Wyrok z dnia 10 grudnia 1996 r.
III RN 22/96

Wykładnia stawki celnej na towary przywożone z zagranicy w wysokości
określonej w taryfie celnej, do której odnosi się uwaga dodatkowa, zawarta w
rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1991 r. zmieniającym rozporzą-
dzenie w sprawie ceł na towary przywożone z zagranicy (Dz. U. Nr 121, poz.
529)powinna uwzględniać zasadę równych praw podmiotów dokonujących obrotu
towarowego z zagranicą wyrażoną w art. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. i nie
może prowadzić do nierównego traktowania polskiego producenta w stosunku do
producentów zagranicznych - Prawo celne (Dz. U. Nr 75, poz. 445 ze zm.)

Przewodniczący SSN: Adam Józefowicz (sprawozdawca), Sędzia NSA: Jerzy
Sulimierski, Sędzia SN: Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1996 r., sprawy ze skargi [...]
Zakładów Samochodowych w J.- L. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w
Warszawie z dnia 27 kwietnia 1994 r. [...] w przedmiocie wymiaru cła od skrzyń biegów
sprowadzonych z zagranicy, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości
[...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego we
Wrocławiu z dnia 8 lutego 1996 r. [...] i poprzedzającego go wyroku tego Sądu z dnia 16
kwietnia 1993 r. [...]

1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok z dnia 8 lutego 1996 r. [...] i przekazał sprawę
Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu we Wrocławiu do
ponownego rozpoznania;
2) odrzucił rewizję nadzwyczajną od zaskarżonego wyroku z dnia 16 kwietnia
1993 r. [...]


U z a s a d n i e n i e

Prezes Głównego Urzędu Ceł decyzją z dnia 18 sierpnia 1992 r. [...] utrzymał w
mocy zaskarżoną decyzję Dyrektora Urzędu Celnego w W. zawartą w jednolitym
dokumencie administracyjnym SAD z dnia 16 kwietnia 1992 r. [...] i z dnia 24 kwietnia
1992 r. [...] o dopuszczeniu do obrotu na polskim obszarze celnym sprowadzonych z
zagranicy przez [...] Zakłady Samochodowe w J.-L. skrzyń biegów do pojazdów sa-
mochodowych i wymiaru cła ze stawką celną 15% według kodu CN 8708.40.90. W
uzasadnieniu decyzji Prezes GUC stwierdził, że warunkiem zaklasyfikowania towarów
do tej stawki celnej jest posiadanie w dniu odprawy celnej licencji od zagranicznego
licencjodawcy na montaż przemysłowy pojazdów. Dokument od eksportera,
uprawniający do montażu skrzyń biegów w pojazdach samochodowych, nie zezwala na
zastowanie zerowych stawek celnych. Z tych względów Prezes GUC uznał, że brak jest
podstaw do zmiany decyzji organu I instancji.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu wyrokiem z
dnia 16 kwietnia 1993 r. [...] uchylił powyższą [...] decyzję i zasądził od Prezesa GUC na
rzecz skarżącego 2.043.000 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania poniesionych
przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. W uzasadnieniu wyroku NSA stwierdził, że
zawarta w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1991 r. zmieniającym
rozporządzenie w sprawie ceł na towary przywożone z zagranicy (Dz. U. Nr 121, poz.
529) uwaga dodatkowa nr 1 pod tabelą w dziale 87 taryfy celnej wprowadza definicję
"do montażu przemysłowego", do którego przeznaczenie sprowadzonych skrzyń biegów
przesądzałoby o zastosowaniu stawki celnej "O". Ponadto stwierdził, że z przepisów nie
wynika obowiązek posiadania przy odprawie celnej licencji od zagranicznego
licencjodawcy. Zdaniem NSA organ odwoławczy naruszył przepisy cyt. rozporządzenia i
art. 7, 77 § 1 i 107 § 3 KPA w sposób mogący mieć wpływ na wynik sprawy.
