Wyrok z dnia 27 marca 2002 r.
III RN 210/01

Decyzja byłego Zarządu Wojewódzkiego Związku Bojowników o Wolność
i Demokrację, której treść jest sprzeczna z dokumentami przedłożonymi z
wnioskiem o przyjęcie do tego Związku, nie może stanowić wyłącznej podstawy
pozbawienia uprawnień kombatanckich na mocy art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy z
dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących
ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst: Dz. U. z
1997 r. Nr 142, poz. 950 ze zm.).


Przewodniczący SSN Maria Tyszel (sprawozdawca), Sędziowie SN Krystyna
Bednarczyk, Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 marca 2002 r. sprawy
ze skargi Stanisława B. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i
Osób Represjonowanych z dnia 31 marca 1999 r. [...] w sprawie pozbawienia upraw-
nień kombatanckich, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu
Administracyjnego [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka Za-
miejscowego we Wrocławiu z dnia 30 marca 2001 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu we Wrocławiu do ponownego rozpozna-
nia.

U z a s a d n i e n i e


Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu wyrokiem
z dnia 30 marca 2001 r. [...] oddalił skargę Stanisława B. na ostateczną decyzję Kie-
rownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia 31 marca
1999 r. pozbawiającą go uprawnień kombatanckich. W uzasadnieniu tego wyroku
Naczelny Sąd uznał, że skoro skarżący uzyskał uprawnienia kombatanckie w oparciu
o decyzję Zarządu Wojewódzkiego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w
L., wyłącznie z tytułu ,,udziału w walce zbrojnej o utrwalenie władzy ludowej" w okre-
sie od kwietnia 1947 r. do maja 1949 r., to zaskarżona decyzja jest zgodna z art. 25
ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych oso-
bach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst:
Dz.U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950 ze zm.).

Od tego wyroku rewizję nadzwyczajną wniósł Prezes Naczelnego Sądu Admi-
nistracyjnego, w której zarzucił: ,,rażące naruszenie art. 27 ust. 1 i art. 22 ust. 2 pkt 1
ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74,
poz. 368 ze zm.) w związku z art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o
kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i
okresu powojennego (tekst jednolity: Dz.U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950 ze zm.), oraz
art. 2 i 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 57 ust. 2 po-
wołanej wyżej ustawy o NSA oraz art. 39313 k.p.c. w zw. z art. 10 ustawy z dnia 1
marca 1996 r. o zmianie kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze
zm.)" i wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.


Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:


Bezsporne jest, że wnioskodawca w okresie od 22 kwietnia 1947 r. do 27
czerwca 1949 r. odbywał służbę wojskową w Ludowym Wojsku Polskim w Pierwszym
Samodzielnym Batalionie Saperów, jako saper, natomiast uprawnienia kombatanckie
uzyskał na podstawie decyzji Zarządu Wojewódzkiego Związku Bojowników o Wol-
ność i Demokrację w L. przed dniem 1 stycznia 1991 r., tj. przed wejściem w życie
ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będą-
cych ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst: Dz.U. z 1997
r., Nr 142, poz. 950 ze zm.), wyłącznie z tytułu ,,udziału w walce zbrojnej o utrwalenie
władzy ludowej". W zaskarżonym wyroku Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił,
że jego kognicja ograniczona jest do kontroli pod względem legalności, czyli zgodno-
ści z prawem zaskarżonej decyzji, natomiast poza zakresem rozpoznania pozostają
oceny jej celowości oraz słuszności. Zdaniem Sądu, skoro wnioskodawca - jak wska-
zują dokumenty w jego aktach administracyjnych - swoje roszczenia w zakresie
uprawnień kombatanckich wywodził ze ,,służby wojskowej w charakterze sapera" w
jednostce rozminowującej Warszawę i województwo (...) sam przyznaje, że nie wal-
czył z Wehrwolfem ani z Ukraińską Powstańczą Armią (...) nie powołuje się także na
żadną z innych ustawowych okoliczności, która uprawniałaby stronę do zachowania
uprawnień", to zaskarżona decyzja jest zgodna z prawem, bowiem skarżący nie ma
,,żadnego ustawowego tytułu do uzyskania uprawnień kombatanckich".

