Wyrok z dnia 8 marca 2001 r.
III RN 80/00

Skarga do sądu administracyjnego jest niedopuszczalna w sprawie o
wizę dla cudzoziemca nielegalnie przebywającego na terytorium Rzeczpospoli-
tej Polskiej po utracie ważności wizy poprzednio uzyskanej.


Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2001 r. sprawy ze skargi Ra-
bii E. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie z dnia
31 grudnia 1998 r. [...] w przedmiocie odmowy udzielenia wizy pobytowej, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Ad-
ministracyjnego w Warszawie z dnia 10 września 1999 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i odrzucił skargę.

U z a s a d n i e n i e


Wojewoda Poznański decyzją z dnia 7 października 1998 r. [...] odmówił
udzielenia Rabii E., obywatelce Maroka, wizy pobytowej na okres 6 miesięcy. Rozs-
trzygnięcie to utrzymane zostało w mocy w trybie odwoławczym decyzją Ministra
Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 grudnia 1998 r. [...]. W uzasadnieniu
decyzji podano między innymi, że Rabia E. w związku ze studiami na Akademii Me-
dycznej w P. i stażem podyplomowym przebywa w Polsce od ponad 8 lat i kilkakrot-
nie legalizowała swój pobyt. Ostatnią wizę pobytową z terminem ważności do 31
marca 1998 r. otrzymała w dniu 17 kwietnia 1997 r. Wniosek o wydanie kolejnej wizy
na okres 6 miesięcy, w związku z zamiarem odbycia stażu specjalizacyjnego, złożyła
w dniu 24 kwietnia 1998 r., a więc po upływie terminu określonego w art. 8 ust. 3
ustawy o cudzoziemcach i utracie ważności poprzedniej wizy.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Rabii E. na
decyzję ostateczną z dnia 31 grudnia 1998 r., wyrokiem z dnia 10 września 1999 r.
uchylił zaskarżoną decyzję. W motywach wyroku Sąd wyraził pogląd, że zaskarżona
decyzja Ministra podjęta została z naruszeniem art. 9 KPA. Organ administracji obo-
wiązany był pouczyć Rabie E. o aktualnie obowiązującym terminie przewidzianym do
złożenia wniosku o wydanie kolejnej wizy pobytowej, czego według zapewnień skar-
żącej w odwołaniu i skardze, nie uczynił. Zdaniem Sądu przedstawione okoliczności
przemawiają za tym, że spóźnione złożenie wniosku nie wynikało z lekceważącego
stosunku skarżącej do porządku prawnego i nie można faktu tego oceniać w katego-
riach zagrożenia ładu i porządku publicznego. Przyjąć należy, że było ono wynikiem
nieświadomości zmienionego stanu prawnego oraz nieudzielenia jej niezbędnych
wskazówek przez organ pierwszej instancji o terminie złożenia wniosku wizowego,
co mogłoby uchronić skarżącą od zarzutu nielegalnego pobytu na terytorium Rze-
czypospolitej Polskiej.

Od powyższego wyroku wniósł rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwo-
ści, który zarzucając rażące naruszenie art. 22 ust. 2 pkt 3 i art. 19 pkt 5 ustawy z
dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368
ze zm.) w związku z art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach
(Dz.U. Nr 114, poz. 73 ze zm.), żądał uchylenia zaskarżonego wyroku i odrzucenia
skargi.

W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że niezależnie od przy-
czyn niezachowania przez skarżącą terminu przewidzianego do złożenia wniosku o
wydanie kolejnej wizy pobytowej, pewne jest, że w dniu, w którym ona ten wniosek
złożyła, to jest 24 kwietnia 1998 r. (po upływie 24 dni od utraty ważności poprzedniej
wizy) jej pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, był pobytem nielegalnym. W
konsekwencji tego zaś Naczelny Sąd Administracyjny nie był właściwy do rozpozna-
nia sprawy ze skargi na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
31 grudnia 1998 r. w przedmiocie odmowy udzielenia Rabii E. wydania dalszej wizy
pobytowej. Przepis art. 19 pkt 5 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym wyłą-
cza bowiem właściwość sądu administracyjnego w sprawach wiz, z wyjątkiem przy-
padków dotyczących cudzoziemców przebywających legalnie na terytorium Rzeczy-
pospolitej Polskiej. Dodać należy, że z treści art. 9 KPA wynika, że obowiązki organu
administracji, o których mowa w tym przepisie, odnoszą się do stron uczestniczących
w postępowaniu. W istocie przed złożeniem wniosku w dniu 24 kwietnia 1998 r., Ra-
bia E. nie była stroną postępowania, gdyż postępowanie w przedmiotowej sprawie
nie toczyło się, a zostało wszczęte dopiero w dniu 24 kwietnia 1998 r., a więc nie
można zasadnie zarzucić organom administracji naruszenia tego przepisu.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 września 1999 r. zapadł
po rozpoznaniu skargi i po stwierdzeniu jej merytorycznej zasadności. Rewizja nadz-
wyczajna zarzuciła wadliwość tego rozstrzygnięcia, wynikającą z niedopuszczalności
drogi sądowej, przesądzającej o konieczności odrzucenia skargi bez jakiejkolwiek
kontroli merytorycznej zaskarżonej decyzji (art. 27 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie
Administracyjnym). Rozpoznając sprawę w granicach podstaw rewizji nadzwyczajnej
(por. art. 39311 § 1 KPC w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego - Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.). Sąd Najwyższy
zajmował się przedstawionym w rewizji nadzwyczajnej zagadnieniem właściwości
Naczelnego Sądu Administracyjnego, nie biorąc pod uwagę zawartej w zaskarżonym
wyroku oceny decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 grudnia
1998 r.

