczność z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP, polegającą na wprowadzeniu ograniczenia dopuszczalności występowania ze skargą konstytucyjną. W tym ostatnim przepisie mowa jest bowiem o ostatecznym rozstrzygnięciu, który to termin, zdaniem pełnomocnika skarżących, jest pojęciem szerszym niż prawomocne rozstrzygnięcie, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Jednocześnie wskazano, iż w przepisie tym ustawodawca pozostawił otwarty katalog ostatecznych rozstrzygnięć obok prawomocnego wyroku sądowego, co wskazuje, iż mogą nimi być także inne rozstrzygnięcia o charakterze ostatecznym, jako że ani Konstytucja, ani ustawa nie precyzują, jakie są przesłanki ostatecznego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy na niezasadność stanowiska zawartego we wniesionym zażaleniu, zgodnie z którym dopiero na etapie badania przez Sąd Apelacyjny dopuszczalności wniesienia kasacji, możliwe stało się stwierdzenie, czy środek ten w przedmiotowej sprawie przysługiwał. Nie negując, iż wartość przedmiotu sporu była przedmiotem rozpoznania dopiero na wskazanym w zażaleniu etapie postępowania, podnieść należy, iż zarówno fakt ograniczenia kasacji do spraw, w których wartość przedmiotu sporu jest większa niż 10 tysięcy zł, a także zasady obliczania tej wartości powinny być skarżącym znane. Wszak zasada, iż kasacja nie przysługuje w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest mniejsza niż 10 tysięcy zł, wynika jednoznacznie z art. 392¹ k.p.c., zaś w art. 22 k.p.c. zostały zawarte reguły, pozwalające obliczyć tę wartość. Stanowią one, iż w sprawach o świadczenia powtarzające się, do których przynależy świadczenie, którego wysokość stanowi przedmiot sporu w niniejszej sprawie, wartość tego przedmiotu równa jest sumie świadczeń za jeden rok. Trudno zatem przyjąć, iż dopuszczalność kasacji w badanej sprawie była sporna lub rodziła jakiekolwiek wątpliwości, a tylko w takim przypadku możliwe byłoby uznanie, iż jej wniesienie nastąpiło w toku wyczerpania drogi prawnej, co uzasadniałoby tym samym przyjęcie za początek biegu terminu do wniesienia skargi daty doręczenia orzeczenia odrzucającego kasację. Podkreślić przy tym należy, iż wyliczona w postanowieniu Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu wartość przedmiotu zaskarżenia wynosiła 2.400 zł, a zatem pozostawała znacznie poniżej granicy 10 tysięcy zł wskazanej w art. 392¹ k.p.c. W tym kontekście przychylić się należy do stanowiska Trybunału Konstytucyjnego wyrażonego w zaskarżonym postanowieniu, zgodnie z którym bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej w niniejszej sprawie liczyć należy od momentu doręczenia skarżącym wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 18 września 2002 r. (sygn. akt III A Ua 1078/01), jako ostatniego z rozstrzygnięć, wydanych na skutek wyczerpania drogi prawnej, tj. od 21 października 2002 r. Biorąc zatem pod uwagę, że ze skargą wystąpiono dopiero 16 kwietnia 2003 r., przyjąć należy, iż odmowa nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej ze względu na znaczne przekroczenie terminu do jej wniesienia była całkowicie uzasadniona.

W dalszej kolejności odnieść się należy do wysuniętego we wniesionym zażaleniu zarzutu niekonstytucyjności art. 46 ust. 1 ustawy o TK, w rozumieniu przyjętym przez Trybunał w zaskarżonym postanowieniu. Przede wszystkim podkreślić należy, iż w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego wielokrotnie analizowano znaczenie wyliczenia zawartego w tym przepisie. Przyjmuje się, iż wskazuje ono na priorytetowy charakter prawomocnych orzeczeń, wydawanych w sprawach skarżących przez orzekające sądy. Na skarżącego nałożony został obowiązek doprowadzenia w sprawie do wydania prawomocnego wyroku sądowego. Z dniem doręczenia tego wyroku, rozpoczyna bieg trzymiesięczny termin do wystąpienia w danej sprawie ze skargą konstytucyjną. Podkreślić przy tym należy, iż upływu tego terminu nie sanuje w żaden sposób wniesienie takich środków lub procedur, w których rezultacie dochodzi do wydania w sprawie skarżącego „innych ostatecznych rozstrzygnięć”. Wskazanie w art. 46 ust. 1 ustawy o TK obok prawomocnych wyroków innych form ostatecznych rozstrzygnięć, rozumiane być powinno jako gwarancja do skorzystania ze skargi konstytucyjnej także w ramach takich postępowań, których efektem nie może być wydanie w sprawie prawomocnego wyroku sądowego. Nie uzasadnia zaś ono wstrzymania biegu terminu w sytuacji, w której po doręczeniu skarżącemu prawomocnego wyroku sądowego, zostaną uruchomione inne środki prawne zmierzające do wydania ostatecznych decyzji lub innych prawomocnych rozstrzygnięć (por. np. postanowienie z 22 października 2002 r., sygn. Ts 60/02, OTK ZU nr 1/B/2003, poz. 38).

Na marginesie tylko wskazać należy, iż zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji RP skarga konstytucyjna wnoszona ma być na zasadach określonych w ustawie. Przepis ten, wprowadzając do polskiego systemu prawnego instytucję skargi konstytucyjnej, przekazuje jednocześnie ustawodawcy zwykłemu kompetencje do skonkretyzowania, doprecyzowania przesłanek tego środka ochrony konstytucyjnych praw lub wolności.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 22 września 2003 r. o odmowie nadania dalszego biegu niniejszej skardze i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.

3