Wyrok z dnia 6 marca 2002 r.
III RN 75/01

Wznowienie postępowania administracyjnego (art. 145 § 1 pkt 5 KPA)
powinno nastąpić nie tylko z uwagi na ujawnienie nowych dowodów, ale także i
nowych okoliczności faktycznych istotnych dla sprawy, istniejących w dniu
wydania decyzji oraz nieznanych organowi, który ją wydał.


Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Józef Iwulski, Andrzej Kijowski.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, w sprawie ze skargi Przedsiębiorstwa Obsługi PKS Zakładu w W. na
decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w W. z dnia 10 lutego 1999 r. [...] w przed-
miocie wymiaru cła, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Administracyjnej, Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w dniu 6 marca 2002 r. rewizji nadzwyczajnej Ministra
Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Za-
miejscowego w Lublinie z dnia 30 czerwca 2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Dyrektor Urzędu Celnego w T. ostateczną decyzją z dnia 14 marca 1997 r.,
zawartą w JDA SAD [...], wydaną na wniosek importera - Przedsiębiorstwa Obsługi
PKS - Zakład w W., dopuścił do obrotu na polskim obszarze celnym towar zadekla-
rowany jako ,,olej opałowy o zawartości siarki w masie nie przekraczającej 1 %, kla-
syfikując go - zgodnie z wnioskiem strony i załączonym przez nią pozwoleniem
przywozu z dnia 12 marca 1997 r. - według kodu PCN 2710 00 74 0 ze stawką celną
autonomiczną 25 %, biorąc także pod uwagę to, że do zgłoszenia celnego importer
dołączył białoruski certyfikat jakości [...] z dnia 9 marca 1997 r. Równocześnie, na
zlecenie importera, przy zgłoszeniu celnym, SGS S.P. pobrał próbki towaru do ana-
lizy z 22 cystern. Ponieważ wyniki tej analizy, ujęte w certyfikacie jakości z dnia 19
marca 1997 r., wykazały, że olej nie odpowiadał fizyko-chemicznym cechom ,,cięż-
kiego oleju opałowego", objętego wskazanym przy zgłoszeniu do odprawy celnej ko-
dem PCN, Dyrektor Urzędu Celnego w T. przejął próbki towaru od SGS S.P. i prze-
słał je do analizy do Instytutu Technologii Nafty w K., który w sprawozdaniu z dnia 16
czerwca 1997 r. stwierdził, że w wyniku analizy ustalono, iż sprowadzony olej należy
zaklasyfikować do kodu PCN 2710 00 67 9 taryfy celnej. Biorąc to pod uwagę, Dy-
rektor Urzędu Celnego w T. postanowieniem z dnia 15 października 1997 r., wyda-
nym na podstawie art. 145 § 1 pkt 5 KPA, wznowił postępowanie w sprawie, a na-
stępnie decyzją z dnia 12 lutego 1998 r. dokonał ponownego ustalenia klasyfikacji
taryfowej i wymiaru cła od przedmiotowego towaru, stwierdzając, że towar powinien
zostać zaklasyfikowany jako olej opałowy lekki, czyli do kodu PCN 2710 00 67 9 ze
stawką celną autonomiczną 35 %. W wyniku odwołania strony - importera od tej
ostatniej decyzji, Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 10 lutego 1999 r.
utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję, a w uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia
stwierdził, że: po pierwsze - dokumentem potwierdzającym stan towaru jest nie tylko
certyfikat jakości SGS S.P., ale także ekspertyza Instytutu Technologii Nafty w K.;
oraz po drugie - że w rozpoznawanej sprawie strona, składając wniosek o wszczęcie
postępowania celnego, przedstawiła stan towaru w sposób niezgodny ze stanem
faktycznym, a zatem nie dopełniła obowiązku właściwego zgłoszenia towaru do od-
prawy celnej, wynikającego z art. 40 ust. 1 i art. 50 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. - Prawo celne (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312 ze
zm.), a przy tym załączyła do swego zgłoszenia pozwolenie na przywóz towaru, który
faktycznie nie był przedmiotem importu; tym samym, importer, poprzez wadliwe wy-
pełnienie pola nr 33 w dokumencie SAD, błędnie wnioskował o zastosowanie wobec
zgłoszonego do odprawy oleju opałowego kodu PCN 2710 00 74 0, dla którego przy-
sługuje autonomiczna stawka celna w wysokości 25 %. Strona wniosła skargę do
Naczelnego Sądu Administracyjnego na powyższą decyzję Prezesa Głównego
Urzędu Ceł.

Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie wyrokiem z
dnia 30 czerwca 2000 r. [...] uchylił zaskarżoną decyzję Prezesa Głównego Urzędu
Ceł z dnia 10 lutego 1999 r. oraz poprzedzającą ją decyzję Dyrektora Urzędu Celne-
go w T. z dnia 12 lutego 1998 r. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd stwierdził, że: po
pierwsze - organy celne wydały powyższe decyzje w wyniku wznowienia postępo-
wania w sprawie, pomimo że brak było podstaw do wznowienia postępowania na
podstawie art. 145 § 1 pkt 5 KPA, ponieważ stan towaru był znany organowi celnemu
w chwili jego zgłoszenia do odprawy celnej; oraz po drugie - Sąd powołał się także
na zasadę zaufania w stosunkach między obywatelem a państwem, w nawiązaniu do
której w kontekście rozpoznawanej sprawy stwierdził, że: ,,Zasady państwa prawnego
wymagają nie tylko legalności działania organów, ale również rzetelności, bowiem
ryzyko pomyłek i błędów, a nawet celowych, bo podjętych w interesie ogólnym, lecz
szkodzących jednostce działań administracji, nie było przerzucane tylko na tę jed-
nostkę, zwłaszcza gdy po jej stronie nie można dopatrzyć się naganności postępo-
wania".

Minister Sprawiedliwości wniósł rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku
Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie z dnia 30
czerwca 2000 r. [...] zarzucając rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1
ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74,
poz. 368 ze zm.) w związku z art. 145 § 1 pkt 5 i art. 80 KPA oraz art. 23 Prawa cel-
nego, a w konsekwencji wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy Naczelnemu
Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lublinie do ponownego
rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono w szczególności, że
- wbrew stwierdzeniom Sądu - w rozpoznawanej sprawie organy celne dokonały
ustalenia rzeczywistego stanu towaru zgłoszonego do odprawy celnej w sposób pra-
widłowy, tym bardziej jeśli zważyć, że: po pierwsze - art. 40 ust. 1 oraz art. 50 ust. 1 i
ust. 3 Prawa celnego nakłada na podmiot zgłaszający towar do odprawy celnej obo-
wiązek dołączenia dokumentów służących prawidłowemu ustaleniu wartości celnej
towaru i naliczenia należności celnej, a ryzyko niewłaściwego zgłoszenia towaru do
odprawy celnej spoczywa na zgłaszającym; po drugie - w rozpoznawanej sprawie,
do obowiązków importera należało między innymi także wskazanie rodzaju towaru,
kodu PCN taryfy celnej i stawki celnej; jak się następnie okazało, składając wniosek
o wszczęcie postępowania celnego, importer nie przedstawił rzeczywistego stanu
towaru, a ponadto do dokumentów odprawy celnej dołączył dokument w postaci
pozwolenia na przywóz produktu, który w danym wypadku faktycznie nie był przed-
miotem importu; po trzecie - ,,specyfika postępowania celnego, w szczególności do-
tycząca dopuszczania do obrotu towarów masowych, oznaczonych co do gatunku,
daje organom celnym jedynie możliwość pobierania próbek towaru na granicy i prze-
kazywania ich do analizy wyspecjalizowanym jednostkom badawczym. Brak jest na-
tomiast możliwości przetrzymywania towaru na granicy do czasu wykonania badań
pobranych próbek. Stąd też zarzut NSA dotyczący obowiązku przeprowadzenia
postępowania wyjaśniającego w tej sprawie przed wydaniem decyzji jest nieupraw-
niony."; ponadto, mając na uwadze dyspozycję art. 76 KPA: ,,W niniejszej sprawie
organ celny nie miał podstaw do odrzucenia dokumentów potwierdzających stan to-
waru, przedłożonych przez importera. Dlatego jedyną możliwością usunięcia wady
niniejszego postępowania celnego, zakończonego wydaniem decyzji ostatecznej,
było jego wznowienie na podstawie art. 145 § 1 pkt 5 KPA".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest zasadna. Stosownie do dyspozycji art. 40 ust. 1
oraz art. 50 ust. 1 i ust. 3 Prawa celnego, podmiot zgłaszający towar do odprawy cel-
nej jest obowiązany dołączyć do wniosku o wszczęcie postępowania celnego między
innymi także: ,,deklarację wartości celnej , fakturę w oryginale lub inny dokument słu-
żący do ustalenia wartości celnej". W konsekwencji, ryzyko skutków dokonania zgło-
szenia towaru do odprawy celnej w sposób niewłaściwy spoczywa na zgłaszającym.
