Wyrok z dnia 22 października 1998 r.
III RN 67/98

Pięcioletni termin przedawnienia karalności przewinienia dyscyplinarne-
go (art. 88 ust. 4 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz.U. Nr
16 poz. 124 ze zm.) odnosi się także do przewinienia popełnionego przed dniem
wejścia w życie ustawy z dnia 22 maja 1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o
adwokaturze, ustawy o radcach prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
Nr 75, poz. 471 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Lech Paprzycki,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 października 1998 r. na rozprawie
sprawy z odwołania obwinionego Janusza P. od orzeczenia Wyższego Sądu Dys-
cyplinarnego w Warszawie z dnia 6 grudnia 1997 r. [...] na skutek rewizji nadzwy-
czajnej Prezesa Naczelnej Rady Adwokackiej w Warszawie [...]


u c h y l i ł zaskarżone orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego w War-
szawie w części dotyczącej umorzenia postępowania co do czynu popełnionego w
dniu 15 listopada 1994 r. i w tym zakresie sprawę przekazał temu Sądowi do ponow-
nego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

U z a s a d ni e n i e


Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Siedlcach orzeczeniem z dnia 17
stycznia 1997 r. uznał obwinionego adwokata Janusza P. winnym między innymi
przewinienia dyscyplinarnego określonego w § 29 Zasad etyki zawodu adwokata
polegającego na tym, że pełniąc obowiązki obrońcy Janusza W. [...] przed Sądem
Wojewódzkim w S. w dniach 15 listopada 1994 r. i 13 lutego 1995 r. opuścił salę
rozpraw bez zapewnienia obrońcy - substytuta dla swego mocodawcy, co spowodo-
wało konieczność odroczenia obu rozpraw i za ten czyn skazał go na karę upomnie-
nia. W wyniku odwołania obwinionego oraz Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej
Rady Adwokackiej w S., Wyższy Sąd Dyscyplinarny dla spraw adwokatów orzecze-
niem z dnia 6 grudnia 1997 r. [...] zmienił zaskarżone orzeczenie w opisanym powy-
żej zakresie w ten sposób, że umorzył postępowanie odnośnie do zarzutu dotyczą-
cego czynu popełnionego w dniu 15 listopada 1994 r. z uwagi na to, że minął 3-letni
okres przedawnienia karania, który w opinii Wyższego Sądu Dyscyplinarnego zaczął
biec w dniu 15 listopada 1994 roku.
Prezes Naczelnej Rady Adwokackiej pismem z dnia 3 czerwca 1998 r. [...],
działając na podstawie art. 91a ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokatu-
rze (Dz. U. Nr 16, poz. 124 ze zm.) w związku z art. 4 ustawy z dnia 1 grudnia 1995
r. o zmianie Kodeksu postępowania karnego, ustawy o ustroju sądów wojskowych,
ustawy o opłatach w sprawach karnych i ustawy o postępowaniu w sprawach nielet-
nich (Dz. U. Nr 154, poz. 793) wniósł rewizję nadzwyczajną od powyższego orze-
czenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z powodu rażącego naruszenia art. 82 ust.
4 Prawa o adwokaturze przez niewłaściwe zastosowanie przedawnienia oraz wniósł
o uchylenie zaskarżonej części tego orzeczenia i przekazanie sprawy w tym zakresie
Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu
rewizji nadzwyczajnej podniesiono w szczególności, że pomimo, iż w danym wypad-
ku Wyższy Sąd Dyscyplinarny uznał, że upłynął 3-letni okres przedawnienia zarzu-
canego czynu, liczony od dnia jego popełnienia, nie uzasadniając bliżej swego sta-
nowiska w tej sprawie, to jednak Wyższy Sąd Dyscyplinarny orzekając w tym samym
składzie i w tym samym dniu w innej sprawie [...] sformułował ogólny pogląd prawny,
wedle którego: ,,do wszystkich przewinień dyscyplinarnych popełnionych przed dniem
14 września 1997 r., a więc dokonanych przed nowelizacją ustawy, należy stosować
przepis wcześniejszy jako korzystniejszy dla sprawcy". W rewizji nadzwyczajnej
podniesiono, że w tej sytuacji uznać należy, iż pogląd ten legł także u podstaw
zaskarżonego rozstrzygnięcia, a zatem sprawa ta ma charakter precedensowy,
bowiem rozstrzyga o sposobie interpretacji przepisu o przedawnieniu w ustawie -
Prawo o adwokaturze i to zarówno w odniesieniu do stanu prawnego przed 15 wrześ-
nia 1997 r. (art. 92 ust. 4 Prawa o adwokaturze przed nowelizacją), jak i w
odniesieniu do stanu prawnego po 15 września 1997 r. (art. 88 ust. 4 Prawa o adwo-
katurze po nowelizacji). Tymczasem, według rewizji nadzwyczajnej, wyrażony w tym
względzie pogląd prawny Wyższego Sądu Dyscyplinarnego nie jest trafny. Wpraw-
