Wyrok z dnia 4 listopada 1999 r.
III RN 85/99

Z przepisów art. 2 i 3 Konwencji celnej dotyczącej ułatwień przy przywo-
zie towarów przeznaczonych do wystawiania albo wykorzystania na wysta-
wach, targach, kongresach lub podobnych imprezach, sporządzonej w Brukseli
dnia 8 czerwca 1961 r. (załącznik nr 2 do Dz.U. z 1969 r. Nr 30, poz. 238) wynika,
że: po pierwsze - polskie władze celne są właściwe do kontroli przestrzegania
przepisów Konwencji przez podmiot dokonujący czasowego przywozu towaru
w celach wystawienniczych, po drugie - podmiot ten nie może w tym czasie
zmieniać celu przywozu towaru na inny niż wymieniony w art. 2, po trzecie -
towary odprawione warunkowo nie mogą być przedmiotem najmu, użyczenia
lub "korzystania za wynagrodzeniem", ani też wywożone poza obręb imprezy.


Przewodniczący: SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Andrzej Wasilewski,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 1999 r. sprawy ze skargi A.-B.
GmbH w D. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w Warszawie z dnia 14 sierp-
nia 1996 r. [...] w przedmiocie wymiaru cła, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra
Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodek Za-
miejscowy w Poznaniu z dnia 5 listopada 1998 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e

