Wyrok z dnia 12 lipca 2000 r.
III RN 2/00

Pięcioletni termin, o którym mowa w art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 24 paź-
dziernika 1974 r. Prawo wodne (Dz.U. Nr 38, poz. 230 ze zm.), nie ma zastoso-
wania do nakazania właścicielowi przywrócenia gruntu do stanu poprzedniego
lub wykonania urządzeń zapobiegających szkodom, a gdy to jest gospodarczo
nieuzasadnione - do nałożenia obowiązku zapłaty odszkodowania (art. 50 ust. 2
Prawa wodnego).


Przewodniczący: SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2000 r. sprawy ze skargi Je-
rzego Jana L. na decyzję Wojewody L. z dnia 27 kwietnia 1998 r. [...] w przedmiocie
stosunków wodnych na gruncie, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Preze-
sa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-Ośrodka
Zamiejscowego w Lublinie z dnia 22 kwietnia 1998 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lublinie do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e


Kierownik Urzędu Rejonowego w L. decyzją z dnia 30 stycznia 1998 r., wy-
daną na podstawie art. 50 ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo wodne
(Dz.U. Nr 38, poz. 230 ze zm.) oraz art. 104 KPA, orzekł, iż brak jest możliwości
przywrócenia do stanu poprzedniego stosunków wodnych na terenie, stanowiących
własność Jerzego L. działek [...], które położone są przy rowie melioracyjnym w
miejscowości M. W wyniku odwołania Jerzego L., Wojewoda L. decyzją z dnia 27
kwietnia 1998 r. uchylił zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji i zobowiązał
Wiesława W. - użytkownika działki [...] do usunięcia przegrody w postaci podkładu
kolejowego, który ułożony został w poprzek rowu melioracyjnego ,,S-K", powyżej
sadzawki usytuowanej na tej działce. Jednocześnie Wojewoda L. stwierdził, że nie
jest możliwe nałożenie na Wiesława W. obowiązku likwidacji sadzawki na działce [...]
i na Wiesława K. obowiązku likwidacji istniejącego przepustu na rowie w obrębie
działki [...], a na właścicieli pozostałych działek przyległych do rowu ,,S-K" obowiązku
przywrócenia jego parametrów do stanu poprzedniego. W uzasadnieniu tego rozs-
trzygnięcia Wojewoda L. stwierdził, że podniesienie poziomu wody, w wyniku ułoże-
nia przez W.W. podkładu kolejowego, wydłuża okres występowania podwyższonego
stanu wody w rowie melioracyjnym oraz w obszarze jego oddziaływania i dlatego
konieczne było zobowiązanie W.W., jako użytkownika działki [...], do usunięcia ist-
niejącej przegrody na trasie spływu wód rowem melioracyjnym. Natomiast fakt ist-
nienia sadzawki w obrębie działki W.W. oraz przepustów w obrębie działki W.K. nie
może być przedmiotem ingerencji organu, ponieważ stan ten trwa od ponad pięciu lat
i korzysta z ochrony prawnej przewidzianej w art. 50 Prawa wodnego. Ponadto, zły
stan rowu melioracyjnego ,,S-K" jest następstwem zaniechania jego konserwacji w
1991 r.

Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie wyrokiem z
dnia 22 kwietnia 1999 r. [...] oddalił skargę Jerzego L. na powyższą decyzję Wojewo-
dy L. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd stwierdził, że wprawdzie z ustaleń organu
administracji w niniejszej sprawie wynika, że W.W. przez wybudowanie sadzawki
zmienił stan wody na gruncie, co spowodowało podniesienie poziomu wody w rowie
melioracyjnym, a w konsekwencji także szkodliwie oddziałuje między innymi na
przyległe nieruchomości, co zobowiązuje organ administracyjny do nakazania właś-
cicielowi gruntu przywrócenie do stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapo-
biegających szkodom lub do zapłaty odszkodowania (art. 50 Prawa wodnego), ale:
,,powyższa regulacja ma jednak zastosowanie, gdy od zmiany dotychczasowego
stanu wody na gruncie upłynęło nie więcej niż 5 lat. Z upływem tego okresu dokona-
na zmiana stanu wody na gruncie utrwaliła się i korzysta z ustawowej ochrony (...)", a
sytuacja taka ma miejsce w rozpoznawanej sprawie.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego pismem z dnia 7 stycznia 2000 r. [...]
wniósł rewizję nadzwyczajną od powyższego wyroku Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego-Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie, zarzucając temu wyrokowi rażące naru-
szenie: po pierwsze - art. 2, art. 64 ust. 2, art. 74 ust. 2 i ust. 4 Konstytucji RP w
związku z art. 41 ust. 2 i art. 50 ust. 1 i ust. 2 Prawa wodnego oraz w związku z art.
13 ust. 1 i ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu środo-
wiska (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 49, poz. 196 ze zm. - powoływanej nadal
jako: ustawa o ochronie środowiska) i z art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o
ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. Nr 16, poz. 78), a to wobec przyjęcia, że
upływ pięciu lat od wprowadzenia zmiany stanu wody na gruncie, także w wypadku,
gdy zmiana taka powoduje szkody na gruntach sąsiednich, w każdym wypadku wy-
klucza dopuszczalność zastosowania środków przewidzianych w art. 50 ust. 2 Prawa
wodnego: po drugie - art. 7, art. 10, art. 11, art. 61 § 4, art. 77 § 1 KPA, wobec braku
dostatecznego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy oraz wobec braku
ustalenia wszystkich podmiotów zobowiązanych do zapewnienia drożności rowu
melioracyjnego, mającego chronić przed degradacją grunty rolne, co dotyczy w
szczególności braku udziału w postępowaniu Spółki Wodnej w M., na której ciążył i
nadal ciąży obowiązek prowadzenia racjonalnej gospodarki wodnej na terenach, na
których położona jest także nieruchomość skarżącego; oraz po trzecie - art. 27 ust. 1
w związku z art. 22 ustawy o NSA, wobec braku wskazania na okoliczności, które
mogły uzasadniać oddalenie skargi. W konsekwencji, w rewizji nadzwyczajnej wnie-
siono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Naczelnemu Sądowi
Administracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu w Lublinie do ponownego rozpozna-
nia. W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono w szczególności, że z art. 50
ust. 1 w związku z art. 41 ust. 2 Prawa wodnego wynika, iż każda zmiana stosunków
wodnych na gruncie, która okaże się szkodliwa dla gruntów sąsiednich, powinna być
uznana za bezprawną, co powinno spowodować zastosowanie środków prawnych
określonych w art. 50 ust. 2 Prawa wodnego. Równocześnie w rewizji nadzwyczajnej
wyrażony został pogląd prawny, wedle którego: ,,Norma ta nie przewiduje żadnego
ograniczenia w czasie stosowania przewidzianych w niej środków kompensacyjnych i
prewencyjnych. W szczególności nie wynika z niej, by uprawnienie do zastosowania
tych środków wygasło po upływie 5 lat od wprowadzenia zmian stanu wody na
gruncie, które w sposób szkodliwy oddziaływają na nieruchomości sąsiednie".
Natomiast ograniczenie dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, w związku ze
szkodą będącą następstwem bezprawnej zmiany stanu wody na gruncie, wynika z
art. 40 Prawa wodnego. Ponadto, w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej zarzucono,
że w rozpoznawanej sprawie organy administracyjne naruszyły swe obowiązki
wynikające z art. 66 pkt 6 ustawy o ochronie środowiska, ponieważ nie zbadały, czy
w danym wypadku zapewniono sprawne funkcjonowanie urządzeń melioracyjnych
mających służyć ochronie środowiska, co powinny zapewnić spółki wodne (art. 108 w
związku z art. 111 § 2 Prawa wodnego).


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest zasadna.

W art. 50 ust. 1 Prawa wodnego sformułowana została norma prawna, która
skierowana jest do właściciela gruntu i zakazuje mu wprowadzania zmiany stanu
wody, jaki na tym gruncie istnieje już co najmniej od pięciu lat, w sytuacji, gdy: ,,taka
zmiana mogłaby szkodliwie oddziaływać na nieruchomości sąsiednie". Równocześ-
nie jednak, w art. 50 ust. 2 Prawa wodnego sformułowana została norma kompeten-
cyjna, w myśl której, jeżeli zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na
nieruchomości sąsiednie albo na gospodarkę wodną, to wówczas na właściwym or-
ganie administracji publicznej - wójcie lub burmistrzu (prezydencie miasta) ciąży -
nie ograniczony w czasie - obowiązek nakazania właścicielowi gruntu przywrócenia
do stanu poprzedniego lub wykonania urządzeń zapobiegających szkodom, a w sy-
tuacji, gdy okaże się to gospodarczo nieuzasadnione, nałożenia na właściciela
gruntu obowiązku zapłaty odszkodowania. Dlatego słuszny okazał się podniesiony w
rewizji nadzwyczajnej zarzut, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Naczelnego
Sądu Administracyjnego błędnie wywiedziono, jakoby właściwy organ administracji
publicznej mógł korzystać z kompetencji określonej w art. 50 ust. 2 Prawa wodnego
tylko wtedy: ,,gdy od zmiany dotychczasowego stanu wody na gruncie upłynęło nie
więcej niż 5 lat. Z upływem tego okresu dokonana zmiana stanu wody na gruncie
utrwaliła się i korzysta z ustawowej ochrony". Trafny jest również podniesiony w rewi-
zji nadzwyczajnej zarzut, że w toku postępowania w rozpoznawanej sprawie nie wy-
jaśniono, dlaczego w postępowaniu tym nie uczestniczyła również w charakterze
strony Spółka Wodna w M., na której ciążył obowiązek właściwego utrzymania i eks-
ploatacji urządzeń wodnych na tym terenie (art. 108 oraz art. 110 - art. 111 Prawa
wodnego oraz art. 7, art. 10, art. 61 § 4 i art. 77 § 1 KPA w związku z art. 59 ustawy z
dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym - Dz.U. Nr 74, poz. 368
ze zm.).

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz.
483) oraz art. 39313 § 1 KPC w związku art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospo-
litej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępo-
wania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekł jak w sentencji.
========================================