Wyrok z dnia 8 maja 1998 r.
III RN 26/98

Odprawę i roczne wynagrodzenie przysługujące żołnierzowi zwolnione-
mu z zawodowej służby wojskowej, pełnionej jako służba stała, ustala się z
uwzględnieniem uposażenia i dodatków przysługujących w ostatnim miesiącu
służby (art. 17 ust. 1 i art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o
uposażeniu żołnierzy, jednolity tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 5, poz. 18 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Kazimierz
Jaśkowski (sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 maja 1998 r. sprawy ze skargi
Józefa S. na decyzję Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 maja 1997 r. [...] w
przedmiocie wypłaty należności pieniężnych z tytułu zwolnienia z zawodowej służby
wojskowej, na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich [...] od
wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 października
1997 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł rewizję nadzwyczajną od wyroku Na-
czelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 2 października 1997 r. [...] w
sprawie ze skargi Józefa S. przeciwko Ministrowi Obrony Narodowej o wypłatę na-
leżności pieniężnych z tytułu zwolnienia z zawodowej służby wojskowej. Zaskarżo-
nym wyrokiem oddalono skargę Józefa S. na decyzję Ministra Obrony Narodowej,
utrzymującą w mocy wydaną w I instancji decyzję dyrektora departamentu ekono-
micznego MON, oddalającą wniosek zainteresowanego o wypłacenie mu wyrówna-
nia w stosunku do kwot faktycznie wypłaconych. Naczelny Sąd Administracyjny po-
dzielił pogląd organów administracyjnych, iż świadczenia pieniężne należne skarżą-
cemu powinny być obliczone z uwzględnieniem dodatku specjalnego w wysokości
stanowiącej przeciętną kwotę z ostatnich 12 miesięcy służby, a nie - jak twierdził
skarżący - z ostatniego miesiąca. W rewizji nadzwyczajnej zarzucono rażące naru-
szenie przepisów o właściwości, polegające na rozpoznaniu sprawy w I instancji
przez dyrektora departamentu ekonomicznego MON zamiast przez dowódcę jed-
nostki wojskowej [...] w K., w której służył wnioskodawca (dotyczy to odprawy i ekwi-
walentu pieniężnego za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy) względnie przez
Wojskowe Biuro Emerytalne w K. w odniesieniu do uposażenia za okres jednego
roku po zwolnieniu ze służby. Zarzucono także rażące naruszenie zasady dwuins-
tancyjności postępowania (art. 15 KPA) przez wydanie obu decyzji w Ministerstwie
Obrony Narodowej. Trzeci zarzut dotyczy rażącego naruszenia prawa materialnego,
tj. art. 17 ust. 1 oraz art. 18 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposa-
żeniu żołnierzy (jednolity tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 5, poz. 18 ze zm.). Zdaniem
Rzecznika Praw Obywatelskich z tych przepisów wynika, iż świadczenia należne
wnioskodawcy powinny być obliczane z uwzględnieniem dodatku specjalnego w wy-
sokości wypłaconej w ostatnim miesiącu służby. Nie można natomiast obliczać go
jako średnią z ostatnich 12 miesięcy, mimo że taki sposób jest przewidziany w § 24
ust. 4 zarządzenia nr 10 Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 marca 1993 r. w
sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o uposażeniu żołnierzy (Dziennik
Rozkazów MON 1993 r., poz. 7 ze zm.), ponieważ w tym zakresie przepis ten został
wydany bez upoważnienia ustawowego.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zarzuty rewizji nadzwyczajnej są uzasadnione.

Trafnie stwierdzono w niej, iż z przepisu art. 9 ust. 5 ustawy o uposażeniu
żołnierzy wynika uprawnienie i zobowiązanie Ministra Obrony Narodowej do okreś-
lenia w drodze rozporządzenia organów wojskowych i organów wojskowych wyższe-
go stopnia w rozumieniu KPA, właściwych w sprawach roszczeń z tytułu prawa do
uposażenia i innych należności pieniężnych. Stosownie do § 1 wydanego na tej
podstawie rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z dnia 16 marca 1993 r. w
sprawie określenia organów wojskowych i organów wojskowych wyższego stopnia,
właściwych w sprawach określonych w ustawie o służbie wojskowej żołnierzy zawo-
dowych oraz w ustawie o uposażeniu żołnierzy (Dz.U. Nr 23, poz. 101), organami
wojskowymi w rozumieniu KPA właściwymi w sprawach określonych w ustawie o
uposażeniu żołnierzy, są dowódcy jednostek wojskowych stosownie do ich upraw-
nień w zakresie danych spraw, wynikających z przepisów tej ustawy i aktów praw-
nych wydanych na ich podstawie. Natomiast w myśl § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia,
organami wojskowymi wyższego stopnia w rozumieniu KPA, właściwymi do rozpa-
trywania odwołań od decyzji organów wojskowych określonych w § 1, są przełożeni
dowódców jednostek wojskowych, o których mowa w § 1, jeżeli posiadają uprawnie-
nia dyscyplinarne co najmniej dowódcy pułku, a w przypadku gdy uprawnień takich
nie posiadają - ich przełożeni posiadający takie uprawnienia. Zgodnie z przepisami §
26 zarządzenia Ministra Obrony Narodowej w sprawie wykonania niektórych przepi-
sów ustawy o uposażeniu żołnierzy, przysługującą z tytułu zwolnienia z zawodowej
służby wojskowej odprawę pieniężną oraz ekwiwalent pieniężny za nie wykorzystany
urlop wypoczynkowy, wypłaca oddział gospodarczy, na którego zaopatrzeniu żołnierz
pozostawał w dniu zwolnienia ze służby. Uposażenie za okres jednego roku po
zwolnieniu ze służby wojskowej wypłaca wojskowe biuro emerytalne właściwe wed-
ług miejsca zamieszkania żołnierza.

