Wyrok z dnia 4 listopada 1998 r.
III RN 74/98

Ocena prawna wyrażona w orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyj-
nego wiąże w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność
była przedmiotem zaskarżenia (art. 30 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczel-
nym Sądzie Administracyjnym, Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) i może być ona
wzruszona jedynie w drodze rewizji nadzwyczajnej, wniesionej w nieprzekra-
czalnym terminie sześciu miesięcy od dnia doręczenia prawomocnego orze-
czenia (art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczpospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych
ustaw, Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Andrzej Wasilewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kwaśniewski, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 1998 r. sprawy ze skargi Zarządu
Gminy L. na decyzję Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej w W. z dnia 9 grudnia 1996
r. [...] w przedmiocie nabycia mienia komunalnego, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego w Warszawie z dnia 14 listopada 1998 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Wojewoda S. decyzją z dnia 14 kwietnia 1993 r. [...] odmówił stwierdzenia na-
bycia z mocy prawa zarówno przez Miasto W., jak i przez Gminę L. własności nieru-
chomości oznaczonej w ewidencji gruntów w obrębie W. jako działka [...] i wpisanej
do księgi wieczystej [...], bowiem uznał, że działka ta nie podlega komunalizacji na
mocy art. 11 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o
samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32,
poz. 191 ze zm., powoływana nadal jako: ustawa-Przepisy wprowadzające) jako, że
w części stanowi ona siedzibę Sądu Rejonowego w W. Krajowa Komisja Uwłaszcze-
niowa decyzją z dnia 15 listopada 1993 r. [...], wydaną na skutek odwołania Gminy
L., utrzymała w mocy decyzję Wojewody S. Natomiast Naczelny Sąd Administracyjny
w Warszawie wyrokiem z dnia 6 lipca 1995 r. [...], po rozpoznaniu skargi wniesionej
przez Gminę L., uchylił zaskarżoną decyzję Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej oraz
poprzedzającą ją decyzję Wojewody S., przy czym w uzasadnieniu tego wyroku, na-
wiązując do uchwały Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 grudnia 1992 r. (W. 13/91),
stwierdził, że sporna nieruchomość stała się z dniem 27 maja 1990 r. przedmiotem
współwłasności Skarbu Państwa i Miasta W. - jako gminy właściwej w rozumieniu art.
5 ust. 1 pkt 1 ustawy-Przepisy wprowadzające. Wyrok ten nie został wzruszony w
drodze rewizji nadzwyczajnej.

W konsekwencji, Wojewoda S. decyzją z dnia 6 grudnia 1995 r. [...] stwierdził
nabycie przez Miasto W. części stanowiącej 452/699 spornej nieruchomości i rów-
nocześnie odmówił komunalizacji udziału w tej nieruchomości na rzecz Gminy L. W
wyniku odwołania od tej decyzji, wniesionego zarówno przez Skarb Państwa repre-
zentowany przez Prezesa Sądu Rejonowego w W., jak i Gminę L. reprezentowaną
przez Wójta, Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa decyzją z dnia 7 lutego 1996 r. [...]
uchyliła zaskarżoną decyzję Wojewody S. i przekazała sprawę do ponownego roz-
poznania z równoczesnym zobowiązaniem do ustalenia udziałów zainteresowanych
podmiotów w spornej nieruchomości, przyjmując że przy podejmowaniu rozstrzyg-
nięcia w tej sprawie organy administracji publicznej są związane stanowiskiem Na-
czelnego Sądu Administracyjnego sformułowanym w powołanym wyroku z dnia 5
lipca 1995 r. [...].
W tej sytuacji, Wojewoda S. decyzją z dnia 30 września 1996 r. [...] stwierdził
nabycie przez Miasto W. udziału 355/699 części spornej nieruchomości we współ-
własności ze Skarbem Państwa i równocześnie odmówił stwierdzenia nieodpłatnego
nabycia udziału we współwłasności spornej nieruchomości przez Gminę L. W odwo-
łaniu od tej decyzji Wójt Gminy L. wnosił o jej uchylenia i rozstrzygnięcie sprawy co
do istoty poprzez stwierdzenie, że udział we współwłasności spornej nieruchomości
nabyło nie Miasto W., lecz Gmina L. oraz, że udział ten wynosi nie 355/699 części,
ale 386/699 części. Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa decyzją z dnia 9 grudnia 1996
r. [...] utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję Wojewody S. W skardze do Naczelnego
Sądu Administracyjnego na tę ostatnią decyzję Gmina L. powtórzyła powoływane już
wcześniej w toku postępowania administracyjnego w tej sprawie zarzuty, a ponadto
podniosła także, że leżąca u podstaw przyjętych rozstrzygnięć wykładnia pojęcia
,,gmina właściwa", która wynika z uchwały Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9
grudnia 1991 r. (W. 13/91) nie powinna mieć zastosowania w niniejszej sprawie, bo-
wiem dotyczyła ona odpowiedzi na pytanie odnoszące się do komunalizacji przed-
siębiorstwa państwowego. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z
dnia 14 listopada 1997 r. [...] oddalił skargę Gminy L., przyjmując, iż na podstawie
art. 30 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U.