Prezes Głównego Urzędu Ceł po ponownym rozpatrzeniu sprawy, decyzją z dnia
27 kwietnia 1994 r. [...] utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu decyzji
Prezes GUC stwierdził, że zastosowanie zerowych stawek celnych odnosi się do
sytuacji, gdy importer montuje kompletne, zagraniczne pojazdy w oparciu o umowę
licencyjną na montaż pojazdów oraz posiada uprawnienia do montażu pojazdów. [...] Po
zbadaniu załączonych do sprawy dokumentów Prezes GUC stwierdził, że skarżące
zakłady nie posiadają licencji na montaż przemysłowy pojazdów zagranicznych i nie
spełniają warunku, pozwalającego na zastosowanie zerowych stawek celnych, dla
towarów przeznaczonych do montażu przemysłowego pojazdów. Przedstawione
kontrakty, zawarte z firmami "Steyr" i "Berliet" z 1975 i 1972 r. wygasły w 1980 i 1982 r.
i nie mogą stanowić podstawy do zwolnienia od cła.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu po roz-
poznaniu skargi [...] Zakładów Samochodowych w J.-L., wyrokiem z dnia 8 lutego 1996
r. [...] uchylił zaskarżoną decyzję oraz utrzymaną nią w mocy decyzję Dyrektora Urzędu
Celnego w W. zawartą w SAD z dnia 24 kwietnia 1992 r. [...].
W uzasadnieniu wyroku Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że organ celny
II instancji rozpatrując sprawę po raz drugi, ponownie oparł swoją decyzję na analizie
treści zawartej w jednej z uwag dodatkowych do taryfy celnej stanowiącej załącznik nr 1
do wymienionego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lipca 1991 r. Zdaniem NSA,
wnioski wysnute przez Prezesa GUC z uwagi dodatkowej do taryfy celnej są
nieprawidłowe, skoro przyjął, że stawka celna "O" pomyślana została dla ochrony przez
Polskę przemysłu zagranicznego przez dopuszczenie wyłącznie możliwości
montowania pojazdów z części w komplecie pochodzących z importu. Ponadto z
poglądów Prezesa GUC wynika, że Rada Ministrów ustanowiła sankcję za trwanie
przez krajowych producentów przy własnych produktach oraz nagrodę dla tych, którzy
przekształcają swe zakłady w przemysłowe montowanie pojazdów składanych
wyłącznie z części wyprodukowanych zagranicą. Wsparcia dla tego poglądu organ
celny poszukiwał w nieco zmodyfikowanej treści uwagi dodatkowej do taryfy celnej,
wprowadzonej w drodze rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1993 r. w
sprawie ceł na towary przywożone z zagranicy (Dz. U. Nr 128, poz. 591), która nie ma
zastosowania do stanu faktycznego powstałego w 1992 r. a także w opinii Biura
Prawnego Urzędu Rady Ministrów. Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że organ celny
nie ma uprawnienia do badania, czy licencja udzielona została we właściwej formie.
Nieodpowiednia forma licencji stwierdzona przez organ celny nie może wykluczać
zastosowania stawki celnej "O" wobec towarów sprowadzonych przez licencjobiorcę.
Zdaniem NSA normę prawną stwarzającą podstawę do zastosowania stawki
celnej "O" należy wyprowadzić z przepisu § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23
lipca 1991 r., który stanowi, że ustala się stawki celne na towary przywożone z
zagranicy w wysokości określonej w taryfie celnej, będącej załącznikiem nr 1 do tego
rozporządzenia. Wskazania ulokowane poza treścią taryfy celnej w postaci uwag lub
objaśnień nie mogą być uznane za części składowe normy prawnej, lecz jako ws-
kazówki interpretacyjne, które nie mogą nakładać obowiązku na podmiot prawa. Przepis
wykonawczy - zdaniem NSA - nie zawiera żadnych unormowań, uprawniających do
odmowy zastosowania stawki celnej "O" wobec skarżącego, a uwaga dodatkowa nie
ma samoistnego bytu w obrocie prawnym. W związku z tym oparcie rozstrzygnięcia
wyłącznie na treści uwagi dodatkowej do taryfy celnej powoduje, że wydana decyzja
kwalifikuje się do usunięcia z obrotu prawnego. Nadto NSA stwierdził, że z tekstu uwagi
dodatkowej nie można wysnuć wniosku, że Rada Ministrów upoważniła organy celne do
badania kontraktów licencyjnych co do formy, pod rygorem odmowy zastosowania
preferencyjnej stawki celnej. Ponadto - zdaniem NSA - zawarte w uwadze dodatkowej
wyrażenie "do montażu przemysłowego" odnosi się nie tylko do zakładów
montażowych, lecz także do zakładów produkcyjnych. W tym świetle NSA uznał, że
decyzje obu organów celnych naruszają prawo materialne na skutek błędnej jego
wykładni i art. 209 KPA, co powoduje konieczność ich uchylenia.