Z tych przepisów wynika zatem, że właściwym organem pierwszej instancji w
sprawie roszczenia zainteresowanego dotyczącego wysokości odprawy oraz ekwi-
walentu pieniężnego za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy, jest Dowódca Jed-
nostki Wojskowej [...] w K., w jego bowiem kompetencji mieściło się wypłacenie zain-
teresowanemu tych świadczeń. Kryteria organu właściwego dla rozpatrywania od-
wołań od decyzji Dowódcy JW. [...] określone w § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Mi-
nistra Obrony Narodowej z dnia 16 marca 1993 r., spełnia Dowódca [...] Brygady
Desantowo-Szturmowej w K.

Nie budzi też wątpliwości fakt, że w sprawie roszczenia o zmianę wysokości
uposażenia za okres jednego roku po zwolnieniu ze służby, właściwe jest Wojskowe
Biuro Emerytalne w K., które uprawnione było do wypłacenia świadczenia.

Również uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 15 KPA. Zgodnie z tym
przepisem postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. W niniejszej sprawie
obie decyzje były wydane przez ten sam organ. Według art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 14
grudnia 1995 r. o urzędzie Ministra Obrony Narodowej (Dz.U. z 1996 r. Nr 10, poz.
56) Minister Obrony Narodowej jest naczelnym organem administracji państwowej, a
wyżsi urzędnicy Ministerstwa, wymienieni szczegółowo w § 2 ust. 1 statutu MON,
stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 lipca 1996 r. w
sprawie nadania statutu MON (Dz.U. Nr 88, poz. 399), mogą podejmować decyzje
tylko z upoważnienia Ministra (§ 2 ust. 2 statutu MON). W rozumieniu przepisów o
dwuinstancyjności postępowania Minister Obrony Narodowej nie jest zatem drugą
instancją w odniesieniu do decyzji wydanej przez dyrektora departamentu.

Zaskarżony wyrok narusza także wskazane w rewizji nadzwyczajnej przepisy
prawa materialnego. Przepisy art. 17 ust. 1 oraz art. 18 ust. 1 pkt. 1 ustawy o uposa-
żeniu żołnierzy stanowią, że przysługujące żołnierzowi, zwolnionemu z zawodowej
służby pełnionej jako służba stała, odprawa i roczne wynagrodzenie ustala się na
podstawie uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym, należ-
nych ,,na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym". Trafnie podniesiono w rewi-
zji nadzwyczajnej, że skoro w ustawie o uposażeniu żołnierzy nie ma upoważnienia
dla Ministra Obrony Narodowej do szczegółowego określenia sposobu obliczania
tych świadczeń (a także ekwiwalentu za nie wykorzystany urlop wypoczynkowy - art.
18 ust. 1 pkt 2 tej ustawy), to dotyczące tych kwestii regulacje zawarte w zarządzeniu
Nr 10/MON z dnia 23 marca 1993 r. nie mają mocy wiążącej i nie mogą być sto-
sowane ( § 24 ust. 4). Brak zatem podstaw prawnych do obliczania dodatku stałego
w sposób uwzględniający jego wysokość w ostatnich 12 miesiącach służby. Sąd
Najwyższy podziela pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego (wyrok z dnia 2
grudnia 1996 r., II SA 1271/96, niepublikowany), według którego tylko uposażenie
wypłacone w ostatnim miesiącu służby jest uposażeniem należnym na ostatnio zaj-
mowanym stanowisku. Przyjęcie do podstawy jego obliczania poszczególnych
składników z innego okresu (na przykład z 3, 16 lub 12 ostatnich miesięcy służby)
stanowiłoby dowolność interpretacyjną nie znajdującą uzasadnienia w art. 17 ust. 1
oraz art. 18 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o uposażeniu żołnierzy.

Podobny tok rozumowania spowodował, że w wyroku z dnia 14 września 1995
r., II URN 38/95 (OSNAPiUS 1996 nr 7 poz. 104) Sąd Najwyższy przyjął, iż przeli-
czenie podstawy wymiaru emerytury żołnierza zawodowego na podstawie art. 53 ust.
1 pkt 3 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy za-
wodowych i ich rodzin (Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36) następuje z uwzględnieniem
dodatków stałych w wysokości wypłaconej w ostatnim miesiącu służby.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji RP w związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu
postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upad-
łościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyj-
nego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189) oraz art. 39313 KPC orzekł jak w sentencji.
========================================