Nr 74, poz. 368 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o NSA) jest związany
oceną prawną w sprawie wyrażoną we wcześniejszym wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 lipca 1995 r. [...], który przesądził kwestię
nabycia spornego mienia ogólnonarodowego na zasadzie współwłasności Skarbu
Państwa i odpowiedniej komunalnej osoby prawnej - w danym wypadku Miasta W.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, pismem z dnia 10 czerwca 1998 r. [...],
wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w
Warszawie z dnia 14 listopada 1997 r. [...], zarzucając mu rażące naruszenie prawa
poprzez naruszenie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy - Przepisy wprowadzające w związku z
art. 7 KPA oraz art. 30 w związku z art. 51 ustawy o NSA i w związku z art. 2 Kons-
tytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483), a
także naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej oraz na podstawie art. 57 ust. 2
ustawy o NSA wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzających go
decyzji Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej z dnia 9 grudnia 1996 r. [...] i decyzji Wo-
jewody S. z dnia 30 września 1996 r. [...] W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej
podniesiono w szczególności, że brak jest podstaw dla przyjęcia, iż ocena prawna
wyrażona w nie zaskarżonym rewizją nadzwyczajną wyroku Naczelnego Sądu Admi-
nistracyjnego z dnia 5 lipca 1994 r. [...] wiąże w danej sprawie nie tylko Naczelny Sąd
Administracyjny i określone organy administracji publicznej, ale także Sąd Naj-
wyższy, bowiem jak wywodzi się w rewizji nadzwyczajnej ,,Ani były art. 209 KPA, ani
obecny art. 30 ustawy o NSA nie wydają się przemawiać za tezą, iż w szczególności
Sąd Najwyższy związany jest oceną prawną zawartą w wyroku NSA, który to wyrok
ze względu na upływ czasu nie podlega wzruszeniu w trybie rewizji nadzwyczajnej.
Również generalne odesłanie do KPC (art. 365 § 1 KPC) zawarte w art. 59 ww.
ustawy o NSA nie wydaje się tu mieć zastosowania, jako że kwestia związania wyro-
kami NSA nie może być uznana za nie unormowaną w ustawie o NSA". Dotyczy to
tym bardziej sytuacji, gdy w grę wchodzi oczywista wadliwość oceny prawnej wyra-
żonej w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 maja
1995 r. [...], który w odpowiednim czasie nie został zaskarżony w trybie rewizji nadz-
wyczajnej, a wyrażony w nim pogląd prawny jest niezgodny z poglądem prawnym w
tej samej kwestii prawnej, choć w związku z rozpoznawaniem innej sprawy,
przyjętym przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 marca 1998 r. (III RN 16/98). W
rewizji nadzwyczajnej podkreślono równocześnie, że w wyjątkowych sytuacjach
także orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego dopuszcza możliwość ods-
tąpienia od zasady związania oceną prawną zawartą w poprzednim wyroku tego
Sądu, jeżeli przestrzeganie zasady związania Sądu poprzednio wyrażoną oceną
prawną w sprawie: ,,prowadziłoby do kolizji z zasadami demokratycznego państwa
prawnego, którym daje obecnie wyraz art. 2 Konstytucji RP (por. wyrok NSA w War-
szawie z dnia 24 lutego 1995 r., III SA 19/94 - OSP 1997/6/112 z częściowo apro-
bującą glosą J. Borkowskiego oraz z aprobującą glosą M. Wyrzykowskiego - Glosa
1996 nr 5 s.13 i n.)". W opinii rewizji nadzwyczajnej, w takiej sytuacji, gdy w grę
wchodzi problem przestrzegania art. 30 ustawy o NSA oraz art. 2 Konstytucji RP,
pierwszeństwo należy dać normie konstytucyjnej: ,,albowiem proste odwołanie się do
ustawy zwykłej (do art. 30 ustawy o NSA) prowadziłoby do pozostawienia w mocy
orzeczenia sądowego akceptującego decyzje administracyjne wydane sprzecznie z
zasadą równości wobec prawa, przejawiającą się w tym przypadku w zapewnieniu
przez ustawodawcę ,,możliwie równego startu" wszystkim gminom jako tworzonym w
dniu 27 maja 1990 r. osobom prawa cywilnego w wyniku nieodpłatnego nabycia
przez wszystkie gminy istotnych - porównywalnych - składników mienia ogólnonaro-
dowego". W odniesieniu do niniejszej sprawy ma to znaczenie tym bardziej, jeśli
zważyć, że w uchwale Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lutego 1994 r. (W. 12/92 -
OTK 1994/1/16) stwierdzono, iż budynki stanowiące siedzibę tak władzy gminy, jak i
urzędu rejonowego stanowią niepodzielne składniki mienia ogólnonarodowego i w
konsekwencji w decyzji komunalizacyjnej stwierdza się w takich wypadkach fakt
powstania współwłasności i określa udział gminy w przedmiocie współwłasności.
