Wyrok z dnia 22 października 1998 r.
III RN 66/98

Przepis art. 48 Prawa celnego - Ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312 ze zm.) nie ma zastosowania w razie
dokonania kontroli celnej poza miejscem odprawy celnej, jeżeli zachodzi uza-
sadnione podejrzenie, że towar został wprowadzony na polski obszar celny z
naruszeniem przepisów prawa lub umów międzynarodowych (art. 22 ust. 2 w
związku z art. 46 ust. 2 pkt 2-4 tego Prawa).


Przewodniczący SSN: Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Włodzimierza
Skoniecznego, po rozpoznaniu w dniu 22 października 1998 r. sprawy ze skargi
Stanisława G. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w W. z dnia 31 maja 1995
r. [...] w przedmiocie wymiaru cła, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawied-
liwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego
w Katowicach z dnia 12 listopada 1997 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił skargę.

U z a s a d n i e n i e


Dyrektor Urzędu Celnego w C. postanowieniem z dnia 6 września 1993 r. [...]
wszczął z urzędu postępowanie w sprawie wymiaru należności celnych od towarów
pochodzenia zagranicznego ujawnionych w firmie Stanisława G. ,,H." - Sprzedaż
Hurtowa i Detaliczna Sprzętu RTV w W. W uzasadnieniu postanowienia organ celny
stwierdził, że w wyniku kontroli przeprowadzonej w firmie ustalono, brak dokumentów
odprawy celnej tych towarów, a faktury wystawione dla Stanisława G. na ich zakup
pochodziły od nie istniejących przedsiębiorstw.

Dyrektor Urzędu Celnego w C. postanowieniem z dnia 26 listopada 1993 r.
zawiesił postępowanie w sprawie wymiaru należności celnych z uzasadnieniem, że
Prokuratura Rejonowa w W. wszczęła przeciwko Stanisławowi G. postępowanie
karne skarbowe o przestępstwo z art. 94 § 2 ustawy karnej skarbowej. Następnie
organ celny pierwszej instancji decyzją z dnia 5 września 1994 r. podjął postępowa-
nie w tej sprawie i wymierzył należności celne od towaru ujawnionego w firmie
przyjmując, że towar ten nie został poddany kontroli celnej.

Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 31 maja 1995 r. [...] utrzymał w
mocy zaskarżoną odwołaniem Stanisława G. decyzję organu celnego pierwszej ins-
tancji. W ocenie organu odwoławczego z przepisu art. 46a Prawa celnego wynika, że
skoro strona nie przedstawiła dowodów odprawy celnej lub zakupu towarów, należało
uznać, że towary te nie były poddane kontroli celnej, a zatem organ celny prawidłowo
wymierzył i pobrał cło od tych towarów. Dla ustalenia obowiązków wynikających z
Prawa celnego nie jest istotne wyjaśnienie kto jest odpowiedzialny za fałszowanie
faktur zakupu, którymi posługiwał się Stanisław G. Ustalenie tych faktów jest istotne
dla postępowania karnego, które jest niezależne od postępowania celnego.

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie-Ośrodek Zamiejscowy w Katowi-
cach po rozpoznaniu skargi Stanisława G. wyrokiem z dnia 12 listopada 1997 r. [...]
uchylił powyższą decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł. W ocenie Sądu organy
celne błędnie zastosowały przepis art. 48 Prawa celnego uznając, że skarżący jest
podmiotem dokonującym obrotu towarowego z zagranicą, bowiem domniemanie wy-
nikające z tego przepisu można stosować, jeżeli przesłanki niezbędne do jego po-
wstania zostaną ustalone podczas kontroli celnej przeprowadzonej w chwili przekra-
czania granicy przez towar. Sąd jest zdania, że z tego domniemania wyłączona jest
kontrola celna dokonywana poza miejscem odprawy celnej. W tym bowiem przypad-
ku należy udowodnić na zasadach ogólnych, iż podmiot, któremu przypisuje się do-
konanie obrotu towarowego z zagranicą jest tym podmiotem, który sprowadził ów
towar z zagranicy we własnym imieniu i na własny rachunek. Przepis art. 46a Prawa
celnego, na który powołały się organy celne, nie wskazuje podmiotu, który można
obciążyć należnościami celnymi.