Minister Sprawiedliwości wniósł w jednym piśmie procesowym z dnia 7 sierpnia
1996 r. rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka
Zamiejscowego we Wrocławiu z dnia 8 lutego 1996 r. [...] w sprawie ze skargi [...]
Zakładów Samochodowych w J.-L. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 27
kwietnia 1994 r. [...] oraz od poprzedniego wyroku tego Sądu z dnia 16 kwietnia 1993 r.
[...] w sprawie ze skargi [...] Zakładów Samochodowych w J.-L. na decyzję Prezesa
Głównego Urzędu Ceł z dnia 18 sierpnia 1992 r. [....] w przedmiocie wymiaru cła od
skrzyń biegów sprowadzanych z zagranicy.
Minister Sprawiedliwości zarzucił tym wyrokom rażące naruszenie art. 207 § 5
KPA w związku z art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne (Dz. U.
Nr 75, poz. 445 ze zm.) oraz stawki celnej na towary przywożone z zagranicy - w
wysokości określonej w taryfie celnej, stanowiącej załącznik nr 1 do rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1991 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ceł
na towary przywożone z zagranicy (Dz. U. Nr 121, poz. 529) - zamieszczonej pod poz.
8708 40 90 z uwzględnieniem treści pkt 1 "uwag dodatkowych" do działu 87 taryfy
celnej oraz naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej. Skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonych wyroków, stwierdzenie nieważności decyzji Prezesa Głównego Urzędu
Ceł z dnia 27 kwietnia 1994 r. [...] oraz o oddalenie skargi [...] Zakładów
Samochodowych w J.-L. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 18 sierpnia
1992 r. [...]
Rozpatrując rewizję nadzwyczajną Ministra Sprawiedliwości od dwu wyżej wy-
mienionych wyroków, Sąd Najwyższy wziął pod uwagę co następuje:
Stosownie do przepisu art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu
postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo
upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administra-
cyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 189) rewizją nadzwyczajną od orzeczeń Naczelnego Sądu
Administracyjnego może być wniesiona do Sądu Najwyższego w terminie sześciu
miesięcy od dnia wydania prawomocnego orzeczenia. Do rozpoznania rewizji nadz-
wyczajnej od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, Sąd Najwyższy stosuje
odpowiednio przepisy o postępowaniu kasacyjnym. Minister Sprawiedliwości wniósł
rewizję nadzwyczajną od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16
kwietnia 1993 r. [...] po upływie terminu przewidzianego w przepisie art. 10 ustawy z
dnia 1 marca 1996 r.
Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów w uchwale z dnia 21 listopada 1996
r., III ZP 2/96 stwierdził, że "od 1 lipca 1996 r. niedopuszczalne jest wniesienie rewizji
nadzwyczajnej od prawomocnego orzeczenia Naczelnego Sądu Administracyjnego po
upływie sześciu miesięcy od dnia wydania tego orzeczenia". W związku z tym rewizja
nadzwyczajna wniesiona od wymienionego wyroku NSA z dnia 27 sierpnia 1993 r. po
upływie terminu podlegała z mocy art. 373 w związku z art. 39319 § 1 KPC odrzuceniu
jako niedopuszczalna.