Biorąc powyższe pod uwagę, wywodzi rewizja nadzwyczajna, w danym wypadku
brak było podstaw do stwierdzenia komunalizacji udziału we współwłasności na rzecz
Miasta W., jako że w dniu 27 maja 1990 r udział jego we współwłasności nie służył
wykonywaniu ani jego zadań ani zadań podległych mu jednostek organizacyjnych;
natomiast należało przyjąć, że istnieją podstawy prawne i faktyczne dla dokonania
komunalizacji na rzecz Gminy L. we współwłasności nieruchomości położonej w W.
ze Skarbem Państwa.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna nie jest uzasadniona.

Ocena prawna wyrażona w orzeczeniu Naczelnego Sądu Administracyjnego
wiąże w sprawie ten Sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność była przed-
miotem zaskarżenia (art. 30 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym) i może
być ona wzruszona jedynie w drodze rewizji nadzwyczajnej wniesionej w nieprzekra-
czalnym terminie sześciu miesięcy od dnia doręczenia prawomocnego orzeczenia
(art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego,
rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postę-
powaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw - Dz.U. Nr 43, poz.
189 ze zm., por. także: uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
21 listopada 1996 r., III ZP 2/96, OSNAPiUS 1997 nr 10, poz. 158 oraz uchwałę
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 1997 r., III ZP 13/96,
OSNAPiUS 1997 nr 24, poz. 482). Powyższe reguły prawne stanowić mają gwaran-
cję stabilizacji wydawanych w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej (art. 174 Konstytucji
RP) prawomocnych wyroków sądowych i w konsekwencji sprzyjać mają pewności
obrotu prawnego, nawet w sytuacji, gdy rozstrzygnięcie w konkretnej sprawie (ad
casum) narusza prawo, chyba że zachodzą przesłanki prawne uzasadniające wzno-
wienie postępowania (art. 401 i art. 403 KPC w związku z art. 59 ustawy o NSA oraz
art. 190 ust. 4 Konstytucji Rzeczypospolite Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. - Dz.U.
Nr 78, poz. 483). Skoro więc rewizja nadzwyczajna kwestionuje zasadność zaskar-
żonego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z tej przyczyny, że Sąd ten
oparł swoje rozstrzygnięcie na ocenie prawnej wyrażonej we wcześniejszym, nie zas-
karżonym rewizją nadzwyczajną, wyroku tegoż Sądu w tej samej sprawie, zarzuca-
jąc, że ocena ta w rażący sposób narusza prawo i interes Rzeczypospolitej Polskiej,
to oznacza to, że w danym wypadku rewizja nadzwyczajna opiera się na dwu
sprzecznych z obowiązującym porządkiem prawnym założeniach, a mianowicie:
zakłada dopuszczalność uchylenia bezwzględnej mocy obowiązującej art. 30 ustawy
o NSA zarówno w stosunku Sądu, jak i organów orzekających w niniejszej sprawie i
równocześnie zmierza do zmiany oceny prawnej wynikającej z wcześniejszego
prawomocnego wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 lipca 1995 r.
[...], pomimo upływu sześciomiesięcznego terminu do wniesienia rewizji
nadzwyczajnej od tego wyroku, a więc z rażącym naruszeniem art. 10 ustawy z dnia
1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezy-
denta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym,
Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189). Dlatego rewizja
nadzwyczajna nie zasługiwała na uwzględnienie.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39312 KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie
Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej -
Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania
administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektó-
rych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189) orzekł, jak w sentencji.
N o t k a

Powołana w uzasadnieniu uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 grudnia
1992 r., W. 13/91 została opublikowana w Dz.U. 1992 r. Nr 97, poz. 486 oraz w OTK 1992
r. nr 2, poz. 37, a wyrok z dnia 11 marca 1998 r., III RN 16/98 w OSNAPiUS 1999 r. nr 3,
poz. 79.
========================================