Wychodząc z powyższego założenia o przedmiocie poddanym Sądowi Naj-
wyższemu do rozpoznania należało przede wszystkim rozważyć zagadnienie właści-
wości sądu administracyjnego w sprawach takich jak rozpatrywana, to jest w spra-
wach wiz. Przepis wskazany w rewizji nadzwyczajnej (art. 19 pkt 5 ustawy o Naczel-
nym Sądzie Administracyjnym) niewątpliwie ustanawia wyjątek od zasady zaskarżal-
ności decyzji administracyjnej do sądu (por. art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o Naczelnym
Sądzie Administracyjnym), co więcej - jest odstępstwem od konstytucyjnej zasady,
że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez sąd
(por. art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). W oparciu o te zasady - interpretacja zakresu
przedmiotowego od ich odstępstwa musi być restryktywna.

Jeżeli chodzi o wskazaną relację z Konstytucją, to jest ona podobna do za-
gadnienia rozważonego przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 15 listopada
2000 r., K. 12/99 (OTK 2000 z. 7, poz. 260), w którym orzeczono, iż art. 19 pkt 5
ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, w zakresie w jakim wyłącza prawo do
sądu w sprawach dotyczących wydalenia cudzoziemca nielegalnie przebywającego
w Polsce - jest zgodny z art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd Najwyż-
szy podzielając powyższe stanowisko i przedstawioną w wyroku TK argumentację
uznał, że wyłączenie prawa do sądu wobec cudzoziemca nielegalnie przebywające-
go na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - nie budzi konstytucyjnych zastrzeżeń
także w sprawach wizy. W takiej bowiem sytuacji nie mogłoby budzić wątpliwości
zastosowanie art. 19 pkt 5 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

Przechodząc na grunt stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy należy stwier-
dzić, że wyrażona w rewizji nadzwyczajnej ocena o nielegalności pobytu Rabia E. na
terytorium RP w toku postępowania w przedmiotowej sprawie, odpowiada okoliczno-
ściom faktycznym przyjętym także w zaskarżonym wyroku NSA. W wyroku tym bo-
wiem przyjęto jako niewątpliwy stan rzeczy, iż skarżąca miała wizę ważną do dnia 31
marca 1998 r. i że po tej dacie pomimo utraty ważności wizy nadal w Polsce przeby-
wała. Sytuacja taka jest z pewnością pobytem nielegalnym (por. art. 5 ustawy z dnia
25 czerwca 1997 r. o cudzoziemcach - Dz.U. Nr 114, poz. 739 ze zm.) Zasadnie
także podniesiono w rewizji nadzwyczajnej, że - wbrew ocenie zaskarżonego wyroku
- nie zaistniały żadne okoliczności, które mogłyby wywołać skutki prawne w przed-
miocie legalizacji pobytu skarżącej cudzoziemki. W szczególności NSA podzielił
ustalenia faktyczne Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, że skarżąca nie
wystąpiła w jakiejkolwiek formie o udzielenie jej kolejnej wizy przed upływem terminu
ważności wizy, którą dysponowała. Z odpowiednim wnioskiem do właściwego organu
wystąpiła bowiem dopiero w dniu 24 kwietnia 1998 r. Skarżąca po upływie terminu
ważności wizy nie mogła nie zdawać sobie sprawy z tego, że jej dalszy pobyt w Pols-
ce w tej sytuacji stracił uprawniającą do tego podstawę. W związku z tym pozbawio-
ne znaczenia prawnego jest twierdzenie skarżącej, że poza postępowaniem wizo-
wym uzyskała w biurze paszportowym informację dotyczącą celowości złożenia
wniosku o wizę wraz z dokumentami, które miałyby ten wniosek uzasadniać. Należy
przy tym zauważyć, że skarżąca nie twierdziła, iż ,,pouczenie", na które się powoły-
wał,a obejmowało sytuację nielegalności pobytu po utracie ważności wizy.

Wreszcie słusznie Minister Sprawiedliwości zauważył, że wyrażona w zaskar-
żonym wyroku ocena dotycząca naruszenia art. 9 KPA pozostaje w wyraźnej
sprzeczności z tokiem postępowania administracyjnego. Naruszenie to - według wy-
roku NSA - miałoby polegać na niepoinformowaniu skarżącej o tym, że jeżeli zamie-
rzałaby wystąpić o kolejną wizę, to powinna zrobić to przed upływem terminu ważno-
ści wizy, której jej udzielono. Niezależnie od swoistej równoznaczności takiej infor-
macji z treścią uprawnienia wizowego ustalającego uprawnienie do przebywania na
terytorium RP tylko w określonym czasie, zasadnie Minister Sprawiedliwości zwrócił
uwagę na to, że przed złożeniem wniosku o udzielenie wizy nie toczyło się w tym
przedmiocie postępowanie administracyjne i w związku z tym nie mogło dojść do na-
ruszenia przepisu określającego jedną z zasad postępowania administracyjnego.

Z powyższych przyczyn podzielając podstawę i wniosek rewizji nadzwyczaj-
nej, Sąd Najwyższy orzekł stosownie do art. 39315 KPC przy uwzględnieniu art. 10
ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. Nr
43, poz. 189 ze zm.) i art. 27 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym w
związku z art. 19 pkt 5 tej ustawy.
========================================