Postanowienie z dnia 5 stycznia 2001 r.
III RN 45/00

Na decyzję o odmowie przyznania stypendium naukowego przysługuje
skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego.


Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 stycznia 2001 r. sprawy ze skargi
Pawła O. na decyzję Prorektora Akademii [...] w K. z dnia 30 grudnia 1998 r. w
przedmiocie odmowy przyznania stypendium naukowego, o rentę z tytułu niezdolno-
ści do pracy, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego [...] na postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiej-
scowego w Krakowie z dnia 9 lipca 1999 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.

U z a s a d n i e n i e

Prodziekan Wydziału Elektroniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki Akade-
mii [...] w K. decyzją z dnia 25 listopada 1998 r. odmówił przyznania Pawłowi O. sty-
pendium za wyniki w nauce w roku akademickim 1997/1998 z powodu nieprzedłoże-
nia indeksu w dziekanacie Wydziału do dnia 30 września 1998 r.
Prorektor Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie decyzją z dnia 30 grudnia
1998 r. utrzymał w mocy decyzję zaskarżoną przez Pawła O.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie-Ośrodek Zamiejscowy w Krako-
wie postanowieniem z dnia 9 lipca 1999 r. [...] odrzucił skargę Pawła O. na powyższą
decyzję organu drugiej instancji.
W ocenie Sądu przepis art. 161 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkol-
nictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 358 ze zm.) jest bez wątpienia przepisem ,,bar-
dziej szczegółowym" od generalnej klauzuli art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja
1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74 poz. 368 ze zm.). Art.
161 ustawy o szkolnictwie wyższym ustalił zamknięty katalog rozstrzygnięć szkół
wyższych, które podlegają kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego. Dlatego
wnioskując a contrario należy przyjąć, stwierdził Sąd, że wszystkie pozostałe rozs-
trzygnięcia organów szkół wyższych nie są objęte kognicją Naczelnego Sadu Admi-
nistracyjnego. Sąd jest zdania, że ,,ustalenia organów szkół wyższych w sprawach
stypendialnych" nie zostały przez ustawodawcę poddane kontroli Naczelnego Sądu
Administracyjnego, bowiem przepis art. 152 ustawy regulujący stypendia naukowe
przyznawane studentom ani żaden z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 22 stycznia 1991 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania
oraz wysokości świadczeń pomocy materialnej dla studentów studiów dziennych
(Dz.U. Nr 9, poz. 32) nie został wymieniony w art. 161 ustawy o szkolnictwie wyż-
szym.
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego zaskarżył powyższe postanowie-
nie rewizją nadzwyczajną, w której zarzucił rażące naruszenie art. 16 ust. 1 pkt 1 ,
art. 20 ust. 3 i art. 27 ust. 2 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym w związku
z art. 2, 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi Admini-
stracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania. W
ocenie Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego z zasady demokratycznego
państwa prawnego ( art. 2 Konstytucji) wynika dyrektywa interpretacyjna zakazująca
zawężającej wykładni prawa do sądu ustanowionego w art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2
Konstytucji RP. Potwierdzają to orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Naj-
wyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Zdaniem Prezesa Naczelnego
Sądu Administracyjnego przepis art. 161 ustawy o szkolnictwie wyższym budzi wątp-
liwości interpretacyjne. Redakcja tego przepisu może wskazywać, że w sprawach
indywidualnych studentów i nadzoru nad działalnością uczelnianych organów samo-
rządu studenckiego stosuje się przepisy KPA, lecz nie przysługuje skarga do NSA,
zaś w innych sprawach, wymienionych w zdaniu drugim, do których nie stosuje się
przepisów KPA - skarga do NSA przysługuje. Podział taki nie jest, zdaniem Prezesa
Naczelnego Sądu Administracyjnego, uzasadniony. W sprawach, o których mowa w
art. 141 ust. 5, 148 i 159 ust. 2 i 5 ustawy o szkolnictwie wyższym, wskazanych w art.
161 tej ustawy jako zaskarżalne do Naczelnego Sądu Administracyjnego w trybie i na
zasadach określonych w KPA, sama ustawa o szkolnictwie wyższym - w rozdziale 2
Samorząd i organizacje studenckie - ustaliła tryb postępowania i z tego względu
konieczna była wyraźna regulacja prawna, że także w tych sprawach przysługuje
skarga do NSA. Takiej między innymi sytuacji dotyczy przepis art. 16 ust. 2 ustawy o
Naczelnym Sądzie Administracyjnym. W ocenie Prezesa Naczelnego Sądu Admini-
stracyjnego z przepisu art. 161 ustawy o szkolnictwie wyższym nie wynika, że podle-
gają zaskarżeniu tylko sprawy określone w jego zdaniu drugim, lecz że decyzje wy-
dane w tych sprawach, mimo odrębnego trybu postępowania, także podlegają zas-
karżeniu do NSA. Wyraźny ,,zapis" w ustawie, iż do decyzji podjętych przez organy
uczelni w indywidualnych sprawach studenckich stosuje się odpowiednio przepisy
KPA i brak w art. 19 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym wyłączenia tego
rodzaju spraw spod właściwości sądu administracyjnego oznacza, iż podlegają one
zaskarżeniu do tego Sądu zgodnie z przepisem art. 16 ust. 1 pkt 1 i art. 20 ust. 3
ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Wykładnia taka odpowiada konstytu-