Minister Sprawiedliwości zaskarżył tenwyrok rewizją nadzwyczajną, w której
zarzucił rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 1 ustawy o Naczelnym Sądzie Adminis-
tracyjnym w związku z art. 46a ust. 1 i 2 Prawa celnego i wniósł o jego uchylenie oraz
oddalenie skargi. W ocenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie nie ma zastosowania
przepis art. 48 Prawa celnego, na który powołał się Sąd. Podstawą rozstrzygnięć
organów celnych był natomiast przepis art. 46a tego Prawa. Powyższy przepis
stanowi podstawę do wydania decyzji o wymiarze i poborze należności celnych
wprowadzając domniemanie, że kontrolowane towary nie były poddane kontroli
celnej. Domniemanie to może być wzruszone, jednakże skarżący w żaden sposób
nie obalił tego domniemania, przedstawiając jedynie fikcyjne rachunki zakupu posia-
danego zagranicznego towaru od nieistniejących firm krajowych. Do wymiaru opłat
celnych i podatkowych wystarczy ustalenie, iż osoba posiadająca towary pochodze-
nia zagranicznego nie przedstawi oryginalnych dowodów odprawy celnej oraz dowo-
dów zakupu towarów.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zgodnie z przepisem art. 22 ust. 2 Prawa celnego kontrola celna może być
wykonywana poza miejscem odprawy celnej, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrze-
nie, że towar został wprowadzony na polski obszar celny z naruszeniem przepisów
prawa lub umów międzynarodowych kontrola ta może być przeprowadzonaw ciągu
dwóch lat od dnia wprowadzenia towaru na polski obszar celny. W tym przypadku
funkcjonariusze celni są uprawnieni, na podstawie art. 46 ust. 2 pkt 2 Prawa celnego,
do legitymowania osób posiadających towary przywiezione lub nadesłane z za-
granicy, których rodzaj lub ilość wskazują na przeznaczenie do działalności gospo-
darczej. W razie zaś stwierdzenia w wyniku tych czynności, że towary nie były pod-
dane kontroli celnej, organ celny dokonuje wymiaru i poboru cła, chyba że wszczęto
postępowanie w trybie określonym w odrębnych przepisach. W świetle powyższego
stanu prawnego i ustalonego stanu faktycznego sprawy trafny jest zarzut Ministra
Sprawiedliwości, że Naczelny Sąd Administracyjny błędnie oparł swoje rozstrzygnię-
cie na przepisie art. 48 Prawa celnego, który w sprawie nie miał zastosowania.
Przepis art. 48 Prawa celnego ma bowiem zastosowanie w razie dokonywania kon-
troli celnej w stałym miejscu odprawy celnej, a poza tym miejscem tylko w przypadku
określonym w art. 22 ust. 2 Prawa celnego.

Trafny jest pogląd Ministra Sprawiedliwości, że mający zastosowanie w spra-
wie przepis art. 46a Prawa celnego wprowadza domniemanie, iż w przypadku, gdy
osoba posiadająca towary przywiezione lub nadesłane z zagranicy nie przedstawi, w
toku czynności kontrolnych wykonywanych na podstawie art. 46 ust. 2 pkt 2-4 Prawa
celnego, dowodów odprawy celnej lub dowodu zakupu towarów, uważa się, że towa-
ry te nie były poddane kontroli celnej. W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że
Stanisław G. był w posiadaniu towaru celnego, jednakże nie obalił tego domniema-
nia, przedstawiając w toku kontroli celnej jedynie fikcyjne rachunki zakupu tego to-
waru od nieistniejących firm krajowych; samo oświadczenie Stanisława G., że nie
sprowadził towaru z zagranicy nie jest wystarczające do uchylenia się od skutków
domniemania przewidzianego w art. 46a ust. 2 Prawa celnego. Do wymiaru i poboru
cła w przypadku określonym w tym przepisie wystarcza ustalenie, że osoba posia-
dająca towary pochodzenia zagranicznego nie przedstawi, w toku czynności kontrol-
nych podejmowanych na podstawie i w granicach art. 46 ust. 2 pkt 2-4 Prawa celne-
go, dowodów odprawy celnej lub dowodów zakupu towarów. Nie można natomiast
podzielić poglądu Ministra Sprawiedliwości, jakoby osoba ta miała przedstawić do-
wody odprawy celnej towarów i równocześnie dowody zakupu tych towarów, bowiem
taki warunek nie wynika z wykładni gramatycznej art. 46 a ust. 2 Prawa celnego.

Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================