Wyrok z dnia 5 października 2000 r.
III RN 20/00

Przepis art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i
przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 ze
zm.) stanowi podstawę prawną decyzji stwierdzającej obowiązek zwrotu nie-
należnie pobranego zasiłku dla bezrobotnych.


Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 października 2000 r. sprawy ze
skargi Jolanty K. na decyzję Dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy w R. z dnia 4
czerwca 1998 r. [...] w przedmiocie zwrotu nienależnie pobranego zasiłku dla bezro-
botnych, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prezesa Naczelnego Sądu Administracyj-
nego w Warszawie [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka
Zamiejscowego w Lublinie z dnia 21 września 1999 r. [...]


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Kierownik Rejonowego Urzędu Pracy w S. decyzją z dnia 9 czerwca 1995 r.
przyznał Jolancie K. status bezrobotnej oraz prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Z
kolei decyzją z dnia 31 marca 1998 r. Kierownik Rejonowego Urzędu Pracy w S. poz-
bawił Jolantę K. statusu bezrobotnej oraz prawa do zasiłku dla bezrobotnych po-
cząwszy od dnia 2 stycznia 1996 r., wobec powzięcia informacji o tym, że - pomimo
pobierania przez nią wspomnianego zasiłku dla bezrobotnych - wykonywała ona
pracę zarobkową na podstawie umowy zlecenia zawartej z Agencją Informacyjno-
Reklamową ,,I." s.c. z siedzibą w R. Następnie, Kierownik Rejonowego Urzędu Pracy
w S. decyzją z dnia 20 kwietnia 1998 r., wydaną na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 3 i art.
28 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 25, poz. 128 ze zm. - powoływanej
nadal jako: ustawa o zatrudnieniu), orzekł o obowiązku zwrotu przez Jolantę K. nie-
należnie pobranego zasiłku dla bezrobotnych w okresie od dnia 2 stycznia 1996 r. do
dnia 31 marca 1996 r. - w łącznej kwocie 778,90 zł brutto. W wyniku odwołania Jo-
lanty K., Dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w R. decyzją z dnia 4 czerwca 1998
r. utrzymał w mocy powyższą decyzję organu pierwszej instancji nakazującą zwrot
nienależnie pobranego zasiłku dla bezrobotnych, wskazując w uzasadnieniu swej
decyzji na art. 26 ust. 1 i ust. 2 ustawy o zatrudnieniu - w brzmieniu obowiązującym
w czasie wykonywania przez stronę pracy zarobkowej (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 1),
wedle którego: po pierwsze - bezrobotny zachowuje status bezrobotnego oraz prawo
do zasiłku dla bezrobotnych także wtedy, gdy po upływie co najmniej 30 dni od dnia
zarejestrowania w rejonowym urzędzie pracy podjął zatrudnienie lub inną pracę za-
robkową i uzyskuje dochód w wysokości niższej od połowy najniższego wynagrodze-
nia; oraz po drugie - bezrobotny jest obowiązany jednak zawiadomić niezwłocznie
rejonowy urząd pracy o podjęciu zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo dzia-
łalności. Jolanta K. nie dopełniła obowiązku zawiadomienia Rejonowego Urzędu
Pracy o podjęciu zatrudnienia w okresie od dnia 2 stycznia do dnia 16 stycznia 1996
r., pomimo że była o tym poinformowana, a wynagrodzenie - jakie uzyskała z tytułu
tego zatrudnienia - było wyższe od najniższego wynagrodzenia w rozumieniu art. 2
ust. 1 pkt 8 ustawy o zatrudnieniu. W skardze na powyższą decyzję Dyrektora Woje-
wódzkiego Urzędu Pracy w R. Jolanta K. przyznała, że w okresie od dnia 1 grudnia
1995 r. do dnia 26 marca 1996 r. pracowała w Agencji Informacyjno-Reklamowej ,,I."
s.c. w K., jednakże wynagrodzenie za grudzień 1995 r. i styczeń 1996 r. w kwocie
402,86 zł netto otrzymała w styczniu 1996 r. Skarżąca podniosła, że nie ma pienię-
dzy, aby zwrócić Rejonowemu Urzędowi Pracy żądaną kwotę, a ponadto powołała
się na to, że w Rejonowym Urzędzie Pracy nie udzielono jej właściwej informacji, co
spowodowało, że pozbawiona została możliwości skorzystania z gwarantowanego
zasiłku okresowego, który przysługiwałby jej po ustaniu zasiłku dla bezrobotnych,
jako matce samotnie wychowującej dziecko.

Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie wyrokiem z
dnia 21 września 1999 r. [...] stwierdził nieważność zaskarżonej decyzji Dyrektora
Wojewódzkiego Urzędu Pracy w R. z dnia 4 czerwca 1998 r. oraz poprzedzającej ją
decyzji Kierownika Rejonowego Urzędu Pracy w S. z dnia 20 kwietnia 1998 r. W
uzasadnieniu tego wyroku Sąd stwierdził, że ponieważ skarżąca nabyła status osoby
bezrobotnej oraz prawo do zasiłku dla bezrobotnych na podstawie decyzji Kierownika
Rejonowego Urzędu Pracy w S. z dnia 9 czerwca 1995 r., a decyzja ta ,,nie została
wzruszona w trybie nadzwyczajnego postępowania administracyjnego (wznowienia
postępowania bądź stwierdzenia nieważności)", to w tej sytuacji ,,niedopuszczalne
jest orzeczenie o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia", a w konsekwencji
,,zarówno decyzja zaskarżona, jak i poprzedzająca ją decyzja organu I instancji w
sposób rażący naruszają art. 28 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i
przeciwdziałaniu bezrobociu (...) i w świetle dyspozycji art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. są
nieważne".

Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego pismem z dnia 8 lutego 2000 r.
[...] wniósł rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Adminis-
tracyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie z dnia 21 września 1999 r. [...] zarzu-
cając temu wyrokowi rażące naruszenie art. 22 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy z dnia 11
maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.)
oraz art. 28 ust. 1 i ust. 2 ustawy o zatrudnieniu, a w konsekwencji na podstawie art.
57 ust. 2 ustawy o NSA wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lub-
linie do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono
w szczególności, że wbrew poglądowi prawnemu wyrażonemu w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku, art. 28 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy o zatrudnieniu stanowi sa-
moistną podstawę prawną do wydania decyzji o obowiązku zwrotu prawidłowo przyz-
nanego zasiłku dla bezrobotnych, który był jednak następnie pobierany w zmienionej
sytuacji w sposób pozostający w sprzeczności z celem i zasadami przyznawania
tego rodzaju zasiłków. Dlatego w rozpoznawanej sprawie w ogóle nie mogło wcho-
dzić w grę stwierdzenie nieważności lub też wznowienie postępowania administra-
cyjnego w celu uchylenia prawidłowej decyzji o uznaniu skarżącej za bezrobotną i o
przyznaniu jej zasiłku dla bezrobotnych. W tej sytuacji, jak podniesiono w rewizji
nadzwyczajnej, ,,zamiast stwierdzenia nieważności zaskarżonych decyzji organów
obu instancji, powinno w sprawie zapaść rozstrzygnięcie oddalające skargę (art. 27
ust. 1 ustawy o NSA)". Ponadto w rewizji nadzwyczajnej podniesiono także, że jeżeli
,,Naczelny Sąd Administracyjny uznał, iż w sprawie zachodziły podstawy do stwier-
dzenia nieważności decyzji organów obu instancji, to konsekwentnie Sąd ten powi-
nien był orzec również co do wspomnianej decyzji z dnia 31 marca 1998 r. o pozba-
wieniu Jolanty K. statusu bezrobotnego i zasiłku dla bezrobotnych z dniem 2 stycznia
1996 r.", czego nie uczynił.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest zasadna.
W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że kierownik Rejonowego
Urzędu Pracy w S. decyzją z dnia 10 kwietnia 1998 r., wydaną na podstawie art. 6
ust. 2 pkt 3 i art. 28 ust. 2 pkt 3 ustawy o zatrudnieniu, która utrzymana została nas-
tępnie w mocy decyzją dyrektora Wojewódzkiego Urzędu Pracy w R. z dnia 4
czerwca 1998 r., orzekł o obowiązku zwrotu przez Jolantę K. nienależnie pobranego
przez nią zasiłku dla bezrobotnych za okres od dnia 2 stycznia do dnia 31 marca
1996 r. W wyniku skargi strony, Naczelny Sąd Administracyjny, pozostawiając bez
rozpoznania merytoryczne zarzuty skargi, stwierdził nieważność obu wyżej wymie-
nionych decyzji, przyjmując, że wydanie na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy o zatrud-
nieniu decyzji stwierdzającej obowiązek zwrotu nienależnie pobranego zasiłku dla
bezrobotnych powinno być poprzedzone wydaniem decyzji uchylającej uprzednio
wydaną decyzję kierownika Rejonowego Urzędu Pracy w S. z dnia 9 czerwca 1995
r., na mocy której Jolanta K. nabyła status prawny osoby bezrobotnej i uzyskała
prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Tymczasem, wbrew powyższemu poglądowi
prawnemu, należało przyjąć, że art. 28 ust. 1 ustawy o zatrudnieniu stanowi samo-
dzielną podstawę prawną do wydania przez właściwy organ decyzji stwierdzającej
obowiązek zwrotu nienależnie pobranego zasiłku dla bezrobotnych w sytuacji, gdy
,,świadczenie wypłacono mimo zaistnienia okoliczności powodującej ustanie prawa
do świadczeń, jeżeli bezrobotny pobierający świadczenie był pouczony o tych oko-
licznościach" (art. 28 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 26 ust. 2 ustawy o zatrudnieniu).
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39313 § 1 KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospo-
litej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępo-
wania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł, jak w sentencji.
========================================