cyjnej zasadzie prawa do sądu, a ponadto jest wykładnią ustawy w zgodzie z Kons-
tytucją.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W rozpoznawanej sprawie jest sporne, czy decyzja organu szkoły wyższej
odmawiająca przyznania studentowi stypendium za wyniki w nauce, podlega zaskar-
żeniu do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga
uprzedniego rozważenia charakteru prawnego tej decyzji oraz relacji zachodzących
między przepisem art. 161 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyż-
szym (Dz.U. Nr 65, poz. 358 ze zm.) a przepisem art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze
zm.).
Odnośnie do pierwszego z tych zagadnień prawnych należy wskazać, że
zgodnie z przepisem art. 152 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym studentowi przy-
sługuje prawo do pomocy materialnej, w tym także do stypendium socjalnego, ze
środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa. Prawo do pomocy mate-
rialnej w rozumieniu powyższego przepisu ustawy obejmuje także prawo do świad-
czeń w postaci stypendium za wyniki w nauce ( § 1 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Rady
Ministrów dnia 22 stycznia 1991 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i
wypłacania oraz wysokości świadczeń pomocy materialnej dla studentów studiów
dziennych, które jest przyznawane na zasadach i w trybie określonym w tym rozpo-
rządzeniu. Nie ulega wątpliwości, że rozstrzygnięcie organu szkoły wyższej w
przedmiocie stypendium za wyniki w nauce jest decyzją administracyjną, do której
stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego ( art.
161 zdanie pierwsze ustawy). Jest bowiem bezsporne, że przedmiotem takiego roz-
strzygnięcia jest sprawa indywidualna (prawo do stypendium za wyniki w nauce),
której załatwienie należy do właściwości organu administracji publicznej w znaczeniu
funkcjonalnym (organu szkoły wyższej), zaś samo rozstrzygnięcie ma formę decyzji
administracyjnej w rozumieniu art. 104 i 107 Kodeksu postępowania administracyj-
nego.
Odnośnie zaś do relacji między przepisem art. 161 zdanie drugie ustawy sta-
nowiącym, że ,,na decyzje ostateczne w sprawach, o których mowa w art. 141 ust. 5,
art. 148 i art. 159 ust. 2 i 5, przysługuje skarga do Naczelnego Sądu Administracyj-
nego w trybie i na zasadach określonych w Kodeksie postępowania administracyjne-
go" a przepisem art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym,
który przewiduje, iż sąd orzeka w sprawach skarg na decyzje administracyjne, należy
stwierdzić, że błędny jest pogląd Sądu wyrażony w uzasadnieniu zaskarżonego wy-
roku, jakoby przepis art. 161 ustawy o szkolnictwie wyższym był bez wątpienia prze-
pisem bardziej szczegółowym od klauzuli generalnej zawartej w wymienionym prze-
pisie ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym. Przeciwnie, należy stwierdzić,
że relacje między tymi przepisami nie mogą być rozpatrywane w kategoriach lex
specialis- lex generalis, bowiem przyjęcie tego błędnego założenia prowadziłoby nie-
uchronnie do wniosku, że w sytuacji, gdy przepis ustawy szczególnej przewiduje zas-
karżanie do sądu administracyjnego tylko niektórych, wyraźnie w nim wymienionych,
spraw administracyjnych, to przepis taki zarazem wyłącza dopuszczalność złożenia
do sądu administracyjnego skargi na decyzje administracyjne rozstrzygające sprawy
administracyjne nie wymienione w tym przepisie, lecz uregulowane w tej ustawie
szczególnej. Wnioskowanie przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
prowadzi ponadto do paradoksalnego wniosku, że przepis art. 161 zdanie drugie
ustawy o szkolnictwie wyższym, którego pierwotnym celem było poszerzenie przed-
miotowego zakresu sądowej kontroli decyzji administracyjnych, jest wykorzystywany
niezgodnie z tym jego celem do bezpodstawnego ograniczania kompetencji Naczel-
nego Sądu Administracyjnego określonych w art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o Naczelnym
Sądzie Administracyjnym. W przepisie tym przewidziano bowiem (generalną) kom-
petencję tego Sądu do rozpatrywania skarg na decyzje administracyjne, zaś wyjątki
od tej zasady określa przepis art. 19 tej ustawy, co oznacza, że niedopuszczalność
zaskarżenia do Naczelnego Sądu Administracyjnego decyzji administracyjnej wyda-
nej w trybie i na zasadach określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego
może wynikać wyłącznie z wyraźnego przepisu ustawy szczególnej, np. przewidują-
cej w tym zakresie właściwość sądu powszechnego. Nie ulega natomiast żadnej
wątpliwości, że niedopuszczalności takiej nie można domniemywać. Należy zatem
przyjąć, że wyłączenie decyzji administracyjnych o odmowie przyznania stypendium
za wyniki w nauce z zakresu kontroli wykonywanej przez Naczelny Sąd Administra-
cyjny mogłoby nastąpić na podstawie wyraźnego przepisu ustawowego, co podlega-
łoby jednakże odrębnej ocenie z punktu widzenia konstytucyjności takiego wyłącze-
nia. W rozpoznawanej sprawie, ani przepis art. 161 ustawy o szkolnictwie wyższym,
ani żaden z przepisów ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym nie daje pod-
staw do przyjęcia, że Naczelny Sąd Administracyjny nie jest właściwy w sprawach
skarg na decyzje administracyjne o odmowie przyznania stypendium za wyniki w na-
uce.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================