Dyrektor Urzędu Celnego w R. decyzją z dnia 8 czerwca 1994 r. uznał za
ostateczną odprawę celną czasową samochodów osobowych dokonaną w Oddziale
Celnym w C. za karnetem ATA [...] i wymierzył cło w wysokości 35% wartości tych
samochodów. W uzasadnieniu tej decyzji organ celny pierwszej instancji stwierdził, iż
dnia 3 czerwca 1992 r. Oddział Celny w C. odprawił czasowo w przywozie według
karnetu ATA cztery samochody osobowe pod warunkiem ich powrotnego wywozu za
granicę do dnia 1 czerwca 1993 r. Brak jest dowodu potwierdzającego wywóz trzech
samochodów za granicę.
Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 14 sierpnia 1996 r. utrzymał w
mocy zaskarżoną odwołaniem ,,A.-B." GmbH powyższą decyzję. W uzasadnieniu
organ odwoławczy stwierdził, że zwolnienie od cła na podstawie przepisu art. 15
Prawa celnego przysługuje wówczas, gdy utrata towaru dopuszczonego do obrotu na
polskim obszarze celnym w trybie odprawy celnej czasowej nastąpiła z przyczyn nie
zawinionych przez stronę. W ocenie organu odwoławczego utrata towaru (samocho-
dów) nastąpiła w sytuacji, gdy towar znajdował się w dyspozycji Ryszarda B. i nie
jest to okoliczność uzasadniająca zastosowanie przepisu art. 15 Prawa celnego.
Spółka ,,A.-B." nie udowodniła, że nie ponosi winy w utracie odprawionych czasowo
samochodów. Z zebranych w sprawie dowodów wynika natomiast, że utrata samo-
chodów została spowodowana wyborem niesolidnego kontrahenta zagranicznego,
jak również zaniedbaniem własnych interesów wynikających z zawartego z Ryszar-
dem B. porozumienia z dnia 22 września 1992 r. Z treści tego porozumienia wynika,
że Ryszard B. zobowiązał się do zakupu dostarczonych przez ,,A.-B." samochodów
oraz sprzedaży ich w Polsce we własnym imieniu i na własny rachunek. W tym sa-
mym porozumieniu Ryszard B. uznał, że dłużny jest Spółce oznaczoną kwotę pienię-
dzy, która będzie spłacana w ustalonych w porozumieniu terminach. Z oświadczenia
strony wynika, że kwota ta nie została wpłacona, a zatem strona miała prawo do
odebrania samochodów po 25 września 1992 r. Z akt sprawy natomiast wynika bez-
spornie, że przedstawiciele Spółki przyjechali po odbiór samochodów dopiero w
grudniu 1992 r., co zdaniem Prezesa Głównego Urzędu Ceł świadczy o wyraźnym
zaniedbaniu swoich interesów. Z zapisu w polu C karnetu ATA wynika, że samocho-
dy będące własnością ,,A.-B." wprowadzone zostały na polski obszar celny w celach
wystawienniczych, tymczasem z zebranego materiału dowodowego wynika jedno-
znacznie, że samochody te zostały przekazane Ryszardowi B. przez Spółkę w celu
ich sprzedaży. Wskazuje to na fakt, że Spółka posłużyła się karnetem ATA niezgod-
nie z przepisami Konwencji brukselskiej z dnia 8 czerwca 1961 r.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Poznaniu wyrokiem z
dnia 5 listopada 1998 r. [...] oddalił skargę Spółki na powyższą decyzję Prezesa
Głównego Urzędu Ceł.
W ocenie Sądu po upływie jednego miesiąca od warunkowej odprawy samo-
chodów dopuszczonych na polski obszar celny w celach wystawienniczych doszło do
sprzecznej z przepisami art. 3 Konwencji brukselskiej zmiany tego celu poprzez za-
warcie przez skarżącą z Ryszardem B. dwóch porozumień, z których wynika, że ten
ostatni zobowiązał się do zakupu tych samochodów oraz ich sprzedaży w Polsce we
własnym imieniu i na własny rachunek. Z dniem zawarcia pierwszego z owych poro-
zumień ( 26 czerwca 1992 r.) skarżąca Spółka utraciła prawo do odprawy celnej wa-
runkowej wprowadzonego na polski obszar celny towaru, gdyż nie dopełniła warun-
ków określonych umową międzynarodową.
Powyższy wyrok zaskarżył Minister Sprawiedliwości rewizją nadzwyczajną, w
której zarzucił rażące naruszenie art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Na-
czelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) oraz art. 15 ustawy
z dnia 28 grudnia 1989 r. -Prawo celne ( jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 75, poz.
445 ze zm.) oraz art. 80 Kodeksu postępowania administracyjnego i wniósł o uchyle-
nie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Administra-
cyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna Ministra Sprawiedliwości nie ma usprawiedliwionych
podstaw, ponieważ Naczelny Sąd Administracyjny zaskarżonym wyrokiem nie naru-
szył wskazanych w niej przepisów prawa, a już z całą pewnością nie naruszył ich
rażąco.
Zgodnie z przepisem art. 2 Konwencji celnej dotyczącej ułatwień przy przywo-
zie towarów przeznaczonych do wystawiania albo wykorzystania na wystawach, tar-
gach, kongresach lub podobnych imprezach, sporządzonej w Brukseli dnia 8
czerwca 1961 r. (załącznik nr 2 do Dz.U. z 1969 r. Nr 30, poz. 238), odprawie warun-
kowej podlegają towary przeznaczone między innymi do wystawienia lub demons-
trowania na imprezie, pod warunkiem że: a) towary będą mogły być zidentyfikowane
przy powrotnym wywozie, b) liczba albo ilość przywiezionych towarów tego samego
rodzaju jest uzasadniona ich przeznaczeniem, c) władze celne kraju przywozu wa-
runkowego uznają, że warunki niniejszej konwencji będą dotrzymane. Z kolei przepis
art. 3 tej Konwencji stanowi, iż towary, odprawione warunkowo, dopóki korzystają z
ułatwień przewidzianych niniejszą konwencją, nie mogą, chyba że ustawodawstwo
kraju czasowego przywozu na to pozwala, być: a) wypożyczane, wynajmowane albo
wykorzystywane za wynagrodzeniem, b) wywożone poza obręb imprezy.
Z powołanych przepisów, które mają zastosowanie w rozpatrywanej sprawie
wynika jednoznacznie, że po pierwsze - polskie władze celne są właściwe do kontroli
przestrzegania przepisów konwencji przez podmiot dokonujący czasowego przywozu
towaru w celach wystawienniczych, po drugie - podmiot ten nie może w tym czasie
zmieniać celu przywozu towaru na inny niż wymieniony w art. 2, po trzecie - towary
odprawione warunkowo nie mogą być przedmiotem najmu, użyczenia lub ,,korzysta-
nia za wynagrodzeniem", ani też wywożone poza obręb imprezy. Trafny jest zatem
pogląd Naczelnego Sadu Administracyjnego, że skarżąca Spółka, zawierając w dniu
26 czerwca 1992 r. i w dniu 22 września 1992 r. porozumienia z Ryszardem B., na
mocy których Ryszard B. zobowiązał się do kupna dostarczonych przez Spółkę sa-
mochodów, a następnie ich sprzedaży w Polsce we własnym imieniu i na własny ra-
chunek, naruszyła przepisy Konwencji i utraciła tym samym prawo do odprawy wa-
runkowej towaru wprowadzonego według karnetu ATA na polski obszar celny. W tej
sytuacji bezprzedmiotowe jest rozważanie, czy skarżąca Spółka ponosi winę za to, iż
samochody wprowadzone czasowo na polski obszar celny nie zostały powrotnie wy-
wiezione do dnia 1 czerwca 1993 r., ponieważ nie ma tu zastosowania przepis art. 15
Prawa celnego, lecz przepis art. 18 tego Prawa, który organ celny pierwszej instancji
prawidłowo powołał jako podstawę prawną decyzji wymierzającej cło. Zgodnie z tym
ostatnio wymienionym przepisem Prawa celnego, odprawa (czasowa) staje się od-
prawą ostateczną, gdy podmiot zobowiązany nie wywiózł z powrotem za granicę to-
waru będącego przedmiotem czasowego przywozu albo zostały naruszone inne wa-
runki ustalone w odprawie celnej. Dla zastosowania tego przepisu i wymierzenia cła
nie było zatem konieczne ustalanie istnienia pierwszej z wymienionych alternatywnie
przesłanek, skoro spełniona została przesłanka druga, a mianowicie podmiot zobo-
wiązany naruszył warunki ustalone w odprawie celnej poprzez dokonanie zmiany
celu czasowego przywozu samochodów na polski obszar celny przez rozporządzenie
nimi w sposób sprzeczny z przepisami art. 2 i 3 Konwencji brukselskiej. W tej sytua-
cji, zawarty w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej argument, że organy celne ,,oce-
niły materiał dowodowy jednostronnie dając bezpodstawnie wiarę zeznaniom osoby
przeciwko której prokuratura skierowała akt oskarżenia o dokonanie kradzieży samo-
chodów sprowadzonych do Polski w celach wystawienniczych", a ,,sąd orzekający
akceptując zarówno ocenę materiału dowodowego dokonaną przez organy celne, jak
i ich stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji rażąco naruszył powołane przepisy
prawa", nie może być w ogóle brany pod rozwagę. Przedmiotem rozważań Sądu nie
była bowiem kwestia winy skarżącej Spółki w utracie sprowadzonego czasowo towa-
ru i w konsekwencji niewywiezienia tego towaru za granicę w terminie do 1 czerwca
1993 r., lecz naruszenie przez Spółkę warunków czasowej odprawy towarów okreś-
lonych umową międzynarodową.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================