W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że importer - Przedsiębiorstwo Obsługi
PKS - Zakład w W. we wniosku o dopuszczenie towaru do obrotu na polskim obsza-
rze celnym zadeklarowało, iż sprowadzony z zagranicy olej opałowy, zgodnie z załą-
czonym przez importera pozwoleniem przywozu z dnia 12 marca 1997 r., powinien
zostać zaklasyfikowany do kodu PCN 2710 00 74 0 z autonomiczną stawką celną 25
% i na tej podstawie organy celne dokonały wymiaru należności celnej od sprowa-
dzonego towaru, ponieważ w chwili dokonywania odprawy celnej wiarygodność de-
klaracji importera nie budziła żadnych zastrzeżeń. Jednakże w sytuacji, gdy dokona-
na przez SGS S.P. analiza próbek towaru (sprowadzonego z zagranicy oleju opało-
wego), pobranych zresztą na zlecenie samego importera, wykazała, że sprowadzony
towar posiada znamiona fizyko-chemiczne, które nakazywały zaklasyfikowanie go do
odmiennego (aniżeli zadeklarowany przez importera we wniosku) kodu PCN 2710 00
67 9 taryfy celnej, z autonomiczną stawką celną 35 %, co potwierdziła także powtór-
na analiza przeprowadzona na zlecenie Dyrektora Urzędu Celnego w T. przez Insty-
tut Technologii Nafty w K., organ celny trafnie stwierdził, iż tym samym w rozpozna-
wanej sprawie wyszła na jaw nowa okoliczność faktyczna istniejąca już w dniu wyda-
nia decyzji o odprawie celnej tego towaru (oleju napędowego), która nie była znana
organowi wydającemu tę decyzję, co w konsekwencji uzasadnia wznowienie postę-
powania celnego w sprawie na podstawie art. 145 § 1 pkt 5 KPA i wydania nowej
decyzji w zakresie wymiaru należności celnej za sprowadzony towar - olej opałowy
(art. 151 § 1 pkt 2 KPA).
Natomiast niezgodny z literalnym brzmieniem art. 145 § 1 pkt 5 KPA i oczywi-
ście błędny jest pogląd prawny wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Na-
czelnego Sądu Administracyjnego, wedle którego: ,,Art. 145 § 1 pkt 5 KPA wymaga
kumulatywnego spełnienia następujących przesłanek - nowe okoliczności faktyczne i
nowe dowody muszą zostać ujawnione po wydaniu decyzji ostatecznej. Nie mogłyby
one być znane organowi przed wydaniem przez ten organ decyzji ostatecznej.
Nadto, te okoliczności i dowody musiały istnieć już wcześniej, to jest w chwili wyda-
wania decyzji ostatecznej, lecz dla tego organu są one nowymi tylko dlatego, że nie
były mu wcześniej znane". Przede wszystkim z całą mocą należy podkreślić, że użyty
w dyspozycji art. 145 § 1 pkt 5 KPA łącznik ,,lub" (,,nowe okoliczności faktyczne lub
nowe dowody") wskazuje jednoznacznie na to, że wystąpienie co najmniej jednego z
członów tej alternatywy (,,nowych okoliczności faktycznych" bądź ,,nowych dowodów"
- tzw. alternatywa zwykła) stanowi samoistną i wystarczającą podstawę wznowienia
postępowania, o ile równocześnie są spełnione pozostałe przesłanki prawne wzno-
wienia postępowania, o których mowa w art. 145 § 1 pkt 5 KPA, a mianowicie: po
pierwsze - są one ,,istotne dla sprawy"; po drugie - istniały w dniu wydania decyzji;
oraz po trzecie - nie były znane organowi, który wydał decyzję. I właśnie taka sytua-
cja faktyczna i prawna miała miejsce w rozpoznawanej sprawie.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 § 1 KPC
w związku z art.10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 43, poz.189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================