Wyrok z dnia 27 marca 2002 r.
III RN 224/01

Nie ma podstaw do zawieszenia postępowania administracyjnego (art. 97
§ 1 pkt 4 KPA) przez prezesa sądu okręgowego, rozpatrującego wniosek o po-
twierdzenie okresu pobytu w więzieniu (art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 24
stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego, jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr
142, poz. 950 ze zm.), gdy nie zostało wszczęte postępowanie o odtworzenie
zniszczonych akt sprawy karnej, w której zapadł wyrok skazujący na karę po-
zbawienia wolności, stanowiący podstawę przyznania uprawnień kombatanc-
kich (art. 4 ust. 1 pkt 4 tej ustawy) ani też nie toczy się postępowanie o uznanie
wyroku za nieważny w trybie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nie-
ważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.).


Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Roman Kuczyński (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 marca 2002 r. sprawy ze
skargi Piotra W. na postanowienie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 czerwca 2000
r. [...] w przedmiocie zawieszenia postępowania w sprawie o potwierdzenie okolicz-
ności, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy o kombatantach oraz niektórych
osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, na skutek re-
wizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Naczelnego Sądu Ad-
ministracyjnego w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2001 r. [...]


o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2000 r. Prezes Sądu Okręgowego w S.
zawiesił postępowanie w sprawie z wniosku Piotra W. o wydanie decyzji potwierdza-
jącej pobyt w więzieniu z mocy skazania wyrokiem b. Sądu Wojewódzkiego w S. z
dnia 7 października 1955 r. [...] za działalność polityczną, tj. okoliczności wskazanej
w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektó-
rych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (jednolity
tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950 ze zm.). Postanowieniem z dnia 14 czerwca
2000 r. Minister Sprawiedliwości utrzymał w mocy powyższe postanowienie z uza-
sadnieniem, iż jakkolwiek potwierdzenie pobytu skarżącego w wiezieniu z przyczyn
politycznych należy do właściwości Prezesa Sądu Okręgowego w S., to jednak nie
może on czynić samodzielnych ustaleń ani oceniać, czy czyn, za który skarżący
został skazany, pozostawał w związku z jego działalnością polityczną lub niepodle-
głościową. Postępowanie zatem powinno być zawieszone do czasu prawomocnego
zakończenia postępowania o stwierdzenie nieważności wyroku z dnia 7 października
1955 r. [...] Sądu Wojewódzkiego w S. W wyniku uwzględnienia skargi skarżącego
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2001 r.,
uchylił zaskarżone postanowienie Ministra Sprawiedliwości, jak i utrzymane nim w
mocy postanowienie Prezesa Sądu Okręgowego w S. z uzasadnieniem, iż treść
skargi wskazuje, że skarżący nie ubiega się o świadczenia przewidziane w ustawie z
dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób re-
presjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
(Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.), lecz o uprawnienia kombatanckie. Przepis art. 8 ust.
2 pkt 1 ustawy o kombatantach nie uzależnia potwierdzania przez prezesa sądu
okręgowego okresu przebywania w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia
za działalność polityczną lub niepodległościową - od uprzedniego uznania wyroku za
nieważny na podstawie przepisów wymienionej wyżej ustawy z dnia 23 lutego 1991
r. Dlatego też, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, nie było podstaw z art.
97 § 1 pkt 4 KPA do zawieszenia postępowania o potwierdzenie okoliczności, o
których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy o kombatantach.

Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości
zarzucając rażące naruszenie art. 22 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o
Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) oraz art. 97 § 1
pkt 4 KPA w związku z art. 59 ustawy o NSA, wnosząc o uchylenie zaskarżonego
wyroku i oddalenie skargi z uzasadnieniem, że dla potwierdzenia faktów, o których
mowa w art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o kombatantach, niezbędne jest przeprowadzenie
dowodu z akt sprawy karnej [...] Sądu Wojewódzkiego w S., gdy tymczasem wymie-
nione akta zaginęły, a zachowały się tylko zapisy w repertorium. Nie toczy się też w
Sądzie Okręgowym w S. postępowanie o odtworzenie tych akt, ponieważ dotychczas
nikt stosownego wniosku w tym zakresie nie składał. Odtworzenie tych akt należy do
kompetencji sądu, który wydał wyrok skazujący, a zatem, zdaniem rewizji nadzwy-
czajnej, zawieszenie postępowania było uzasadnione.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest nieuzasadniona. Przepis art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy
o kombatantach stanowi, że na wniosek osoby zainteresowanej prezes sądu okrę-
gowego potwierdza okoliczność, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 4 tej ustawy, czyli
okres przebywania w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium
Polski na mocy skazania w latach 1944-1956 na podstawie przepisów wydanych
przez władze polskie przez sądy powszechne, wojskowe i specjalne albo w latach
1944-1956 bez wyroku - za działalność polityczną bądź religijną, związaną z walką o
suwerenność i niepodległość. Ustawa o kombatantach nie normuje bezpośrednio
trybu postępowania w przedmiocie potwierdzania okoliczności o której mowa w art. 4
ust. 1 pkt 4, przez osoby wymienione w ustępie 2 art. 8 tej ustawy, wobec czego,
zważywszy, że w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1993 r., III
AZP 19/93 (OSNC 1994 z. 4, poz. 86), odmowa potwierdzenia przez Ministra Spra-
wiedliwości lub podległy mu organ okoliczności określonych w art. 4 ust. 1 pkt 4
ustawy o kombatantach, następuje przez wydanie decyzji administracyjnej w rozu-
mieniu art. 107 § 1 KPA, należy uznać, że w postępowaniu z art. 8 ust. 2 pkt 1
ustawy o kombatantach stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyj-
nego. W myśl art. 77 § 1 KPA organ administracji obowiązany jest w sposób wyczer-
pujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. W przedmiotowej sprawie organ
administracji, uznając zawieszenie postępowania w sprawie z wniosku o potwierdze-
nie z art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o kombatantach za uzasadnione, w zaskarżonej decy-
zji z dnia 14 czerwca 2000 r. za trafne uznał, że jest ono podyktowane koniecznością
przeprowadzenia i prawomocnego zakończenia postępowania o uznanie nieważno-
ści wyroku b. Sądu Wojewódzkiego w S. z dnia 7 października 1955 r. [...] w trybie
ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec
osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Pols-
kiego (Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.). Tymczasem skarżący nie ubiegał się o uznanie
wyżej wymienionego wyroku za nieważny, zaś przepis art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o
kombatantach nie uzależnia potwierdzenia okresu przebywania w więzieniach od
uprzedniego uznania wyroku za nieważny. Jednocześnie w rewizji nadzwyczajnej
Minister Sprawiedliwości przyznaje, że jakkolwiek Naczelny Sąd Administracyjny w
zaskarżonym wyroku przyznał rację organowi administracji, iż potwierdzenie faktów,
o których jest mowa w art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o kombatantach, dokonywane jest na
podstawie akt sprawy, w której zapadł wyrok skazujący, to akta sprawy [...] b. Sądu
Wojewódzkiego w S. zostały zniszczone i w Sądzie Okręgowym w S. nie toczy się
postępowanie o odtworzenie tych akt, ponieważ dotychczas nikt takiego wniosku w
tym zakresie nie złożył. Skoro więc nie toczy się ani postępowanie o unieważnienie
wyroku z dnia 7 października 1955 r. [...], ani też postępowanie o odtworzenie znisz-
czonych akt w tej sprawie, to należy zakwestionować zawieszenie postępowania w
trybie art. 97 § 1 pkt 4 KPA. W przytoczonej już uchwale Sądu Najwyższego z dnia
18 listopada 1993 r., podzielonej w całej rozciągłości przez Naczelny Sąd Admini-
stracyjny w wyroku z dnia 14 kwietnia 1999 r., V SA 2011/98 (LEX nr 49274), Sąd
ten przyznał potwierdzeniu z art. 8 ust. 2 ustawy o kombatantach przymioty decyzji
administracyjnej, uznając, że nie jest ono zwykłym odwołaniem się do danych wyni-
kających z ewidencji, zapisów lub innych zbiorów będących w posiadaniu organu. Z
takiego ujęcia charakteru potwierdzenia wynika, że jego podstawę stanowić mogą
różne dowody, a nie wyłącznie akta sprawy sądowej, tym więcej - nieistniejące. Z akt
administracyjnych [...] wynika, że w sprawie [...] zachowały się zapisy w repertorium;
z wniosku skarżącego do Prezesa Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 18 lipca
1999 r. wynika, że w sprawie karnej aresztowani byli oprócz skarżącego także T.D. i
A.R. (których akta być może znajdują się w zasobach archiwalnych, lecz nie były po-
szukiwane). Jest też w aktach administracyjnych dokument w języku niemieckim o
nieznanej treści i nie można wykluczyć, że jego przetłumaczenie na język polski mo-
głoby mieć znaczenie dla sprawy. Z powyższych względów Sąd Najwyższy doszedł
do przekonania, że organ administracji w niedostatecznym stopniu przeprowadził
postępowanie wyjaśniające, przy czym zawieszenie postępowania w trybie art. 97 §
1 pkt 4 KPA było bezprzedmiotowe wobec braku wszczęcia jakiegokolwiek postępo-
wania przez inny organ lub sąd, w celu odtworzenia zniszczonych akt [...] lub unie-
ważnienia wyroku skazującego w tej sprawie. Zgodnie z art. 75 § 1 KPA jako dowód
należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest
sprzeczne z prawem, zaś w wyroku z dnia 11 marca 1993 r.,V SA 1813/98 (ONSA
2000 r., nr 1, poz. 35), Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że odmowa potwier-
dzenia okoliczności, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy o kombatantach, nie
może być uzasadniona wyłącznie brakiem zasobów archiwalnych; organ orzekający
jest obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające (art. 71 i 77 § 1 KPA).
Podzielając powyższe stanowisko uznać należy, że jakkolwiek decyzja organu o za-
wieszeniu postępowania nie jest odmową wydania potwierdzenia, to jednak prowadzi
ona w istocie do bezczynności organu administracji, co nie może zasługiwać na
aprobatę.

W konsekwencji Sąd Najwyższy uznaje zaskarżony wyrok Naczelnego Sądu
Administracyjnego za zgodny z prawem, zaś zarzuty rewizji nadzwyczajnej za nie-
usprawiedliwione.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC w związku z
art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego
orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================