Jeśli chodzi o rewizję nadzwyczajną wniesioną w terminie od wyroku z dnia 8
lutego 1996 r. [...] to - zdaniem Sądu Najwyższego - podlega ona uwzględnieniu. Nie
można zgodzić się z poglądem Naczelnego Sądu Administracyjnego, że normę prawną
stwarzającą podstawę do zastosowania stawki celnej "O" należy wyprowadzić
wyłącznie z przepisu § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 lipca 1991 r. (który
ustala stawki celne na towary przywożone z zagranicy w wysokości określonej w taryfie
celnej będącej załącznikiem nr 1 do tego rozporządzenia), z pominięciem uwag
dodatkowych do taryfy celnej. W uzasadnieniu tego wyroku NSA przyjął, że uwagi
dodatkowe nie mogą być uznane za części składowe normy prawnej, bowiem nie mają
charakteru normatywnego, a ich byt nie jest w obrocie prawnym samoistny. Tak jednak
nie jest. Z zawartego w art. 4 ust. 5 Prawa celnego upoważnienia (na podstawie którego
wydane zostało rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1991 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie ceł na towary przywożone z zagranicy) wynika, że Rada
Ministrów jest upoważniona nie tylko do ustanowienia w drodze rozporządzenia stawek
celnych w odniesieniu do konkretnego towaru, lecz także do zmiany zasad ich
pobierania i stosowania przez organy celne w przypadkach uzasadnionych potrzebami
gospodarczymi i społecznymi. W ocenie Sądu Najwyższego uwagi dodatkowe do
poszczególnych działów taryfy celnej, stanowiącej załącznik nr 1 do wymienionego
rozporządzenia, mają zgodnie z wolą prawodawcy znaczenie precyzujące i
wyjaśniające sposób stosowania stawek celnych. Uwagi dodatkowe nie mają charakteru
wskazówek interpretacyjnych, lecz są stosowanym w prawie celnym rodzajem legalnej
definicji pojęć zawartych w przepisach prawa, pochodzących od organu powołanego
ustawowo do określenia stawek celnych i ich zmiany w drodze rozporządzenia,
określającego stawki celne w taryfie celnej. Tego rodzaju definicja legalna, zawarta w
uwadze dodatkowej, uściślającej stosowanie stawki celnej ma zatem walor normy
prawnej.
Zamieszczenie w powołanym wyżej rozporządzeniu z dnia 12 grudnia 1991 r. w dziale
87 "Uwagi dodatkowej" pkt 1, stanowi autentyczną wypowiedź organu uprawnionego do
określenia stawek celnych w tym samym akcie prawnym, w którym te stawki celne
zostały ustalone. Uwaga ta została dokonana w formie przewidzianej prawem w
granicach ustawowego upoważnienia przez organ do tego powołany. Budząca zas-
trzeżenia NSA forma legislacyjna uwag dodatkowych do stawek celnych, nie uzasadnia
- zdaniem Sądu Najwyższego - odmowy uznania ich legalnej formy legislacyjnej, jeśli
ich treść ma charakter normatywny, zawierający reguły postępowania organu celnego
przy stosowaniu stawek celnych. Takie stanowisko zostało przyjęte w orzecznictwie
Sądu Najwyższego np. w wyroku z dnia 7 lutego 1995 r., III ARN 80/94 (OSNAPiUS
1995 nr 14 poz. 168), w wyroku z dnia 7 lutego 1995 r., III ARN 81/94 (OSNAPiUS 1995
nr 15 poz. 185) i w wyroku z dnia 25 lipca 1996 r., III ARN 22/96. Stanowisko to
podziela także skład orzekający w niniejszej sprawie i uznaje, że uwagi dodatkowe,
zawarte w wymienionym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1991 r.
uściślające treść stawek celnych mają charakter normatywny i podlegają uwzględnieniu
przy wykładni i określeniu stawki celnej od towaru, przywożonego z zagranicy. W tym
świetle okazuje się, że Naczelny Sąd Administracyjny bezpodstawnie pominął uwagę
dodatkową do działu 87 pkt 1 i wadliwie ocenił jej znaczenie oraz bezzasadnie pominął
ją przy ocenie zgodności z prawem zaskarżonej decyzji organu II instancji, pomimo iż
ma ona charakter normatywny. W związku z tym Naczelny Sąd Administracyjny nie
ocenił sprawy z punktu widzenia pełnego stanu prawnego i wymagań zawartych w
omawianej uwadze dodatkowej, stanowiącej normę prawną.