dzie Wyższy Sąd Dyscyplinarny stosuje zasadę wyrażoną w art. 2 dotychczas obo-
wiązującego KK (odpowiednio art. 4 nowego KK - prawo intertemporalne), ale rodzi
się wątpliwość, czy w odniesieniu do adwokackiego postępowania dyscyplinarnego,
do którego nie wprowadzono takiego przepisu, w ogóle należy stosować tę zasadę
międzyczasowego prawa karnego. Bowiem w postępowaniu dyscyplinarnym można
stosować odpowiednio przepisy KPK (na co wskazuje § 1 ust. 2 rozporządzenia Mi-
nistra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1983 r. w sprawie postępowania dyscypli-
narnego przeciwko adwokatom i aplikantom adwokackim - Dz.U. Nr 68, poz. 307 ze
zm.), ale też dotyczy to wyłącznie przepisów proceduralnych, a nie przepisów prawa
materialnego. Tymczasem instytucja przedawnienia karania jest instytucją prawa
materialnego. Dlatego też nie można twierdzić, że w tym wypadku przedłużenie
okresu przedawnienia przełamuje zasady lex retro non agit, in dubio pro reo czy lex
severior retro non agit. I z tej przyczyny, w opinii rewizji nadzwyczajnej, umorzenie
postępowania dyscyplinarnego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny ze względu na
przedawnienie nie jest trafne, a zaskarżone orzeczenie powinno zostać uchylone. W
odpowiedzi na rewizję nadzwyczajną obwiniony polemizuje z podniesionymi w niej
zarzutami, wnosząc równocześnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia Wyższego
Sądu Dyscyplinarnego w zakresie w jakim uznaje ono jego winę, ponieważ - jak wy-
wodzi: ,,wniesienie rewizji nadzwyczajnej upoważnia Sąd Najwyższy do uchylenia
zaskarżonego orzeczenia z powodu innego niż wskazany w rewizji nadzwyczajnej
naruszenia prawa".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Stosownie do postanowienia art. 92 ust. 4 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. -
Prawo o adwokaturze (Dz. U. Nr 16, poz. 124 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym
do dnia 14 września 1997 r., karalność przewinienia dyscyplinarnego ustawała w
zasadzie wtedy, gdy od czasu jego popełnienia upłynęły trzy lata. Jednakże na pods-
tawie art. 1 pkt 55 ustawy z dnia 22 maja 1997 r. o zmianie ustawy - Prawo o adwo-
katurze, ustawy o radcach prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 14
lipca 1997 roku - Nr 75, poz. 471 - powoływanej nadal jako: ustawa nowelizująca)
termin przedawnienia karalności przewinienia dyscyplinarnego adwokatów uległ wy-
dłużeniu do lat pięciu (obecnie: art. 88 ust. 4 ustawy - Prawa o adwokaturze). Zwa-
żywszy przy tym, że zarówno w samej ustawie - Prawo o adwokaturze, jak i w usta-
wie nowelizującej brak jest odmiennego postanowienia, należy przyjąć, iż także ta
zmiana, polegająca na przedłużeniu do pięciu lat obowiązującego dotychczas trzy-
letniego terminu przedawnienia karalności, objęta jest mocą derogacyjną ustawy
nowelizującej, która weszła w życie z dniem 15 września 1997 roku (art. 16 ustawy
nowelizującej). Oznacza to, iż pięcioletni termin przedawnienia karalności przewi-
nienia dyscyplinarnego odnosi się także do przewinienia dyscyplinarnego popełnio-
nego przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, oczywiście o ile nie upłynął
termin przedawnienia dla wszczęcia postępowania dyscyplinarnego z powodu po-
pełnienia tego przewinienia (art. 88 ust. 1 - ust. 3 ustawy - Prawo o adwokaturze).
Uwzględniając natomiast odrębność odpowiedzialności dyscyplinarnej i postępowa-
nia dyscyplinarnego w stosunku do odpowiedzialności karnej i postępowania karnego
oraz autonomiczny charakter obowiązującej w tym zakresie regulacji ustawowej, w
której brak jest odesłań do przepisów prawa karnego materialnego, nie jest do-
puszczalne odpowiednie stosowanie w postępowaniu dyscyplinarnym przepisów
prawa karnego materialnego, w tym także art. 2 KK dawnego lub art. 4 § 1 KK nowe-
go (abstrahując od tego, czy sformułowana w nich zasada odnosi się również do ins-
tytucji przedawnienia karalności).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 13 pkt 2
ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (jednolity tekst: Dz. U. z
1994 r. Nr 13, poz. 48 ze zm.) w związku z art. 91a ust. 1 ustawy - Prawo o adwo-
katurze oraz art. 39313 § 1 KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospo-
litej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępo-
wania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.
========================================