Słusznie zarzuciła rewizja nadzwyczajna, że wyrok ten rażąco narusza art. 25
ust. 2 pkt 2 ustawy o kombatantach. Generalną zasadą ustanowioną w jej art. 25 ust.
1 jest to, że zachowują uprawnienia kombatanckie osoby, które uzyskały je na pods-
tawie przepisów dotychczasowych, natomiast ust. 2 tego przepisu, jako szczególny,
podlega wykładni ścisłej; zawiera zamknięty katalog osób, które pozbawia się upraw-
nień kombatanckich. Stosownie do jego pkt 2, są to również osoby, które uprawnie-
nia te uzyskały wyłącznie z tytułu uczestniczenia w latach 1954-1956 w walkach o
,,ustanowienie i utrwalenie władzy ludowej", jednakże w zdaniu drugim tego punktu
ustawodawca z jego zakresu podmiotowego wyłączył pewne osoby, z uwagi na okre-
ślone okoliczności. Wyłączenie to obejmuje także żołnierzy z poboru, którzy pełnili
służbę w Wojsku Polskim w okresie od 10 maja 1945 r. do 30 czerwca 1947 r. Skład
orzekający w sprawie podziela stanowisko wyrażone w uchwale składu siedmiu sę-
dziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 lutego 2000 r., OPS 15/99
(ONSA 2000 nr 3, poz. 91), że uprawnienia kombatanckie zachowują osoby, które w
okresie od 10 maja 1945 r. do 30 czerwca 1947 r. pełniły - z poboru - służbę wojs-
kową w Wojsku Polskim mimo, że uprawnienia kombatanckie uzyskały z innych ty-
tułów niż wymienione w art. 1 ust. 2, art. 2 i art. 4 ustawy o kombatantach. Słusznie
podniesiono też w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej, że chociaż służba wojskowa
z poboru, pełniona w wyżej wymienionym okresie, nie jest wymieniona jako samo-
dzielna podstawa przyznania uprawnień kombatanckich, to jednak ustawodawca
uwzględniając tę okoliczność w zdaniu drugim art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy wykazał, że
jego intencją było zachowanie przez tych żołnierzy przyznanych im uprawnień. Za
słusznością tego poglądu przemawia również to, że stosownie do art. 8 ustawy z
dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 13, poz. 68 ze zm.), w jego brzmieniu obowiązującym przed
1 stycznia 1991 r., pełnienie służby w Siłach Zbrojnych PRL przy rozminowywaniu
kraju po zakończeniu wojny 1939-1945 było wyodrębnione z udziału w walkach o
utrwalenie władzy ludowej. Wydając zaskarżony wyrok Naczelny Sąd Administracyj-
ny pominął, że - wbrew zaświadczeniu ZBOWiD - z żadnego dokumentu w aktach
administracyjnych skarżącego nie wynika, że wnioskodawca brał udział w walkach, (i
w ,,charakterze") wskazanych w art. 8 pkt 4 tejże ustawy, stanowiącym ,,przepisy do-
tychczasowe" w rozumieniu art. 25 ustawy o kombatantach. Sąd Najwyższy nie ak-
ceptuje poglądu, że o pozbawieniu uprawnień kombatanckich na podstawie art. 25
ust. 2 pkt 2 ustawy decyduje wyłącznie treść decyzji ZBOWiD nawet wówczas, gdy
jest sprzeczna z dokumentami przedstawionymi z wnioskiem o przyjęcie do tego
Związku.

Skład orzekający w sprawie podziela też pogląd zaprezentowany w uzasad-
nieniu rewizji nadzwyczajnej, że wskazanie okresu: ,,służba w Wojsku Polskim od 10
maja 1945 do 30 czerwca 1947" oznacza, że przepis ten ma zastosowanie do żołnie-
rzy, którzy w tym czasie zostali powołani do odbycia służby, a nie tylko do tych, któ-
rych cała służba mieściła się w tym okresie.

Wobec stwierdzenia zasadności podniesionego w rewizji nadzwyczajnej rażą-
cego naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 25 ust. 2 pkt 2 ustawy o kombatantach
uzasadnione też są zarzuty naruszenia art. 27 ust. 1 i art. 22 ust. 2 pkt 1 ustawy z
dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368
ze zm.), dlatego też Sąd Najwyższy poza swymi rozważaniami pozostawił pozostałe
zarzuty rewizyjne.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 KPC w
związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks postę-
powania cywilnego... (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================