Z tego względu rewizja nadzwyczajna od zaskarżonego wyroku z dnia 8 lutego 1996 r.
[...] podlega uwzględnieniu z mocy art. 39313 KPC w związku z art. 10 ustawy z dnia 1
marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowaniu cywilnego [...]. Powoduje to koniecz-
ność uchylenia zaskarżonego wyroku, gdyż sprawa nie została rozpoznana przez NSA
z uwzględnieniem wymagań prawnych wynikających z normatywnego charakteru uwagi
dodatkowej do działu 87 pkt 1, zawartej w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 12
grudnia 1991 r. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Naczelny Sąd Administracyjny
powinien dokonać wykładni uwagi dodatkowej, która nie jest w pełni przejrzysta, gdyż w
jej treści zamieszczono wyrażenia techniczno-prawne takie jak np. "do montażu
przemysłowego", "w oparciu o uzyskaną licencję od zagranicznego licencjodawcy",
"zakład montujący lub produkujący wyżej wymienione pojazdy", "pojazdu montowanego
przemysłowo".
W świetle tej uwagi dodatkowej, zastosowanie stawki celnej "O" na sprowadzane
z zagranicy części do pojazdów samochodowych, wymaga spełnienia przez importera
szeregu przewidzianych prawem warunków. Czy warunki te zostały spełnione przez
importera wymaga oceny techniczno-prawnej. W pewnym zakresie wyjaśnienie
istotnych wątpliwości dotyczących tych warunków i zwrotów technicznych mających
znaczenie prawne, zawartych w omawianej uwadze dodatkowej zawiera złożona przez
importera wraz z odpowiedzią na rewizję nadzwyczajną pozasądowa opinia rzecznika
patentowego mgr inż. Zbigniewa K. z Biura Usług Patentowych, którą NSA może
wykorzystać przy ocenie prawnej sprawy w sposób przewidziany w art. 52 ust. 2 ustawy
z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368
ze zm.). Wymaga także właściwej oceny prawnej oświadczenie firmy "ZP" (Z.F. AG), od
której zostały zakupione skrzynie biegów do montażu w autobusach produkowanych w
J. w ramach kontynuacji realizacji umów licencyjnych z "Berlietem" i "Steyrem"
przewidujących montowanie w pojazdach samochodowych skrzyń biegów, produkcji
firmy "ZP". Niezależnie od tego, Sąd Najwyższy podziela krytyczne uwagi Naczelnego
Sądu Administracyjnego, wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku co do
nieprawidłowości wysnutych przez Prezesa GUC wniosków z uwagi dodatkowej do
taryfy celnej, stanowiącej załącznik nr 1 do cyt. rozporządzenia z dnia 12 grudnia 1991
r., i zastosowanie budzącej istotne zastrzeżenia wykładni tej uwagi dodatkowej,
dokonanej przez organy celne do stanu faktycznego, powstałego w 1992 r., to jest
przed zmodyfikowaniem treści uwagi dodatkowej do taryfy celnej, wprowadzonej w
drodze rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1993 r. w sprawie ceł na
towary przywożone z zagranicy (Dz .U. Nr 128, poz. 591 ze zm.). Nie można podzielić
takiej wykładni uwagi dodatkowej, która byłaby sprzeczna z art. 3 ustawy - Prawo
Celne, mającym na celu przestrzeganie w obrocie towarowym z zagranicą równych
praw uczestniczących w nim podmiotów, a nie dyskryminację polskiego producenta w
stosunku do producentów zagranicznych. Nie można zatem przyjąć, że stawka celna
"O" wprowadzona została w celu ochrony przez Polskę przemysłu zagranicznego przez
dopuszczenie wyłącznie możliwości jej zastosowania do tych towarów celnych, z
których są montowane w całości w Polsce pojazdy samochodowe z części,
wyprodukowanych zagranicą i pochodzących z importu.
Mając powyższe rozważania na uwadze, Sąd Najwyższy na zasadzie art. 10
ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporzą-
dzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu
układowym, kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz.189) i art. 39313 §
1 KPC orzekł, jak w sentencji.

========================================